Przeczytaj
O autorach
Jalu Kurek urodził w 1904 w Krakowie jako Franciszek Kurek, zmarł w 1983 w szpitalu w Rabce. Był polskim poetą i prozaikiem, przedstawicielem Awangardy Krakowskiej. Uczył się i studiował w Krakowie (I Liceum Ogólnokształcącego im. Bartłomieja Nowodworskiego, filologia polska i romańska na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego), a później także na uniwersytecie w Neapolu.
Był autorem wielu liryków, poematów, opowiadań i powieści. Za powieść Grypa szaleje w Naprawie (1934) otrzymał Nagrodę Młodych Polskiej Akademii Literatury. Oprócz wątków społeczno‑obyczajowych z życia ówczesnej wsi małopolskiej zawarł w tym utworze tematykę autobiograficzną.
Kurek przez długie lata pracował jako dziennikarz i redaktor, pisał reportaże, felietony, eseje i artykuły. Był też autorem licznych przekładów poezji włoskiej (m.in. Sonetów do Laury Franciszka Petrarki). Jako tłumacz przyczynił się do popularyzacji w Polsce dorobku włoskich futurystów. Był również redaktorem awangardowego pisma „Linia”. Malował obrazy, wędrował po górach (był taternikiem), uprawiał sport.
Józef Czechowicz urodził się w Lublinie w 1903 roku. Jego ojciec pracował jako woźny w Banku Handlowym. Po ukończeniu elementarnej szkoły rosyjskiej uczył się w polskiej szkole powszechnej, a następnie w seminarium nauczycielskim. Ukończył Wyższy Kurs Nauczycielski. W 1920 roku uczestniczył w wojnie polsko‑bolszewickiej. W latach 1921 – 1930 poeta pracował jako nauczyciel, między innymi w Szkole Specjalnej w Lublinie oraz w Instytucie dla Głuchoniemych i Ociemniałych.
W 1923 roku stał się współtwórcą grupy literackiej Reflektor oraz pisma o tym samym tytule. Na łamach „Reflektora” Czechowicz debiutował jako pisarz. Swoje wiersze publikował również w „Kwadrydze” i w „Drodze”. W 1930 roku jako stypendysta ministra wyjechał do Francji. Po powrocie przeniósł się do Warszawy, gdzie redagował m.in. pisma dla dzieci i młodzieży: „Płomyczek” i „Płomyk”, a także był redaktorem naczelnym „Miesięcznika Literatury i Sztuki”. Czechowicz współpracował również z Polskim Radiem, dla którego pisywał słuchowiska. Zginął 9 września 1939 roku, w zakładzie fryzjerskim, w czasie bombardowania Lublina.
Czym jest Awangarda Krakowska?
Awangarda Krakowska to grupa literacka działająca w latach 1922−1927 związana z z czasopismem „Zwrotnica”. Przedstawicielami byi: Tadeusz Peiper, Julian Przyboś, Jan Brzękowski, Jalu Kurek.
U podstaw awangardy. Tadeusz Peiper pisarz i teoretykW starciu z naturą ostatnie lata XIX i początek XX w. przyniosły gwałtowny przełom; zalew coraz to nowych udoskonaleń technicznych zdawał się walkę rozstrzygnąć ostatecznie. Stąd tak euforyczna pochwała nowoczesnej cywilizacji, wypowiedziana na łamach „Zwrotnicy”; maszyny, bo potęguje siły człowieka; nowych środków komunikacji – ekspresu i aeroplanu, nowych środków porozumiewania się – telefonu, radia i telegrafu, bo ograniczają one stopień podległości człowieka wobec czasu i przestrzeni. Powołująca je do życia cudotwórcza epoka jest najwznioślejszym momentem w dziejach ludzkości, kształtuje przyszłe oblicze świata. […] Skoro rozum ludzki zdolny był tak głęboko przekształcić codzienne życie, to potrafi także uwolnić ludzkość od zmory niesprawiedliwości społecznej.
Źródło: Stanisław Jaworski, U podstaw awangardy. Tadeusz Peiper pisarz i teoretyk, Kraków 1980.
Obaj poeci szukali najtrafniejszego sposobu tworzenia tekstów poetyckich, doceniając nade wszystko międzysłowie i eksperyment artystyczny.
