Zgodnie z Konstytucją RP w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające (zasada wyjątkowości), może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny:

• stan wojenny;

• stan wyjątkowy;

• stan klęski żywiołowej.

R16ha0ulySxeH1

Zdjęcie przedstawia skutki powodzi w 1997 roku. Chodniki, trawniki i jezdnie przed czterema wieżowcami są zalane. Wszędzie wkoło nich stoi woda.

Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości, tj. oprócz opublikowania w „Dzienniku Ustaw” (zasada legalności) ogłaszane jest np. w środkach masowego przekazu. Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa ustawa. Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.

Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia (zasada proporcjonalności) i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa (zasada efektywności).

W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione:

• Konstytucja RP;

• ordynacje wyborczeordynacja wyborczaordynacje wyborcze do sejmu, senatu i organów samorządu terytorialnego;

• ustawa o wyborze Prezydenta RP;

• ustawy o stanach nadzwyczajnych (o stanie wojennym, o stanie wyjątkowym, o stanie klęski żywiołowej oraz o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela).

W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu:

• nie może być skrócona kadencjakadencjakadencja sejmu;

• nie można przeprowadzić referendum ogólnokrajowego;

• nie mogą być przeprowadzane wybory do sejmu, senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta RP (kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu; wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny).

Niedopuszczalne jest w czasie stanu nadzwyczajnego ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku.

Słownik