Przeczytaj
Uchwalenie Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku
W następstwie przemian polityczno‑społeczno‑gospodarczych, jakie rozpoczęły się w 1989 roku, zaistniała konieczność nowelizacji, a z czasem zmiany konstytucji obowiązującej w Rzeczypospolitej Polskiej. Dało to początek długotrwałemu procesowi, który ostatecznie doprowadził do przygotowania projektu ustawy zasadniczej.
2 kwietnia 1997 roku Zgromadzenie NarodoweZgromadzenie Narodowe uchwaliło Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej. Została ona przyjęta przez obywateli w ogólnopolskim referendum konstytucyjnym z 25 maja 1997 roku. Po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483) i odczekaniu okresu vacatio legis 17 października 1997 roku weszła w życie. Wydarzenie to zakończyło okres przebudowy ustroju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w Rzeczpospolitą Polską. Tym samym ustalona została struktura i kompetencje najwyższych władz Rzeczypospolitej Polskiej. Wprowadzona została zasada trójpodziału władzytrójpodziału władzy opisana przez Monteskiusza. Podzielił on władzę na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.
Władza ustawodawcza
Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 roku władzę ustawodawczą przekazała w ręce sejmu i senatu. Obie izby pracują według zasady permanencji, która oznacza, że są one stale aktywne; posiedzenie izb można zwołać zawsze, nie ma przerwy międzysesyjnej. Obrady parlamentu są jawne i każdy obywatel może je obserwować. Jedynie na wniosek Prezydium Sejmu lub Prezydium Senatu, lub grupy 30 posłów albo 10 senatorów można bezwzględną większością głosów utajnić obrady ze względu na dobro państwa.
Sejm RP
W Rzeczypospolitej Polskiej funkcjonuje dwuizbowy parlament, który składa się z izby niższej – Sejmu RP, oraz izby wyższej – Senatu RP. Sejm, mimo że jest izbą niższą, ma większe kompetencje od senatu. Geneza izby niższej sięga czasów sejmu walnego z 1493 roku. W 1505 roku została uchwalona konstytucjakonstytucja, na mocy której sejm stał się najwyższym organem władzy ustawodawczej w Polsce, i tak jest obecnie. Sejm obraduje zwyczajowo co drugi lub co trzeci tydzień. Urzędem wspierającym sejm i jego organy w pracy jest Kancelaria Sejmu.
Laska marszałkowska jest symbolem władzy marszałka sejmu, który stoi na czele Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.
Konstytucja RP zakazuje łączenia pewnych funkcji publicznych, co określamy zasadą incompatibilitas. Dotyczy to mandatu poselskiego i senatorskiego, których nie wolno łączyć ze sobą i z innymi funkcjami państwowymi.
Parta rządząca:
Prawo i Sprawiedliwość (240);
niezrzeszeni (1).
Opozycja:
Platforma Obywatelska – Koalicja Obywatelska (155);
Kukiz'15 (16);
Polskie Stronnictwo Ludowe – Koalicja Polska (22);
Konfederacja (5);
Unia Polityki Realnej (4);
Przywrócić Prawo (3);
Wolni i Solidarni (3).
Senat RP
O poprawie RzeczpospolitejSenat jest tym, co pozostałe władze do szlachetnych działań pobudza, od nieuczciwych odwodzi, a namiętności studzi. Dlatego bez rady, opinii i kontroli Senatu nic w Rzeczpospolitej ani poza jej granicami czynić się nie godzi.
Źródło: Andrzej Frycz-Modrzewski, O poprawie Rzeczpospolitej, 1551.
Senat to druga izba parlamentu Rzeczypospolitej Polskiej, tradycyjnie określana jako izba wyższa.
W okresie PRL instytucja senatu została zniesiona na podstawie wyników referendum z 1946 roku. Dopiero 4 czerwca 1989 roku wybrany został senat I kadencji. Stało się to możliwe dzięki postanowieniom Okrągłego Stołu.
Wybory do senatu I kadencji były wielkim sukcesem Solidarności, która zdobyła 99 spośród 100 miejsc w senacie.
Do senatu było wybieranych po dwóch senatorów z każdego województwa, z wyjątkiem warszawskiego i katowickiego, skąd wybierano po trzech senatorów.
Zgromadzenie Narodowe
W sytuacjach określonych przez Konstytucję RP posłowie i senatorowie obradują razem jako Zgromadzenie Narodowe pod przewodnictwem marszałka sejmumarszałka sejmu lub w jego zastępstwie – marszałka senatumarszałka senatu.
