O autorze

R3NIte6cCUXbU1

Ilustracja przedstawiająca portret dojrzałego mężczyzny. Postać pokazana jest od piersi w górę. Pisarz ukazuje lewy półprofil. Ma owalną twarz, włosy zaczesane na prawą stronę i obfite wąsy. Czoło mężczyzny jest zmarszczone, brwi cienkie, oczy są głęboko osadzone, pod nimi znajduje się opuchlizna. Pisarz ubrany jest w koszulę, kamizelkę i surdut. Pod szyją ma zawiązaną atłasową wstążkę.

Aleksander Fredro urodził się w 1793 roku w Surochowie koło Jarosławia, w niezbyt zamożnej rodzinie szlacheckiej, która dzięki pracy i umiejętności dobrego gospodarowania w krótkim czasie pomnożyła swój majątek. Był piątym spośród dziewięciorga dzieci Jacka i Marianny z Dembińskich. Tytuł hrabiowski, często spotykany przy nazwisku Fredro, to późniejsze odznaczenie rodziny: ojciec Aleksandra otrzymał go dopiero w 1822 roku. Matka pisarza pochodziła z rodu znanego i zasłużonego, z którego wywodziła się znana poetka czasów saskich, Elżbieta Drużbacka. Rodzina Fredrów miała wielki szacunek dla szlacheckiej tradycji i rodzinnych korzeni, co będzie doskonale widoczne w twórczości Aleksandra Fredry.

Dorastanie

Przyszły komediopisarz dzieciństwo spędził w majątku dziadków w Nienadowej koło Przemyśla oraz w Beńkowej Wiszni pod Lwowem, gdzie pobierał nauki u prywatnych nauczycieli. Po przedwczesnej śmierci Marianny Fredrowej w 1806 roku rodzina przeniosła się do Lwowa. Młody Aleksander zakosztował wtedy uroków życia w dużym mieście: wizyty w teatrze, wystawne bale i przyjęcia. Trzeba jednak pamiętać, że przyszło mu dorastać w trudnych chwilach historii kraju przełomu wieków: miały wówczas miejsce zdradziecka konfederacja targowicka, niepowodzenie powstania kościuszkowskiego oraz rozbiory. Wszystko to przy jednoczesnym silnym pragnieniu, by Polska odzyskała niepodległość. Okoliczności te znacząco wpłynęły zarówno na życiowe wybory Fredry, jak i na kształt jego późniejszego pisarstwa, w którym daje się zauważyć tęsknota za dawną, spokojną Rzeczpospolitą.

Trzy po trzy, czyli pamiętniki z okresu dzieciństwa i służby wojskowej

O tym, jak wyglądał pisarz, można się dowiedzieć od niego samego, tak bowiem opisał on swój ubiór z mniej więcej 1808 roku w pamiętnikach Trzy po trzy:

Drzemały w nim dwie natury: obok wesołego usposobienia dało się zauważyć skłonność do melancholii i smutku.

Służba wojskowa

RTIjlcD1XPEzh

Ilustracja przedstawiająca trzech żołnierzy napoleońskich opierających się o niewielkie kopce piasku. Są to szczupli i wysocy mężczyźni w sile wieku. Mają owalne, zmęczone twarze i sumiaste wąsy. Na głowach mają wysokie, usztywniane czapki wojskowe z kwadratowymi denkami, daszkami i tasiemkami założonymi pod brodę. Ubrani są w obcisłe mundury. Marynarki są krótkie, mają dwa rzędy guzików, wysokie kołnierzyki i epolety. Przez lewe ramiona mają przewieszone szerokie, skórzane pasy ozdobione chwostami. Wąskie spodnie są ozdobione jasnymi paskami umieszczonymi po zewnętrznej stronie. Mężczyźni opierają się o długie maszty z flagami. W piasek wbili szable i bagnety. W tle zachmurzone niebo.

W 1809 roku 16‑letni Fredro zaciągnął się do armii Księstwa Warszawskiego (jego dowódcą był Adam Potocki) i uczestniczył w wojnie napoleońskiej z Rosją w 1812 roku jako kapitan 5. Pułku Jazdy. Dostał się do niewoli rosyjskiej, z której udało mu się zbiec. Za udział w kampanii moskiewskiej otrzymał Złoty Krzyż Virtuti Militari. W latach 1813‑1814 był adiutantem w sztabie cesarskim i brał udział w dwóch zakończonych niepowodzeniem kampaniach napoleońskich: saskiej i francuskiej. W 1814 roku został odznaczony krzyżem Legii Honorowej. Kończący wojskowe przygody Fredry pobyt w Paryżu zaowocował licznymi wizytami przyszłego komediopisarza w tamtejszych teatrach, co z kolei zrodziło nową fascynację światem komediikomediakomedii i wodewiluwodewilwodewilu. Podobno Fredro z równą, a może nawet większą ochotą odwiedzał wówczas także paryskie domy rozkoszy. Porażka Napoleona oznaczała dla niego rozstanie z armią (nie wziął nawet udziału w powstaniu listopadowym), jednak przez całe późniejsze życie podkreślał swoje wojskowe doświadczenie.

