Przeczytaj
Powódź to silne wezbranie wód rzecznych lub morskich powodujące straty w sferze społecznej i materialnej. Na przełomie XX i XXI wieku takich wydarzeń były setki, a może tysiące. Każde z nich miało trochę inne przyczyny, ale każde przynosiło m.in. śmierć ludzi, zwierząt i ogromne straty materialne. Na świecie powodzie najczęściej są związane z ulewnymi, czasami długotrwałymi opadami deszczu.
Przykłady katastrofalnych powodzi na świecie. Ich przyczyny i skutki
Powódź w Bangladeszu, 1991 r.
Pod koniec kwietnia 1991 roku potężny cyklon wiejący z prędkością do 235 km/h wzbudził na wodach Zatoki Bengalskiej fale o wysokości 6 metrów i skierował je w stronę wybrzeży Bangladeszu. Woda wdarła się na ląd, powodując gwałtowną powódź. Ofiarą żywiołu padło około 200 tys. ludzi. Niszczycielska fala odebrała dach nad głową ponad 10 milionom mieszkańców, a ponadto zniszczyła prawie całe zbiory.
Powódź w południowo‑wschodniej Francji, 1992 r.
Po ulewnych deszczach we wrześniu 1992 roku wielka woda pozbawiła życia ponad 80 osób i przypomniała, że nie wybiera tylko krajów słabo rozwiniętych gospodarczo – tragicznych skutków powodzi doświadczają także bogate kraje Europy.
Powódź w Indiach, Bangladeszu i Nepalu, 1993 r.
Kolejny raz zalaniem zostały dotknięte kraje Azji Południowej – tam powodzie zdarzają się najczęściej z powodu ulewnych deszczów monsunowych. Pod koniec lipca 1993 roku katastrofę wywołały rekordowe opady w północno‑wschodnich Indiach (spadło wtedy 990 mm w ciągu tygodnia; w Polsce są miejsca, gdzie rocznie może spaść maksymalnie do 550 mm opadu). Pod wodą znalazły się miliony hektarów upraw, miliony ludzi zostało bez domów i dostaw żywności. Śmierć poniosło wówczas ponad 12 tys. osób.
Powódź w Europie Środkowej, 1997 r.
Ta powódź w Polsce jest nazywana „powodzią tysiąclecia” – nawiedziła w lipcu 1997 roku południową i zachodnią Polskę, a także Czechy, wschodnie Niemcy (Łużyce), północno‑zachodnią Słowację oraz wschodnią Austrię, doprowadzając na terenie Czech, Niemiec i Polski do śmierci 114 osób oraz szkód materialnych w wysokości blisko 4,5 miliarda dolarów amerykańskich.
Powódź w Somalii, 1997 r.
Somalia to kraj, który częściej kojarzy się z suszą niż powodzią. W listopadzie 1997 roku doszło jednak do powodzi, którą wywołały długotrwałe deszcze. Ponad 2 tys. mieszkańców tego kraju poniosło wówczas śmierć, a 250 tys. straciło dach nad głową. Tragedię pogłębił wybuch epidemii cholery – często spotykany efekt uboczny wylewu rzek.
Powódź na wybrzeżu Papui‑Nowej Gwinei, 1998 r.
Podwodne wstrząsy w dniu 17 lipca 1998 roku doprowadziły do powstania 10‑metrowej fali, która zalała wybrzeże, powodując śmierć ok. 6 tys. mieszkańców nadmorskich wiosek. Trzęsienia ziemi i fale tsunami również należą do możliwych przyczyn powodzi.
Powódź w Indiach, Bangladeszu i Nepalu, 2019 r.
W lipcu 2019 roku chmury wilgotnego monsunu, które przesuwały się znad Oceanu Indyjskiego w kierunku południowych podnóży Himalajów, przyniosły wyjątkowo ulewne deszcze. Te spowodowały gwałtowne wzbieranie rzek w indyjskich stanach Uttar Pradesh i Bihar, a także na przyległych obszarach Nepalu i Bangladeszu. Rzeki wylały i zatopiły wiele miejscowości. Wielka woda dotknęła (w różnym stopniu) ponad 6 milionów ludzi. Zginęły co najmniej 123 osoby, tysiące ludzi musiało opuścić swoje domy w obawie o zdrowie i życie.
Powodzie we Francji, Grecji i Włoszech, 2019 r.
