Przeczytaj
UniwersalizmUniwersalizm średniowieczny to idea jedności Europy, polegająca na upodobnieniu w różnych krajach wielu sfer życia. Zrodziła się w Państwie Franków za panowania Merowingów i z biegiem czasu zataczała coraz szersze kręgi. Początkowo uniwersalizm odnosił się do kwestii politycznych, religijnych i językowych. Później objął swoim zasięgiem również dziedziny sztuki (np. malarstwo, architekturę), sposób życia (np. zakony), filozofię, szkolnictwo, a nawet wzorce osobowe czy motywy literackie. Upodobnienie tak wielu elementów ułatwiało człowiekowi żyjącemu w wiekach średnich poruszanie się po świecie. Wszędzie bowiem obowiązywała ta sama religia, wykłady uniwersyteckie prowadzono po łacinie, a cesarz był zwierzchnikiem wszystkich państw chrześcijańskich.
Definicja
Kategoria globalizacji w nauce o stosunkach międzynarodowych i pojęcia współzależne: Regionalizacja, Uniwersalizacja, InternacjonalizacjaWywodzi swój rodowód semantyczny od łacińskiego słowa: uniwersum – oznaczającego świat i z powodu źródłosłowia zbliżone jest do globalizacji i globalizmu. Pod pojęciem uniwersalizmu Wielka Encyklopedia Powszechna PWN definiuje: „w znaczeniu ogólnym: dążenie do powszechności danego poglądu, do objęcia działalnością wszystkich ludzi, do ogarnięcia działalnością wszystkich ludzi, do ogarnięcia pewnej całości. Uniwersalizm cesarski lub papieski – dążenie do objęcia jednolitą władzą papieską lub cesarską całego świata chrześcijańskiego […]
Źródło: Agnieszka Bógdał-Brzezińska, Kategoria globalizacji w nauce o stosunkach międzynarodowych i pojęcia współzależne: Regionalizacja, Uniwersalizacja, Internacjonalizacja, t. 23, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 1-2.
Podstawy religijno‑filozoficzne
Kategoria globalizacji w nauce o stosunkach międzynarodowych i pojęcia współzależne: Regionalizacja, Uniwersalizacja, InternacjonalizacjaŚwiat jako plan opisywany był w historii myśli filozoficznej i socjologicznej w kategoriach idei lub strategii (planu) determinowanego genezą lub przeznaczeniem rasy ludzkiej. Czynnikiem sprawczym „planistycznej” wizji świata określano zwykle Boga, naturę albo prawa historii. Już w Księdze Rodzaju Starego Testamentu anonimowy autor przypisywał światu przedmiotową rolę w zbawczych planach Boga wobec człowieka. W średniowieczu Tomasz z Akwinu definiował świat jako plan moralny, zgodnie z którym rozgrywają się wydarzenia w sferze wolności wyboru człowieka. […]
Źródło: Agnieszka Bógdał-Brzezińska, Kategoria globalizacji w nauce o stosunkach międzynarodowych i pojęcia współzależne: Regionalizacja, Uniwersalizacja, Internacjonalizacja, t. 23, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 1-2.
Dwa uniwersalizmy
Wyróżnia się dwa typy uniwersalizmu: cesarski i papieski. Pierwszy odwoływał się do cesarstwa rzymskiego, którym rządził cesarz rzymski narodu niemieckiego, będący jednocześnie zwierzchnikiem państw chrześcijańskich. W XI wieku uniwersalizm cesarski wszedł w konflikt z uniwersalizmem papieskim, głoszącym zwierzchność papieża nad wszystkimi krajami chrześcijańskimi.
