Ciało porostów ma postać plechyplechaplechy, która ze względu na stopień rozczłonkowania może być: skorupiasta (np. wzorzec geograficzny Rhizocarpon geographicum), listkowata (np. płucnica islandzka Cetraria islandica) lub krzaczkowata (różne gatunki chrobotków Cladonia i brodaczek Usnea). Ze względu na stopień komplikacji budowy wewnętrznej wyróżnia się plechy homeomeryczne (niewarstwowane), w których komórki glonówglonyglonów rozmieszczone są w całej plesze mniej więcej równomiernie, oraz heteromeryczne (warstwowane), w których grzyb i glon tworzą wyraźnie wyodrębnione warstwy.

RnHlMwf0G4Itq

Grafika przedstawia budowę dwóch typów plech porostów. W górnej części grafiki przedstawiono budowę plechy niewarstwowanej. Komórki glonów w postaci zielonych, owalnych punktów są luźno i dość równomiernie rozmieszczone pomiędzy strzępkami grzybów, które przedstawiono jako kremowe, kręte linie. Między nimi widoczne są także brązowe, skręcone linie. W dolnej części grafiki przedstawiono budowę plechy warstwowej. Składa się z kolejnych warstw: górnej warstwy korowej, warstwy glonowej, warstwy rdzeniowej oraz dolnej warstwy korowej. U dołu ilustracji znajdują się chwytniki w postaci niewielkich, brązowych punktów. W warstwie glonowej pogrupowane są zielone, owalne, spore punkty przedstawiające glony. W warstwie środkowej widoczne są strzępki grzyba.

Porosty, jako organizmy symbiotyczne, rozmnażają się wyłącznie wegetatywnie: przez fragmentację plechyfragmentacja plechyfragmentację plechy oraz za pomocą urwistkówurwistki (soredia)urwistków i wyrostkówwyrostki (izydia)wyrostków. Grzyb może rozmnażać się zarówno płciowo, jak i bezpłciowo – przez zarodniki lub fragmentację strzępek. Glon rozmnaża się tylko bezpłciowo przez podział komórki.

Urwistki (soredia) zbudowane są z komórek glonu lub sinicy oplecionych strzępkami grzyba. Powstają w specjalnych miejscach wewnątrz plechy. Wyrostki (izydia) mają budowę podobną do urwistków, jednak są od nich większe i powstają na powierzchni plechy. Urwistki i wyrostki są roznoszone przez wiatr.

Porosty są samożywne i mają bardzo niskie wymagania życiowe, dlatego mogą zasiedlać tereny niedostępne dla innych organizmów (skały, wieczną zmarzlinę), stając się organizmami pionierskimiorganizmy pionierskieorganizmami pionierskimi. Wydzielają do podłoża kwasy porostowekwasy porostowekwasy porostowe kruszące skały, przez co przyczyniają się do zapoczątkowywania procesów glebotwórczych.

Wykazują wysoką wrażliwość na zanieczyszczenia powietrza, co czyni je dobrymi bioindykatoramibioindykatorbioindykatorami. Specyficzna wrażliwość poszczególnych gatunków na SOIndeks dolny 2₂ w atmosferze jest podstawą tzw. skali porostowejskala porostowaskali porostowej, wykorzystywanej w lichenoindykacji – metodzie bioindykacji polegającej na określaniu stopnia zanieczyszczenia powietrza SOIndeks dolny 2₂ na podstawie występowania na danym terenie określonych gatunków porostów.

Wiele gatunków porostów wykorzystywanych jest w przemyśle, np. płucnica islandzka (Cetraria islandica) w przemyśle farmaceutycznym, mąkla tarniowa (Evernia prunastri) w przemyśle perfumeryjnym, a orselka barwierska (Roccella tinctoria) w przemyśle chemicznym. Niektóre gatunki są źródłem pokarmu dla wielu zwierząt, np. krusznica jadalna (Lecanora esculenta). Będąc dominującym elementem tundry, porosty tworzą miejsce schronienia dla drobnych zwierząt bezkręgowych.

Poniżej podano wskaźnikowe gatunki porostów występujących w Polsce. Jeśli na korze drzew na danym terenie znajduje się np. pustułka pęcherzykowata, oznacza to, że stężenie SOIndeks dolny 2₂ na tym obszarze mieści się w granicach 50–70 μmug/mIndeks górny 3³ powietrza.

Słownik