Wody termalne występują w Polsce w 4 prowincjach, do których należą: Niż Polski, Karpaty Zachodnie, Karpaty Wschodnie i Zapadlisko Przedkarpackie. Rozmieszczenie ich związane jest z głównymi jednostkami strukturalno‑tektonicznymi – platformą paleozoiczną z pokrywą mezozoiczną Niżu Polskiego, Karpatami i zapadliskiem przedkarpackim oraz Sudetami i blokiem przedsudeckim. Temperatura wody dla tych obszarów wynosi od 30 do 130°C (a lokalnie nawet 200°C), a głębokość występowania w skałach osadowych sięga 1 do 10 km.

R1UsSm8p80So8

Na mapie Polski zaznaczono zasięg platformy prekambryjskiej, paleozoicznej, Sudetów z blokiem przedsudeckim oraz Karpat z zapadliskiem przedkarpackim. Platforma prekambryjska obejmuje obszar od części województwa pomorskiego, przez warmińsko-mazurskie, część mazowieckiego, podlaskie, lubelskie. Platforma paleozoiczna zajmuje większą część obszaru Polski - ciągnie się szerokim pasem z północy na południe na skos - omija południe Polski. Na południu jest obszar Sudetów oraz Karpat.

Wodami termalnymi nazywamy wody wydostające się na powierzchnię, których temperatura jest wyższa od średniej rocznej temperatury powietrza na danym obszarze. Wypływają one ze źródeł termalnych – term (tzw. cieplic). Według uchwalonego w roku 2011 prawa geologicznego i górniczego wodami termalnymi nazywamy wody podziemne, które - wydobywając się na powierzchnię - mają temperaturę nie mniejszą niż 20°C.

W Polsce występuje 37 złóż wód termalnych oraz 17 złóż wód termalnych leczniczych.

Do termalnych wód leczniczych zaliczamy silnie zmineralizowane wody chlorkowe, które występują w głęboko położonych, zwykle mezozoicznych, rozległych piętrach wodonośnych. Często tworzą one naturalne wypływy w postaci źródeł (Cieplice Śląskie‑Zdrój, Lądek‑Zdrój). Najgłębszym obecnie odwiertem wody leczniczej w Polsce jest odwiert C‑1 w Cieplicach Śląskich‑Zdroju. Ma on głębokość 2002,5 m, natomiast w Chochołowie wody termalne wydobywa się z głębokości ponad 3200 m. Są one wykorzystywane do celów grzewczych (Podhale, Mszczonów, Uniejów, Pyrzyce, Stargard Szczeciński), rekreacyjnych (m.in. Podhale, Uniejów, Mszczonów, Poznań) i balneoterapeutycznychbalneoterapiabalneoterapeutycznych (Uniejów).

Wody podziemne różnią się stopniem mineralizacji. Wodami mineralnymi nazywa się te, w których zawartość rozpuszczonych substancji wynosi powyżej 1,0 g/dm³. Wielkość złóż, właściwości fizyczne i skład chemiczny zależą od budowy geologicznej terenu, na którym się znajdują.

Ze względu na mineralizację wyróżniamy :

• wody słabo zmineralizowane - mineralizacja poniżej 1,0 g/dm³,

• wody mineralne - mineralizacja powyżej 1,0 g/dm³,

• wody silnie zmineralizowane - mineralizacja powyżej 60,0 g/dm³.

W zależności od rodzaju związków rozpuszczonych w wodzie wyróżniamy:

• wody siarczanowe i siarczkowe – zawierające siarczki lub siarczany sodu i wapnia oraz siarkowodór;

• szczawy – zawierające dwutlenek węgla (pochodzący z wietrzenia skał lub stanowiący pozostałość procesów wulkanicznych), wodorowęglany (IV) wapnia i sodu (szczawa alkaliczna) oraz związki żelaza (szczawa żelazista) - pochodzące z utleniania minerałów lub rozkładu pirytu;

• solanki – zawierające sól kamienną w ilości ponad 15 g/l, a ponadto sole magnezu, jodu oraz bromu;

• wody radoczynne – zawierające niewielkie ilości pierwiastków promieniotwórczych;

• wody krzemowe - zawierające krzem;

• wody borowe -  zawierająca co najmniej 5 mg/dm³ kwasu borowego;

• wody bromkowe -  zawierające co najmniej 5 mg/dm³ jonu bromkowego.

Wody mineralne, przeważnie typu Cl‑HCO3‑Na, Cl‑Na, Cl‑Na‑Ca, występują powszechnie, głównie na obszarze platformy paleozoicznej oraz w Karpatach i zapadlisku przedkarpackim. Występują niemal na całym obszarze Polski, z wyłączeniem wschodniej części platformy prekambryjskiej (rejon wisznicki), paleozoicznego cokołu Gór Świętokrzyskich, pienińskiego pasa skałkowego oraz Tatr.

RCRfedwWeiqn2

Na mapie Polski zaznaczono miejsca występowania wód mineralnych oraz lokalizację ważniejszych rozlewni. Ważniejsze rozlewnie są na terenie całego kraju, ale największa kumulacja jest na południu Polski - głównie w województwie dolnośląskim i małopolskim, oraz w województwie mazowieckim. Na mapie zaznaczono pięć regionów: 1. region środkowopolski i niżu polskiego, 2. region sudecki, 3. region przedkarpacki, 4. region zewnątrzkarpacki, 5. region wewnątrzkarpacki.

Już w odległej przeszłości wody mineralne znalazły zastosowanie w wodolecznictwie. W pobliżu źródeł wód mineralnych rozwinęły się liczne ośrodki uzdrowiskowe wykorzystujące cenne właściwości chemiczne i fizyczne wód podziemnych.

Słownik