Zgromadzenie Narodowe przyjęło też 2 kwietnia 1997 roku Konstytucję RP.
Władza wykonawcza
Władza wykonawcza w RP spoczywa w ręku Prezydenta RP i Rady Ministrów. W myśl Konstytucji RP prezydent jest najwyższym przedstawicielem państwa i gwarantem władzy państwowej. Ma władzę wykonawczą i pełni rolę zwierzchnika sił zbrojnych. Prezydent RP jest najwyższym reprezentantem państwa w stosunkach międzynarodowych. Ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach.
Prezydent RP jest wybierany przez naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Jego kadencja trwa 5 lat i może być raz powtórzona. Prezydentem RP może zostać obywatel polski, który w dniu wyborów ma ukończone 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu RP.
Kandydatów na Prezydenta RP mogą zgłaszać obywatele mający pełnię praw wyborczych. Muszą oni zebrać 100 tys. podpisów popierających danego kandydata na urząd Prezydenta RP. W wyborach uczestniczą wszyscy zarejestrowani kandydaci. Prezydentem zostaje ten, który w pierwszej turze otrzyma ponad połowę ważnie oddanych głosów. W polskich realiach dochodzi jednak z reguły do drugiej tury głosowania, w której uczestniczą dwaj kandydaci z największym poparciem z tury pierwszej. Przykładem takiej sytuacji są wybory z roku 2020, gdzie do drugiej tury weszli Andrzej Duda i Rafał Trzaskowski. Kandydat, który zdobędzie więcej głosów, zostaje Prezydentem RP. Jego kadencja rozpoczyna się w dniu złożenia przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym i kończy się z chwilą złożenia jej przez nowo wybranego prezydenta. Organem doradczym Prezydenta RP w sprawach bezpieczeństwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego. Kompetencją prezydenta jest nadawanie obywatelstwa polskiego i wyrażanie zgody na jego zrzeczenie się. Może stosować prawo łaski oraz zwracać się z orędziem do parlamentu. W sprawach ważnych Prezydent RP może zwołać Radę Gabinetową, czyli Radę Ministrów pod swoim przewodnictwem, z tym zaznaczeniem, że nie ma ona kompetencji Rady Ministrów.
Kompetencje Prezydenta RP dzielimy na własne, wymagające dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, oraz prerogatywy, które takiego wymogu nie mają. Prerogatywy są zawarte w art. 144 Konstytucji RP.
Rada Ministrów
Drugim organem władzy wykonawczej jest Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej, zwana rządem. Jest to kolegialny organ władzy wykonawczej składający się z Prezesa Rady Ministrów oraz ministrów. Dodatkowo mogą być powoływani wiceprezesi Rady Ministrów oraz przewodniczący określonych w ustawach komitetów.
Kompetencje Rady Ministrów w świetle Konstytucji RP, artykuł 146
Prowadzenie wewnętrznej i zagranicznej polityki RP:
1) zapewnienie wykonanie ustaw;
2) wydawanie rozporządzeń;
3) koordynacja i kontrola prac organów administracji rządowej;
4) ochrona interesów Skarbu Państwa;
5) uchwalanie projektu budżetu państwa;
6) kierowanie wykonaniem budżetu państwa, uchwalanie zamknięcia rachunków państwowych i sporządzanie sprawozdania z wykonania budżetu;
7) zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa oraz porządku publicznego;
8) zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego państwa;
9) sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi;
10) zawieranie umów międzynarodowych wymagających ratyfikacji oraz zatwierdzanie i wypowiadanie innych umów międzynarodowych;
11) sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności kraju oraz określanie corocznie liczby obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej;
12) określanie organizacji i trybu swojej pracy.
Zadania Prezesa Rady Ministrów w świetle Konstytucji RP, artykuł 148
Prezes Rady Ministrów:
1) reprezentuje Radę Ministrów;
2) kieruje pracami Rady Ministrów;
3) wydaje rozporządzenia;
4) zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania;
5) koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów;
6) sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w konstytucji i ustawach;
7) jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.
Ministrowie kierują poszczególnymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania powierzone im przez Prezesa Rady Ministrów. Członkowie Rady Ministrów za naruszenie konstytucji lub ustaw oraz przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem StanuTrybunałem Stanu.
