Przeczytaj
Jan Paweł II (właśc. Karol Wojtyła, 1920–2005) – papież, święty Kościoła katolickiego, także poeta, dramaturg, filozof z nurtu fenomenologii oraz personalizmu. Twórczość literacka Karola Wojtyły to głównie poezja i dramaty. Już w utworach pisanych w młodości można dostrzec koncepcję sztuki, której misją jest zbliżenie człowieka do Boga i rozwijanie kultury zakorzenionej w wartościach chrześcijańskich. Wiersze Jana Pawła II stanowią rodzaj medytacji nad istotą wiary i znaczeniem życia człowieka, w którego sercu zamieszkuje Bóg. Zawierają także rozważania na temat piękna, miłości i wolności jako wartości, które pozwalają zachować godność osoby nawet w obliczu nieludzkich warunków wojny, tragedii czy rozmaitych kryzysów.
Dramat Brat naszego Boga poświęcony został postaci Adama Chmielowskiego, malarza i założycielu zgromadzenia albertynów. Tematyka miłości małżeńskiej podjęta została w sztuce Przed sklepem jubilera. PoematPoemat TryptykTryptyk rzymski powstał w późnym okresie twórczości papieża i pozostaje jednym z najważniejszych utworów w jego dorobku literackim.
Poemat Tryptyk rzymski Jana Pawła II został wydany w roku 2003. Składa się z trzech części. Strumień – część pierwsza – to ujęty w formę poetycką namysł nad pięknem świata, a także nad ludzką samotnością i przemijaniem. W części drugiej - Medytacje nad Księgą Rodzaju na progu Kaplicy Sykstyńskiej - poeta rozważa tajemnicę stworzenia ukazaną na fresku Michała Anioła. Zamykająca tryptyk trzecia część - Wzgórze w krainie Moria - przywołuje historię Abrahama ofiarującego swego syna Izaaka. Jest to nawiązanie do ofiarowanie Syna przez Boga Ojca. Część ta wyraża sens odkupienia, co stanowi zwieńczenie całego Tryptyku rzymskiego.
Poemat Jana Pawła II jest medytacją nad spotkaniem wiary i natury. Natura budzi zdumienie, skłania do stawiania pytań o sens świata. Sama jest czysta i niewinna, i chociaż nie wskazuje prostej drogi do Boga, to wabi pięknem i wzbudza w duszy ludzkiej pragnienie zgłębienia jej tajemnicy. O nic nie pyta i niczemu się nie dziwi, mimo to staje się adresatką pytań o świat. Odpowiedzi na nie poszukuje człowiek, jednak natura – podobnie jak Bóg – milczy.
Odpowiedzi na pytania stawiane przez człowieka daje kultura, w Tryptyku rzymskim reprezentowana przez monumentalne dzieło Michała Anioła z Kaplicy Sykstyńskiej. Poeta kontempluje fresk renesansowego mistrza, odnajduje w nim własne rozterki i pytania. Dzieło malarskie stanowi jednocześnie interpretację Księgi Rodzaju i Ewangelii według świętego Mateusza. W poemacie Jana Pawła II przywołane zostają powiązane ze sobą teksty kultury – dzieło Michała Anioła i Biblia – a sam poemat także prowadzi z nimi dialog. Każdy z tych tekstów kultury inaczej ukazuje początek i kres życia człowieka oraz sens jego istnienia. Tym, co je łączy, jest niepewność, zdziwienie, zdumienie.