W listopadzie 2019 roku ulewne deszcze w basenie Morza Śródziemnego wywołały powodzie, które we Francji spowodowały uszkodzenia domów i dróg oraz zatopienia samochodów i autobusów. Ewakuowano ponad 1,5 tys. osób, straż pożarna interweniowała ponad 2 tys. razy, a kilkadziesiąt gospodarstw domowych nie miało prądu. Cztery osoby zginęły w Grecji, gdzie ulewy nawiedziły zachodnią część kraju, powodując osunięcia ziemi, powodzie i zakłócenia w transporcie.
Powodzie w Polsce. Przyczyny i skutki
Przyczyny powodzi w Polsce:
nadmierne opady deszczu – głównie latem, zwłaszcza w lipcu;
wiosenne roztopy – z powodu znacznej ilości zgromadzonego śniegu i gwałtownego przebiegu roztopów, zwłaszcza w górach;
zatory lodowe – przyczyną jest zablokowanie koryta rzeki przez lód;
sztormowe fale i silne północne wiatry – wtłaczają fale morskie i wody rzek w głąb ich koryt, wywołują tzw. cofkicofki;
awarie urządzeń hydrotechnicznych – spiętrzających wodę tam, zapór czy stopni wodnych.
Powódź tysiąclecia, 1997 r.
Najtragiczniejszą w skutkach powodzią (o której już wcześniej wspomniano) na przełomie XX i XXI wieku była powódź w 1997 roku, która została spowodowana przez dwie następujące po sobie fale obfitych opadów. Od 4 do 8 lipca 1997 roku na obszarze między Wrocławiem, Katowicami i Brnem zanotowano opady o wysokości powyżej 200 mm. W części tego obszaru zanotowano ponad 300 mm deszczu (największe opady wystąpiły m.in. na Pradziadzie – 455 mm i w Raciborzu – 244 mm). Na terenie, na którym wystąpiła powódź (od Polski do Austrii) w ciągu kilku dni spadła miesięczna suma opadów, a w górach – nawet dwumiesięczna. Druga fala obfitych opadów wystąpiła w okresie od 18 do 21 lipca: na Pradziada spadło 139 mm opadów, w Wieluniu – 116 mm, a w Częstochowie – 115 mm (co też jest równoważne sumie miesięcznych opadów w tych miejscach). W ciągu całego lipca suma opadów przekroczyła średnią miesięczną trzy- lub czterokrotnie, a w górach nawet pięciokrotnie. Kataklizm dotknął dopływy Odry, m.in. całe dorzecze Nysy Łużyckiej, a także dorzecze i dopływy Wisły. Dnia 12 lipca fala, która wdarła się do Wrocławia, osiągnęła 7 metrów wysokości. Wielka woda dokonała znacznych zniszczeń w budynkach i infrastrukturze drogowej, a straty materialne szacowane były na 12 mld złotych. Podczas tej lipcowej powodzi na terenie Polski zginęło 56 osób, a 7 tys. straciło dach nad głową. W bilansie powodzi straty z tytułu zniszczenia majątku poniosło 9000 firm. Woda zniszczyła lub uszkodziła 680 000 mieszkań, 843 szkoły (z których 100 uległo całkowitemu zniszczeniu), 4000 mostów (w tym zerwanych zostało 45), uszkodzonych zostało 14 400 km dróg, 2000 km torów kolejowych, 613 km wałów przeciwpowodziowych i 665 835 ha ziemi, czyli ponad 2% powierzchni kraju. W wyniku powodzi w mediach i przestrzeni publicznej coraz częściej zaczęto mówić o niebezpieczeństwie budowania domów na terenach zalewowych oraz o szkodliwym wpływie regulacji rzek.
Na podstawie podanych przykładów odpowiedz na pytania. Co powoduje powstawanie powodzi na świecie? Jakie skutki przynoszą powodzie?
Wyjaśnij, dlaczego regulacja rzek może mieć negatywny wpływ na sytuację powodziową w południowej Polsce.
Skutki „powodzi tysiąclecia” w Polsce
Słownik
podwyższenie stanu wody postępujące w górę biegu od ujścia rzeki, wywołane dużym podniesieniem się stanu wody końcowego zbiornika (morza, jeziora) lub rzeki przyjmującej dopływ; możliwa u ujścia rzek do morza – w Polsce wywołana jest wtedy silnym północnym wiatrem, który wpycha wodę w głąb rzeki i nie pozwala jej na normalne ujście do morza