Władza sądownicza
Według artykułu 173 Konstytucji RP władzę sądowniczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują sądy i trybunały, które są władzą niezależną od innych władz. Wydają one wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.
– prawa cywilnego, gospodarczego oraz rodzinnego i opiekuńczego;
– prawa karnego;
– prawa pracy i ubezpieczeń społecznych z obszaru działania co najmniej dwóch podległych mu sądów okręgowych (obszar apelacji)., 3. Sąd okręgowy. Sąd powszechny w Polsce orzekający zarówno w pierwszej, jak i drugiej instancji., 4. Sąd rejonowy. W polskim systemie wymiaru sprawiedliwości jeden z sądów powszechnych powołanych do rozpoznawania wszystkich spraw należących do sądów powszechnych, z wyjątkiem spraw zastrzeżonych dla sądów wyższych instancji., 5. Naczelny Sąd Administracyjny (NSA). Organ sądowy sprawujący kontrolę funkcjonowania i bezczynności lokalnej i regionalnej administracji publicznej pod względem zgodności z Konstytucją RP, prawem unijnym i ustawami. Kontroli tej podlegają organy samorządu terytorialnego i zawodowego, terenowe organy administracji rządowej oraz inne podmioty w zakresie wykonywania funkcji administracji publicznej (np. rektor uniwersytetu)., 6. Wojewódzki sąd administracyjny. Pierwsza instancja sądownictwa administracyjnego w Polsce., 7. Wojskowy sąd okręgowy. Odpowiada sądowi okręgowemu, a zatem rozpoznaje apelacje i zażalenia na orzeczenia lub zarządzenia wydane w wojskowym sądzie garnizonowym. Wojskowy sąd okręgowy orzeka w pierwszej instancji w sprawach o przestępstwa:
– popełnione przez żołnierzy w stopniu wojskowym majora i wyższy (tj. wszystkich oficerów starszych, generałów i admirałów oraz marszałka Polski);
– podlegające w postępowaniu przed sądami powszechnymi właściwości sądu okręgowego oraz w szczególnym przypadku dezercji, a także czynnej napaści na przełożonego z użyciem broni;
– popełnione przez żołnierzy sił zbrojnych państw obcych oraz ich personel cywilny;
– inne na podstawie przepisów szczególnych., 8. Wojskowy sąd garnizonowy. Odpowiada sądowi rejonowemu. Orzeka w pierwszej instancji we wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw przekazanych ustawą do właściwości innego sądu. Rozpoznaje także środki odwoławcze (zażalenia) od orzeczeń i zarządzeń wydanych w postępowaniu przygotowawczym przez prokuratora wojskowego lub inne upoważnione organy wojskowe (np. żołnierza Żandarmerii Wojskowej)., 9. Trybunał Konstytucyjny (TK). Polski sąd konstytucyjny, organ władzy sądowniczej. Został utworzony w 1982 roku i rozpoczął działalność orzeczniczą w 1986 roku. Jego podstawowym zadaniem jest sądowa kontrola konstytucyjności prawa: kontrolowanie zgodności norm prawnych niższego rzędu (rangi ustawowej lub podustawowej) z normami prawnymi wyższego rzędu, przede wszystkim z konstytucją i niektórymi umowami międzynarodowymi (tzw. sąd prawa)., 10. Trybunał Stanu (TS). Konstytucyjny organ władzy sądowniczej w Polsce, którego główne zadanie polega na egzekwowaniu odpowiedzialności najwyższych organów i urzędników państwowych za naruszenie konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, jeśli czyn ten nie wyczerpuje znamion przestępstwa (inaczej: popełnienie deliktu konstytucyjnego) oraz za przestępstwa pospolite i skarbowe w przypadku Prezydenta RP.
Słownik
(od łac. constituo – urządzać, ustanawiać, regulować); akt prawny; ustawa zasadnicza, która ma najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie
to taki model organizacji państwa, w którym władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza jest od siebie niezależna i znajduje się w ręku różnych organów władzy
(łac. niepołączalność); zasada niełączenia określonych funkcji publicznych; odnosi się do funkcji pełnionych w administracji zarówno rządowej, jak i samorządowej
organ konstytucyjny składający się z posłów i senatorów obradujących wspólnie; wywodzi się z II Republiki Francuskiej; zostało przyjęte jako instytucja przez wiele krajów demokratycznych, w tym Polskę