Antropologia „Tryptyku Rzymskiego” Jana Pawła IIZdumienie jest podstawową formą kontaktu człowieka z otaczającym go światem i z sobą samym. W swojej książce Osoba i czyn Karol Wojtyła pisze: „Doświadczenie każdej rzeczy, która znajduje się poza człowiekiem, łączy się zawsze z jakimś doświadczaniem samego człowieka. Człowiek nigdy nie doświadcza czegoś poza sobą, nie doświadczając w jakiś sposób siebie w tym doświadczeniu”. „W zdziwieniu Grecy odczytywali początek wejścia na drogę filozofii, wyraża się ono wszakże pytaniem” . Punktem wyjścia filozofii, teologii – a więc nauk, w których ludzie poszukują sensu swojego życia – jest zawsze zdumienie. To właśnie zdumienie jest tym doświadczeniem, które pozwala człowiekowi stawiać pytania o sens życia, a tym samym wkraczać w przestrzeń odpowiedzi o swoje człowieczeństwo. I konsekwentnie idąc dalej, ponieważ tylko człowiek jest zdolny do zdumienia, a co za tym idzie, do pytania – tylko człowiek staje przed pytaniem o sens swojego życia, a pytając, zwraca się do początków swojego istnienia. Ze zdumieniem wiążą się ściśle także dwa inne przymioty człowieka, jakimi są przemijanie i zdolność refleksji nad swoim życiem.
Źródło: Ewa Porada, Antropologia „Tryptyku Rzymskiego” Jana Pawła II, „Wrocławski Przegląd Teologiczny ” 2008, nr 16/2, s. 59.
Niewinność
Ważną rolę w poemacie odgrywa motyw nagości symbolizującej niewinność człowieka. Jest nagość Adama i Ewy - naturalna do czasu utraty niewinności - i nagość kresu ludzkiego życia. Pomiędzy nimi rozpościera się dramat poszukiwania sensu przez człowieka, który dąży do Boga i wierzy w Niego, ale nie ma pewności Jego istnienia i usilnie poszukuje znaków natury lub kultury, świadczących o obecności Boga w świecie.
Chrześcijańska wizja dziejów
W Tryptyku rzymskim zawarta jest chrześcijańska wizja dziejów rozpiętych między stworzeniem świata i grzechem pierworodnym a Sądem Ostatecznym. Papież – poeta mówi nam, że człowiek nosi w sobie konsekwencje grzechu pierworodnego, jednak zło nie jest w stanie zniszczyć jego natury, ukształtowanej na podobieństwa Boga. U kresu dziejów odzyska pełnię swojego człowieczeństwa – będzie to czas powrotu stworzenia do Stwórcy. Do tego momentu zmierza ziemskie życie każdego człowieka i wszystkich pokoleń. Jest to proces poznawania Boga i prawdy o samym sobie.
Poezja metafizyczna
W poemacie Jana Pawła II kwestie metafizyczne mają znaczenie pierwszorzędne, stanowią treść całego utworu. Tryptyk rzymski stawia zatem pytania fundamentalne. Odpowiedź na te pytania kryje się w dążeniu do Boga; wiara jest drogą poznania. Przez wiarę człowiek wchodzi w relację ze Stwórcą i uzyskuje możliwość prowadzenia z Nim rozmowy. Dostrzegając obecność Boga w świecie, rozumnie poznaje Jego samego, ale również siebie – swoją naturę i swoją rolę w dziejach.
Słownik
dłuższy utwór wierszowany o charakterze epickim lub lirycznym
nazwą tą określano (początkowo lekceważąco) twórczość poetów angielskich z pierwszej połowy XVII w. Ich poezja miała charakter intelektualny i refleksyjny, sięgała do przeżyć religijnych. Operowała środkami charakterystycznymi dla barokowego konceptu, czyli hiperbolami, oksymoronami, ale także ironią. Cechowała ją wieloznaczność, wynikająca często z łączenia refleksji religijnej z metaforyką erotyczną. Refleksja metafizyczna była także obecna w twórczości Mikołaja Sępa Szarzyńskiego czy Sebastiana Grabowieckiego, polskich twórców z XVI w., a później także u Antoniego Langego czy Czesława Miłosza
dekoracja ołtarza składająca się z części środkowej oraz dwóch bocznych skrzydeł. Skrzydła są zwykle osadzone na zawiasach i ruchome, dzięki czemu mogą się zamykać, zasłaniając część środkową. Nazwa tryptyk odnosi się także do (nawiązujących kształtem do ołtarza) obrazów i płaskorzeźb składających się z trzech części. W szerszym znaczeniu: każde dzieło złożone z trzech części, także utwór poetycki