Racja stanu

Twórcą pojęcia racja stanuracja stanuracja stanu był włoski filozof Giovanni Botero, który po raz pierwszy posłużył się nim w dziele Della ragion di stato (O racji stanu), wydanym w 1589 r. Do tej kategorii odwoływało się odtąd wielu publicystów, historyków i polityków. Choć racja stanu była różnie rozumiana, a nawet wywoływała wiele sporów, zawsze odnosiła się do państwa i jego zasadniczych interesów. Przywódca polityczny kieruje się racją stanu wówczas, gdy priorytetem w jego publicznej aktywności jest dobro państwa, które przedkłada ponad swoje religijne wierzenia, poglądy polityczne czy osobiste interesy. Pojęciem racji stanu często posługiwał się niemiecki historyk Friedrich Meinecke.

Choć pojęcie racji stanu odnosi się do całokształtu działań związanych z aktywnością państwa, zazwyczaj związane jest przede wszystkim z jego polityką zagraniczną.

RZVNHLveAjcCb

Ilustracja przedstawia grupę postaci w garniturach, z teczkami, która podąża bezwiednie za mężczyzną z wyciągniętą przed siebie różdżką. Na górze ilustracji znajduje się napis: Rządowy różdżkarz na tropie racji stanu.

Polityka zagraniczna państwa

Prowadzenie polityki zagranicznejpolityka zagraniczna państwapolityki zagranicznej jest konieczne dla sprawnego funkcjonowania państwa na arenie międzynarodowej. Jej zadaniem jest formułowanie i realizowanie najważniejszych celów i interesów państwa w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi.

Wśród elementów wpływających na politykę zagraniczną kraju możemy wymienić rozmaite czynniki. Należą do nich:

• położenie geograficzne państwa;

• wielkość państwa;

• zasoby naturalne;

• zasoby demograficzne;

• system sprawowania władzy;

• potencjał gospodarczy i naukowo‑techniczny;

• system społeczno‑polityczny;

• pozycja państwa na arenie międzynarodowej.

Polska racja stanu

Polska racja stanu zmieniała się wraz z sytuacją międzynarodową kraju. Inaczej kształtowała się racja stanu w okresie II wojny światowej, kiedy najważniejsze było przetrwanie narodu i odzyskanie niepodległości. Zupełnie inne priorytety w ramach racji stanu obowiązywały w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej czy w czasach po Okrągłym Stole. Dlatego zawsze należy zwracać uwagę na uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne kształtujące rację stanu.

RdWiAGBvbvLTJ1

Zdjęcie przedstawia starszego, uśmiechniętego mężczyznę. Widoczny jest jego lewy półprofil. Ma twarz ze zmarszczkami, krótkie, siwe włosy, okulary w ciemnych oprawkach oraz aparat słuchowy. Ubrany jest w garnitur z krawatem.

Do 1989 r. polska polityka zagraniczna uwarunkowana była ograniczoną suwerennościąsuwerennośćsuwerennością naszego kraju. Sytuacja uległa zmianie po transformacji ustrojowej z 1989 r., której towarzyszyło odzyskanie przez Polskę możliwości decydowania o swoim losie. Te czynniki spowodowały przemiany także w polityce zagranicznej – Polska otrzymała szansę na samodzielne prowadzenie swojej polityki zagranicznej i ustalenie na nowo jej priorytetów. Stała się tym samym pełnoprawnym podmiotem polityki międzynarodowej. Wiązało się to z koniecznością ponownego zdefiniowania polskiej racji stanu. Do podstawowych celów polskiej polityki zagranicznej po 1989 r. zaliczamy:

• umacnianie suwerenności państwa;

• dążenie do zagwarantowania bezpieczeństwa państwu na arenie międzynarodowej;

• stworzenie międzynarodowych warunków do kontynuacji reform ustrojowych;

• nawiązywanie poprawnych kontaktów dwustronnych z sąsiadami;

• dążenie do integracji z zachodnimi strukturami bezpieczeństwa i współpracy gospodarczej (Wspólnoty Europejskie i Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego – NATO);

• dążenie do umacniania pozycji Polski w regionie i aktywny udział w istniejących strukturach współpracy regionalnej;

• sprzyjanie gospodarczemu i cywilizacyjnemu rozwojowi narodu i społeczeństwa;

• budowanie pozycji i prestiżu Polski na arenie międzynarodowej, zwłaszcza w Europie i wśród sąsiadów.

Podstawowa zmiana w polskiej polityce zagranicznej wyrażała się w rozwoju stosunków ze światem zachodnim, mającym istotne znaczenie dla bezpieczeństwa i rozwoju gospodarczego kraju.

Polityka zagraniczna Rzeczypospolitej Polskiej

Likwidacja Układu Warszawskiego spowodowała konieczność poszukiwania nowych gwarancji bezpieczeństwa międzynarodowego kraju. Nowym kierunkiem polskiej polityki zagranicznej stało się uzyskanie członkostwa w NATO (Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego). Cel ten zrealizowano w 1999 r. Elementem polityki zagranicznej uznanym za rację stanu było także uczestnictwo w integracji europejskiej. Włączenie Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. sprzyjało gospodarczemu i cywilizacyjnemu rozwojowi Polski.

Kolejnym ważnym kierunkiem polskiej polityki zagranicznej stało się zacieśnianie dwustronnej politycznej i gospodarczej współpracy z państwami zachodnimi. Szczególne znaczenie miały stosunki z państwami unijnymi (Niemcy, Francja), ale niezwykle ważnym partnerem politycznym Polski pozostawały Stany Zjednoczone. Były one gwarantem stabilności polityczno‑wojskowej w Europie, a w sferze ekonomicznej miały decydujący głos w najważniejszych organizacjach finansowych. Rozwój stosunków z USA był również uwarunkowany tradycją historyczną oraz liczną Polonią w tym kraju. Jednym z głównych kierunków polskiej polityki zagranicznej stało się też rozwijanie dobrosąsiedzkich stosunków ze wszystkimi państwami ościennymi.

W zatwierdzonej przez Radę Ministrów Strategii Polskiej Polityki Zagranicznej 2017–2021 wskazuje się jednak na nowe wyzwania dla polskiej polityki zagranicznej, które pojawiły się już w XXI w. Jest wśród nich rewizjonistyczna polityka Rosji, która – jak stwierdza dokument – „podważa europejską architekturę bezpieczeństwa” agresywnymi działaniami wobec swoich sąsiadów. Strategia wskazuje również na problemy ekonomiczne Unii Europejskiej, związane z kryzysem gospodarczym w krajach strefy euro, a także na osłabiające UE spory dotyczące formuły dalszej integracji. W dokumencie tym zwraca się wreszcie uwagę na nowe zagrożenia, związane z niekontrolowanymi ruchami migracyjnymi, wywołanymi destabilizacją Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej.

Słownik