MiędzysłowieMiędzysłowie – jedna z podstawowych kategorii koncepcji języka polskiego awangardy krakowskiej, […] określająca utajoną w wypowiedzi poetyckiej sferę semantyczną [znaczeniową]. Sfera ta kształtuje się w wyniku wzajemnego oddziaływania na siebie znaczeń słów, z których zbudowany jest utwór. Międzysłowie w takim rozumieniu to możliwości znaczeniowe, które wyłaniając się z określonej kombinacji jednostek leksykalnych w zdaniu. […] Głównym sposobem organizacji międzysłowia miała być metafora wydobywająca z minimum słów – maksimum aluzji wyobrażeniowych, a składowym instrumentem umożliwiającym jego uobecnienie – elipsaelipsa.
Źródło: Międzysłowie, [w:] Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Wrocław 2002.
Eksperyment artystycznyEksperyment artystyczny – działanie twórcze odchodzące zdecydowanie od wzorów tradycji, przedsiębrane w celu rozwiązania jakiegoś nowego problemu artystycznego, przykładowego zastosowania dyrektywy teoretycznej, sprawdzenia pomysłu czy realizacji założonej z góry idei. Eksperyment artystyczny ma charakter pionierski w danej dyscyplinie działalności artystycznej, toteż jego produkt narażony jest na ryzyko, że nie zostanie uznany za dzieło sztuki. Element eksperymentu zawarty jest w każdym przedsięwzięciu twórczym, ponieważ zawsze wchodzą tu w grę posunięcia niestandardowe, niezgodne z normą, odbiegające – choćby w minimalnym stopniu – od uznanych wzorców. […] Określenie jakiegoś utworu jako eksperymentu artystycznego zawiera w sobie niekiedy obok uznania dla jego bezprecedensowego charakteru również jego dyskwalifikację jako „pełnoprawnego” dzieła sztuki – w ocenach krytycznych bywa on traktowany jako odkrycie pozbawione wartości estetycznej, torujące drogę jakimś dążeniom artystycznym, ale samo przez się niezdolne dostarczyć odbiorcom satysfakcji estetycznej. Nastawienie eksperymentatorskie charakteryzuje większość kierunków awangardowych w sztuce XX‑wiecznej, co wiąże się z ich niezmiernie rozwiniętą aktywnością teoretyczno‑programową. Sformułowane założenia, pomysły i dyrektywy tworzenia poprzedzają tu niejednokrotnie praktykę artystyczną i sterują jej przebiegiem.
Źródło: Eksperyment artystyczny, [w:] Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Wrocław 2002.
Czym jest Awangarda Lubelska?
Awangarda Lubelska łączyła grono znajomych, a nie przedstawicieli jednego pokolenia. Poeci, naśladując Józefa Czechowicza, odcinali się od prozaizmu Skamandra i idei postępu w sztuce Awangardy Krakowskiej. Uprawianie poezji traktowali jako sposób na odkrywanie metafizyczności istnienia. Duże znaczenie przywiązywali do roli fantazji, wyobraźni, symboliki. Inspirowali się tradycjami romantycznymi i surrealistycznymi. Jako temat godny poezji uznawali skojarzenia, sny, stany podświadomości.
Druga Awangarda
Do Drugiej Awangardy należą poeci z ugrupowana Żagary (Awangarda Wileńska) oraz z Awangardy Lubelskiej, to znaczy, że Druga Awangarda dotyczy poetów Awangardy Wileńskiej i Awangardy Lubelskiej. Przedstawicielami Drugiej Awangardy byli poeci z wileńskiej grupy Żagary (Czesław Miłosz, Jerzy Zagórski, Aleksander Rymkiewicz, Tadeusz Bujnicki, Jerzy Putrament, Józef Maśliński) oraz Józefa Czechowicza i poeci pozostający pod jego wpływem (B. L. Michalski, W. Iwaniuk, H. Domiński, J. Łobodowski, J. Śpiewak, S. Piętak). Awangardziści Lubelscy tworzyli wiersze emocjonalne i pesymistyczne, odnajdujemy w nich treści dotyczące katastroficznej wizji końca cywilizacji.
Słownik
(łac. equivalentis – mający równą wartość) przekazywanie czegoś nie wprost, a za pomocą odpowiedników, metafor, konstrukcji słownych itp.
(gr. élleipsis – pominięcie) opuszczenie w zdaniu wyrazu lub wyrazów domyślnych w szerszym kontekście