Kategoria globalizacji w nauce o stosunkach międzynarodowych i pojęcia współzależne: Regionalizacja, Uniwersalizacja, InternacjonalizacjaUniwersalizmowi cesarskiemu, świeckiej formie rządów epoki średniowiecza, najdobitniej dali wyraz przedstawiciele saskiej dynastii Ludolfingów: Otto I., Otto II. i Otto III. […] Świecka doktryna uniwersalistyczna kształtowała myśl polityczną średniowiecza w granicach od XI do XIII. w. Uniwersalizm cesarski średniowiecza był krokiem ku centralizacji władzy monarszej, a jego przejawem stała się restytucjarestytucja Cesarstwa Rzymskiego łączona w historiografii z datą koronacji Ottona I. w dniu 2 marca 962 r. w Rzymie. SynkretyzmSynkretyzm ideologii uniwersalizmu świeckiego wyrażał się w próbie połączenia elementów religijnych, historycznych i prawnych. Przymiotnik „święte” w nazwie Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego podkreślał religijne podstawy uniwersalizmu cesarskiego i wyznaczał jego religijną misję […]. Kryterium przynależności do cesarstwa stawało się wyznanie. Cesarz występował w podwójnej roli: jako polityczny zwierzchnik państw chrześcijańskich i jako religijny wódz chrześcijan. Zarysowujący się konflikt na tle prymatuprymatu pomiędzy władzą papieską a cesarską znalazł odbicie w tezie o roli cesarza jako namiestnika Boga na świecie. […] Celem funkcjonowania Świętego Cesarstwa stawała się integracja całej civitas christiana (społeczności chrześcijańskiej) we wspólnej strukturze państwowej. […] Cesarz występował jako jedyne źródło sprawiedliwości oraz pan życia i śmierci swych poddanych, kształtujący Królestwo Boże na ziemi. Głównym atrybutem legalizmulegalizmu cesarskiego było stanowienie prawa, któremu podlegali niżsi rangą władcy chrześcijańscy. „W ręku cesarz skupiały się prerogatywy należące wyłącznie do niego (iura reservata) niedostępne innym monarchom. Wymieniano tu: cesarskie prawo nadawania korony, (...) wyzwalania, nobilitowania, [...] zakładania uniwersytetów, nakładania podatków bez zgody stanów. Cesarz to najwyższy sędzia, najwyższa instancja odwoławcza od wszystkich wyroków zapadłych w granicach jego uniwersalnego imperium”. Jedynie cesarz posiadał godność maiestatismaiestatis tylko wobec jego osoby zaistnieć mogła zbrodnia obrazy majestatu.
Uniwersalizm władzy świeckiej opisany powyżej został skonfrontowany w okresie średniowiecza z koncepcjami uniwersalizmu papieskiego zwanego papocezaryzmem czy papalizmem. Pod pojęciem papalizmu kryje się doktryna głosząca uniwersalną: ogólnoświatową, duchową i świecką suwerenność papieża. Tłem do wykrystalizowania się doktryny był spór o inwestyturęinwestyturę zarysowany po raz pierwszy między papieżem Grzegorzem VIII., a cesarzem Henrykiem IV. W pkt. 12 dokumentu znanego pod nazwą Dictatus papae datowanego na 1075 r. Grzegorz VII. zawarł zasadę zwierzchniej władzy papiestwa wobec cesarstwa i wyższości powszechnej władzy duchownej nad świecką, poparta dogmatemdogmatem nieomylności papieża. […]Źródło: Agnieszka Bógdał-Brzezińska, Kategoria globalizacji w nauce o stosunkach międzynarodowych i pojęcia współzależne: Regionalizacja, Uniwersalizacja, Internacjonalizacja, t. 23, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 1-2.
Słownik
1. w teologii chrześcijańskiej: prawda uznana przez Kościół za objawioną przez Boga;
2. twierdzenie przyjmowane za pewne i prawdziwe jedynie na mocy autorytetu osoby, która je wygłasza
w średniowieczu ceremonia przekazania lenna wasalowi przez seniora
ścisłe przestrzeganie istniejących przepisów prawnych
to zasada tytulatury, obowiązująca na dworach monarszych, począwszy od patriarchów, cesarzy i królów; celem tejże zasady jest szczególne podkreślenie godności, rangi społecznej i prestiżu wynikającego z pełnionej funkcji
pierwszeństwo kogoś lub czegoś pod jakimś względem albo dominacja nad innymi osobami lub rzeczami
przywrócecznie czemuś dawnego stanu
(gr. synkrētismós – połączenie się dwóch przeciw trzeciemu) łączenie różnych form, elementów, rodzajów literackich lub rozbieżnych poglądów, np. filozoficznych czy religijnych
(łac. universalis – powszechny) dążenie do ujednolicenia wszystkich przejawów życia zgodnie z określonymi zasadami
(łac. strzyżenie) wygolony fragment głowy zakonników; symboliczne odwołanie do korony cierniowej Chrystusa