Początek przygody z literaturą

W 1815 roku powrócił do rodzinnego majątku pod Lwowem, gdzie stopniowo odkrywał i rozwijał swoje pisarskie zdolności. Już w pierwszych próbach literackich Fredro jawił się jako gawędziarz i żartowniś, chętnie sięgał po ironię i dowcip, traktując świat z dystansem.

RhEUwpK1k4WJU1

Fotografia przedstawiająca dwukondygnacyjny budynek stojący wśród drzew. W wielu miejscach elewacja jest odbarwiona. W narożnikach znajdują się liczne ozdoby. Okna są duże, zaokrąglone.

Zafascynowany Molierem Fredro zaczął pisać komedie, najpierw krótkie, jednoaktowe, takie jak powstała w 1815 roku, niezupełnie udana Intryga na prędce, czyli nie ma złego bez dobrego. Bardziej godny uwagi jest utwór o trzy lata późniejszy, Pan Geldhab, w którym autor znakomicie sportretował postać dorobkiewicza, mieszczanina niemieckiego pochodzenia, liczącego na zyskanie szlacheckiego herbu. Komedia ta po początkowych niepowodzeniach zaskarbiła sobie wreszcie przychylność publiczności i otworzyła teatry dla sztuk Fredry. Komediopisarz szybko zdobył opinię jednego z najlepszych polskich dramaturgów.

Mistrz komedii

Dorobek literacki hrabiego wzbogacał się skokowo. Po okresach intensywnej pracy twórczej następowały okresy ciszy, np. w latach 20. XIX wieku, kiedy Fredro miał problemy osobiste - długo czekał na upragniony ożenek. Kiedy szczęście wydawało się dalekie, pisarz popadał w stan melancholii. Trapiły go podobno nawet myśli samobójcze. Wreszcie pod koniec lat 20., po 11 latach od pierwszego spotkania, Fredro poślubił swoją wybrankę, Zofię z Jabłonowskich Skarbkową.

R1cfYpsU19U531

Fotografia przedstawiająca starszych mężczyzn znajdujących się wewnątrz pomieszczenia. Jeden z nich siedzi przy stole. Ma owalną twarz, jest łysy, ma cienkie brwi, prosty nos i sumiaste wąsy. Nosi okulary, pochyla się nad kartką papieru. W prawej dłoni trzyma pióro. Notuje coś. Na stole leżą kartki papieru i butelka z atramentem. Mężczyzna jest ubrany w koszulę i surdut. Obok stoi mężczyzna ubrany w żupan i kontusz. Jego talia jest przewiązana szerokim pasem słuckim ozdobionym poziomymi paskami i frędzlami przyszytymi do krótszych boków. Postać ma owalną twarz, zakola, gęste, lekko falujące, sterczące włosy. Brwi mężczyzny są zmarszczone, oczy głęboko osadzone, a nos haczykowaty. Ma również sumiaste wąsy. Prawą rękę wysuwa do przodu i palcem wskazuje list. Lewą rękę opiera o biodro.

Początek lat 30. był dla Fredry okresem trudnym, pomimo ustabilizowanej sytuacji życiowej. Przyjście na świat syna Jana skłoniło pisarza do zajęcia się sprawami majątku. Rodzina Fredrów zamieszkała w domu w Beńkowej Wiszni, a hrabia zajął się gospodarstwem. Kłopoty ze zdrowiem. a zwłaszcza unieruchamiająca na długi czas w łóżku, „odziedziczona” po ojcu podagra, nie pozwoliły mu wziąć udziału w powstaniu listopadowym, którego upadek bardzo go zasmucił. Przez chwilę wydawało się nawet, że Fredro nie będzie już pisał, ale na szczęście kolejne lata zaowocowały najlepszymi komediami, takimi jak Pan Jowialski, uważana za najbardziej wieloznaczną komedię Fredry, i pogodne, pełne wdzięku Śluby panieńskie. Najbardziej znaną komedią Fredry pozostaje rozgrywająca się w środowisku szlachty kontuszowej Zemsta. Komedie Fredry to prawdziwe galerie ludzkich typów. Brak w nich jednak całkowitej jednoznaczności. Charaktery i ludzkie zachowania nie są zarysowane tak jasno, jak np. w oświeceniowych bajkach Ignacego Krasickiego - tu świat jest bardziej skomplikowany i trudniej tu o wyraziste oceny moralne.

Rz62Qoa3Ryai2

Fotografia przedstawiająca zimowy pejzaż. Pośrodku stoją ruiny gotyckiego zamku wybudowanego z wapiennego białego kamienia. Jest to potężna bryła otoczona skałami. Zamek jest pozbawiony dachu, ma puste otwory okienne. Górują nad nim trzy baszty.

W kolejnych latach życia pisarz angażował się również społecznie. Był posłem na galicyjski Sejm Stanowy, brał czynny udział w życiu ziemiaństwa. Pod koniec lat 40. XIX wieku za antyaustriackie wystąpienia oskarżono go o zdradę stanu. Początek lat 50. spędził wraz z rodziną w Paryżu. Zainteresowany nowinkami technicznymi zabrał nawet swoich bliskich do Londynu na Wielką Wystawę Przemysłu Wszystkich Narodów, która odbyła się w 1851 roku. Pod koniec życia Fredro osiadł we Lwowie, gdzie zmarł w wieku 84 lat.

Słowniczek