StelastelaStela to system ciągnących się w roślinie wiązek ksylemu i floemu wraz z otaczającymi je komórkami tkanki miękiszowej. Nazywana jest także walcem osiowym. Stele poszczególnych grup roślin różnią się ułożeniem względem siebie ksylemu (drewna), floemu (łyka) i tkanki miękiszowej. Zawsze jednak układ ten pełni tę samą funkcję: u roślin naczyniowych odpowiada za wzmacnianie organów roślinnych, transport wody z rozpuszczonymi składnikami mineralnymi od korzeni do pędów (ksylem) oraz transport cukrów jako produktów fotosyntezy z miejsca ich wytwarzania – najczęściej z liści do miejsca w roślinie, gdzie będą potrzebne, np. do korzeni, owoców (floem).

U  współcześnie żyjących roślin najbardziej zewnętrzną częścią steli korzeni jest cylinder okolnicy (perycyklu), który składa się z kilku warstw komórek miękiszowych i czasem towarzyszących im komórek sklerenchymy. Najczęściej ksylem zajmuje centralną część korzenia, tworząc na przekroju poprzecznym kształt gwiazdy, między której ramionami znajduje się łyko. W zależności od liczby ramion takiej gwiazdy wyróżnia się np. jednopromienistą i wielopromienistą budowę korzeni. Tego typu walec osiowy określa się mianem aktynosteliaktynostelaaktynosteli.

Komórki ksylemu położone przy zewnętrznej części walca osiowego mają mniejszą średnicę i więcej zgrubień w stosunku do tych zlokalizowanych w jego wnętrzu. Na tej podstawie wyróżnia się protoksylemprotoksylemprotoksylem, którego komórki są mniejsze, występujący w młodych i rosnących organach, oraz metaksylemmetaksylemmetaksylem, obecny w organach, które zakończyły wzrost. Wewnątrz walca osiowego może znajdować się miękisz rdzeniowy.

Na przekroju poprzecznym łodyg również można wyróżnić walec osiowy, otoczony tkankami kory pierwotnej. Zewnętrzną część walca może stanowić okolnica z jednej lub kilku warstw tkanek miękiszowych (np. u paprotników), jednak u większości roślin okolnica nie występuje w łodydze. Układ tkanek przewodzących steli może być bardzo różny. U niższych roślin naczyniowych stanowi zwartą kolumnę. U roślin jednoliściennych najczęściej ma postać nieregularnie rozproszonych wiązek rozdzielonych przez miękisz zasadniczy – w tym przypadku nie można wyróżnić ani kory pierwotnej, ani walca osiowego. Natomiast u roślin nagozalążkowych i dwuliściennych tkanki przewodzące tworzą wiązki ułożone na przekroju na planie pierścienia, wewnątrz którego znajduje się rdzeń miękiszowy. Pierścień tkanek przewodzących występujący u paproci może być ciągły lub podzielony tzw. promieniami rdzeniowymi. Ułożenie ksylemu i floemu w łodydze ma charakter naprzeciwległy, w przeciwieństwie do korzenia, gdzie te tkanki położone są naprzemianlegle. Floem usytuowany jest zazwyczaj zewnętrznie w stosunku do ksylemu i może graniczyć z korą pierwotną.

Według teorii stelarnejteoria stelarnateorii stelarnej tkanki przewodzące w walcu osiowym stanowią pewną całość, która przechodziła ewolucję wraz ze stopniowym rozwojem korpusu roślin naczyniowych, aż do osiągnięcia obecnie obserwowanych układów. Teoria ta odnosi się głównie do roślin nasiennych. Wciąż podlega ona szerokiej dyskusji.

Różne typy ukształtowania steli zgodnie z ewolucyjnymi etapami różnicowania zostały zestawione w poniższej tabeli.

Słownik