Co to jest interpretacja?

Słowo „interpretacja” ma źródłosłów łaciński i pochodzi od czasownika interpretari, który znaczy: wyjaśniać, tłumaczyć. Pierwotnie interpretacja oznaczała wykładanie tekstów prawnych, z czasem znaczenie tego pojęcia rozszerzono, odnosząc je
do Biblii i dzieł literackich. W okresie renesansu używano określenia ars interpretandi, ostatecznie zwyciężył jednak grecki odpowiednik tego terminu – hermeneutykahermeneutykahermeneutyka. Termin „interpretacja” powrócił ponownie w XX wieku, w pracach badaczy niemieckich. W historii literatury polskiej pojęcie zagościło na dobre w latach 60.
XX wieku. Dzisiejsze znaczenie tego słowa jest bardzo szerokie.

Interpretacja to: wykładnia, wyjaśnienie, wytłumaczenie, komentowanie czegoś,
ale także sposób odtworzenia, wykonania np. utworu muzycznego lub zagrania roli przez aktora. Interpretacją jest więc wyjaśnianie znaczenia jakiegokolwiek tekstu,
bez względu na to, czy będzie to utwór literacki, religijny czy praca naukowa. Oczywiście istnieje ogromna różnica między np. Ewangelią św. Jana, wierszem Czesława Miłosza a blogiem Ani Kowalskiej. Trzeba jednak podkreślić, że – mimo oczywistych różnic między tekstami i narzędziami interpretacyjnymi – istnieją pewne punkty stałe. Stały jest na przykład cel wszystkich interpretacji – dążenie
do wyjaśnienia, dotarcie do sensów danego tekstu. Spójrzmy na słownikową definicję tego pojęcia:

Mówiąc jeszcze inaczej: „Interpretacja (...) to hipoteza ukrytej całości utworu”.Indeks górny 222 Indeks górny koniec²²²

Interpretując cudzy tekst, na jego podstawie budujemy własny tekst. Bo przecież pisanie/mówienie o utworze literackim jest tworzeniem innego, naszego własnego tekstu (o tym tekście, na podstawie tego tekstu...). Ów własny tekst będzie odczytaniem cudzego sensu, będzie opierał się na logicznym rozumowaniu i dążył
do obiektywizmu. Ale równocześnie odczytanie to będzie się dokonywało przez nas samych, poprzez naszą wrażliwość, wiedzę, doświadczenie, będzie więc w dużym stopniu subiektywne. Ta ostatnia cecha uwydatnia się szczególnie przy lekturze utworów literackich. A liryka jest przypadkiem „szczególnie szczególnym”. Poezja jest papierkiem lakmusowym naszej wiedzy i uczuć.

Potrzebne są narzędzia do rozumowej, logicznej interpretacji. Dzięki nim łatwiej dotrzesz do sensu wiersza. W tym myśleniu tkwi założenie, że istnieje pewna stała metoda interpretacyjna, jakiś schemat. A skoro tak, to można się go nauczyć.

Schemat interpretacji

Interpretacja musi zawierać trzy niezbędne elementy:

1. Odtworzenie tekstu.

2. Opis tekstu.

3. Skomentowanie tekstu.

Pierwszym, koniecznym warunkiem interpretacji jest znalezienie drogi, klucza
do danego tekstu oraz wstępne, prowizoryczne zrozumienie utworu. Tę pierwszą, wstępną hipotezę trzeba zanotować, zanim przejdzie się do właściwych etapów interpretacji. Kluczowa dla rozumienia utworu jest jego analiza.

Termin „analiza” pochodzi od greckiego czasownika analýein, który oznacza: rozluźnić. Zatem analiza to rozbiór, rozłożenie całości na składniki, elementy, badanie poszczególnych cech, właściwości przedmiotu. Jest to definicja bardzo ogólna, zawierająca szerokie i uniwersalne znaczenia pojęcia. Jak odnieść ją do tekstów literackich? W przypadku tekstów literackich analizą nazywamy działania badawcze zmierzające do ustalenia, z jakich elementów i w jaki sposób zbudowany jest utwór literacki. Analiza oznacza więc w tym przypadku zbadanie struktury tekstu, jego strony formalnej. Przedmiotem badania są: styl, budowa, składnia, środki poetyckie, dobór słownictwa.

Można wyróżnić cztery zasadnicze czynności analityczne:

1. Wyodrębnianie poziomów organizacji dzieła.

2. Segmentacja poszczególnych poziomów, tzn. wydzielenie jednostek składowych.

3. Określenie powiązań między jednostkami w ramach każdego poziomu.

4. Określenie powiązań między jednostkami reprezentującymi różne poziomy.

Dokładna analiza zmierza do tego, aby pokazać, jak dany utwór został „zrobiony”, odkrywa zamysły, strategię autora i dzięki temu prowadzi nas do sensu tekstu.

Różnice między analizą a interpretacją

W tym miejscu warto odpowiedzieć na pytanie: czym różni się analiza
od interpretacji?

R5YNTBYtuLOZ91

Grafika przedstawia owal z podpisem interpretacja. W niego wpisany jest mniejszy owal z podpisem analiza.

Analiza dzieła literackiego jest pojęciem węższym od interpretacji. Można powiedzieć, że analiza jest pierwszym etapem interpretacji, ważnym punktem wyjścia do zbudowania poprawnej interpretacji.

Możliwe jest także poprzestanie na samej analizie tekstu literackiego. Tego rodzaju prace mają charakter szkoleniowy, służą przede wszystkim ćwiczeniu sprawności z zakresu poetyki. Na każdym egzaminie czy sprawdzianie trzeba uważnie czytać polecenia, inna jest treść polecenia: „Dokonaj analizy utworu...”, a inna - polecenia: „Zinterpretuj utwór...”.

Interpretować i analizować można utwory w całości, jak i we fragmentach. W przypadku dłuższych utworów poetyckich (np. poematów, cykli poetyckich)
na egzaminie najczęściej wykorzystuje się fragmenty tekstu.

Słownik