Przeczytaj
Składniki mineralne, podobnie jak białka, tłuszcze, węglowodany i witaminy, stanowią budulec ludzkiego organizmu. Są zatem niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania i jako substancje egzogenne muszą być dostarczane ze środowiska. Pełnią podwójną funkcję: tak jak białka są materiałem budulcowym i tak jak witaminy regulują czynności organizmu. Nie dostarczają natomiast energii.
Funkcje składników mineralnych w organizmie
Między organizmem a środowiskiem zachodzi ciągła wymiana składników mineralnych – część z nich jest pobierana z pokarmem, a część usuwana z potem, moczem i kałem. Dlatego poziom minerałów musi być codziennie uzupełniany. Zarówno długotrwały nadmiar składników, jak i ich niedobór mogą wpływać na zaburzenia funkcjonowania organizmu. Niektóre związki, jak np. żelazo, są magazynowane i w razie niedostatecznej podaży w diecie wykorzystywane przez organizm.
Dzięki temu, że organizm ma zdolność do utrzymywania względnie stałego stężenia składników mineralnych, możliwe jest zachowanie jego homeostazy, czyli równowagi wewnętrznej.
Poniższa tabela przedstawia przybliżone ilości składników mineralnych w organizmie człowieka o masie ok. 70 kg.
Składnik mineralny | Ilość [g] |
---|---|
Wapń | 1200 |
Fosfor | 700–900 |
Potas | 250 |
Sód | 100 |
Magnez | 20–28 |
Żelazo | 3–5 |
Cynk | 2–3 |
Miedź | 0,075–0,100 |
Mangan | 0,010–0,020 |
Indeks górny Na podstawie: Helena Ciborowska, Anna Rudnicka, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016. Indeks górny koniecNa podstawie: Helena Ciborowska, Anna Rudnicka, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.
Źródłem składników mineralnych dla człowieka są pokarmy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, woda oraz sól kuchenna. W przewodzie pokarmowym minerały zostają uwolnione i w postaci jonowej dostają się do krwi, a z nią roznoszone są do tkanek, gdzie pełnią swoją funkcję. Jednak nie wszystkie składniki zawarte w pokarmie zostają w pełni przyswojone przez organizm.
BiodostępnośćBiodostępność składników mineralnych zależy od wielu czynników, które są związane zarówno z produktami spożywczymi jako nośnikami minerałów, jak i z organizmem człowieka.
Składniki mineralne dzielone są na grupy według różnych kryteriów – najczęściej stosuje się podział ze względu na ilość danego pierwiastka w organizmie i jego funkcję.
Podział składników mineralnych ze względu na zawartość w organizmie
Makroelementy to składniki, których zawartość w organizmie człowieka jest większa niż 0,01%, a dzienne zapotrzebowanie na nie przekracza 100 mg na osobę.
Mikroelementy występują w organizmie w minimalnych ilościach, mniejszych niż 0,01%, a dzienne zapotrzebowanie na nie wynosi poniżej 100 mg na osobę.
Charakterystyka wybranych składników mineralnych
Makroelementy
Mikroelementy
Słownik
ilość składnika mineralnego, która zostaje wchłonięta z przewodu pokarmowego i wykorzystana przez organizm w procesach metabolicznych
choroba szkliwa zębów spowodowana nadmiarem fluoru w organizmie; objawia się plamami kredowymi na zębach; u dorosłych prowadzi do uszkodzenia nerwów; niebezpieczna dla dzieci i młodzieży, ponieważ może trwale uszkodzić zęby
tripeptyd złożony z kwasu glutaminowego, cysteiny i glicyny; najważniejszy przeciwutleniacz w organizmie
zdolność organizmu do utrzymywania względnie stałej równowagi w procesach życiowych; polega m.in. na kontrolowaniu stałej ilości płynów ustrojowych oraz ich równowagi jonowej i utrzymaniu stałej temperatury ciała; w zachowaniu homeostazy uczestniczą wszystkie narządy i tkanki
zaburzenie mineralizacji układu kostnego prowadzące do utraty masy kostnej i zmniejszenia jej gęstości; może być spowodowane obniżeniem poziomu witaminy D, a w konsekwencji spadkiem poziomu wapnia; choroba objawia się ostrym bólem kości długich, kręgosłupa, pogłębieniem kifozy piersiowej oraz podatnością na złamania kości
choroba kości polegająca na ich niedostatecznej mineralizacji i zbyt małej gęstości, spowodowana niedoborem witaminy D; choroba objawia się bólem kości, zaburzeniami chodu (tzw. kaczy chód), szpotawością bioder, kurzą klatką piersiową i skrzywieniem kręgosłupa