Odpady (odpadki, śmieci, nieczystości) to przedmioty, substancje stałe, ciekłe (niebędące ściekami), które powstały w wyniku działalności gospodarczej. Nie nadają się do dalszego wykorzystania. Ze względu na miejsce powstawania rozróżnia się dwie grupy odpadów: odpady komunalne powstające na terenach zamieszkanych i związane z bytowaniem ludzi (domowe, uliczne zbierane w koszach, zmiotki uliczne, porzucone samochody, odpady z obiektów użyteczności publicznej, m.in. odpady służby zdrowia, także zgarniany z ulic śnieg) oraz odpady przemysłowe związane z działalnością gospodarczą (m.in. produkty uboczne, tzw. odpady poprodukcyjne przemysłu górniczego, hutniczego i energetycznego, odpady powstające w gospodarce magazynowej, odpady powstające w wyniku oczyszczania ścieków i emitowanych do atmosfery gazów). Aż ok. 40% odpadów komunalnych stanowią odpadowe produkty spożywcze. Ilość odpadów komunalnych w skali globalnej stale wzrasta.

Według szkodliwości dla środowiska przyrodniczego odpady dzieli się na trzy klasy: niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe. Odpady niebezpieczne to te, które wprowadzone do środowiska nawet w małych ilościach natychmiast powodują jego trwałą degradację. Zawierają najczęściej składniki potencjalnie toksyczne, radioaktywne, palne, wybuchowe lub biologicznie czynne. Odpady szkodliwe to takie, które wprowadzone do środowiska dopiero w większych ilościach i w wyniku długotrwałego oddziaływania powodują jego degradację. Natomiast odpady uciążliwe nie zawierają substancji powodujących procesy degradacji, jednak niekorzystnie wpływają na walory estetyczne środowiska, np. zniekształcają krajobraz.

Najlepszym sposobem byłoby zaprzestanie produkcji odpadów. Przyznacie, że jest to niemożliwe – ale można zmniejszyć ich ilość. Można zamienić je na coś, co jeszcze nam się przyda. Temu służy selektywna zbiórka odpadów i recykling (omówione w temacie „Przykłady racjonalnego gospodarowania zasobami środowiska przyrodniczego”).

Polecenie 1

Przeanalizuj podane na schemacie informacje. Dlaczego tak mało odpadów poddaje się recyklingowi? Dlaczego (z roku na rok) rośnie ilość wytwarzanych odpadów?

RjVEOy1I5vIAp

Schemat dotyczy poprawy gospodarki komunalnej w ciągu roku w 16 miastach wojewódzkich. Na schemacie są następujące informacje: 14,8% odpadów poddano recyklingowi w 2018 roku. Rok wcześniej 12,5%. 65% średnio tyle zmieszanych odpadów było odbieranych przez miasta w 2018 roku. W 2017 roku było 68,5%. 35% odpadów w 2018 roku było zebranych selektywnie. W 2017 roku było 31,4%. 435 kilogramów na osobę odpadów średnio zebrano w 2018 roku. Rok wcześniej było 414 kilogramów. 210 złotych na osobę rocznie płacili mieszkańcy za zagospodarowanie śmieci w 2018 roku. Rok wcześniej płacili 195 złotych.

Rpn9ZJ3Kodhpc

(Uzupełnij).

---

Pozyskane odpady u źródła powinny być poddane procesowi odzysku, później unieszkodliwiania. Odzysk odpadów ma na celu wykorzystanie ich w całości lub tylko w części. Unieszkodliwieniu poddaje się odpady, których nie dało się odzyskać. Odpady można unieszkodliwiać metodami biologicznymi, chemicznymi i fizycznymi. Każdy z tych sposobów ma na celu doprowadzenie odpadów do stanu, w którym nie będą stwarzać zagrożenia dla środowiska. Ponieważ każdy z nas jest odpowiedzialny za stan środowiska i jego zanieczyszczenie, każdy może nie tylko segregować odpady, ale także mniej ich wytwarzać. Na powyższym schemacie jest podana informacja, że średnio na jedną osobę w 2018 r. zebrano więcej odpadów niż rok wcześniej. Czy naprawdę możemy coś zrobić? W jaki sposób możemy przyczynić się do zmniejszenia ilości odpadów?

Pamiętaj, że konsumenci mogą wywrzeć presję na producentów, którzy będą produkować towary, na jakie panuje popyt. Jeżeli mamy już odpady, musimy je segregować, aby zmniejszyć ich ilość na wysypiskach śmieci i tym samym przedłużyć użytkowanie jednego wysypiska. Selektywne gromadzenie w miejscu powstania odpadów z rozdzieleniem na te składniki, które mogą być zagospodarowane jako surowce wtórne, to bardzo ważne zadanie wszystkich społeczeństw.

Powszechnie stosowanym sposobem unieszkodliwiania jest spalanie odpadów. To najdroższa i najbardziej inwazyjna dla środowiska technologia „unicestwiania” śmieci. Dodatkowo niektóre niebezpieczne substancje zawarte w odpadach nie ulegają likwidacji – np. metale ciężkie pozostają w popiołach i żużlu. Ponadto przy spalaniu tworzyw sztucznych zawierających chlor powstają trujące dla żywych organizmów związki (m.in. dioksyny i furany). Pozytywną stroną tej metody unieszkodliwiania odpadów jest możliwość uzyskania ciepła wykorzystywanego do ogrzewania lub przetwarzanie go na energię elektryczną. Zmniejsza się również ilość odpadów na składowiskach.

RziUremKBh6Fs

Zdjęcie przedstawia wnętrze hali z taśmociągami. Na pierwszym planie na taśmociągu znajdują się liczne odpady.

Rfyedfsl4XEp3

Zdjęcie przedstawia nowoczesny budynek ekospalarni. Obiekt kształtem przypomina prostokąt. Pomalowany jest w kolorowe pasy: zielone, białe, czerwone. Z przodu budynku jest kilka poziomów. Na końcu budynku jest komin. Ekospalarnia stoi w otoczeniu drzew.

Ważną metodą ograniczania ilości śmieci (polecaną przez ekologów) jest kompostowanie odpadów biologicznych. Kompostowanie kojarzy się nam najczęściej z odpadami roślinnymi, głównie rolniczymi. Możemy jednak kompostować także odpadki kuchenne pochodzenia organicznego, np. obierki z warzyw i owoców, skorupki jaj, fusy po kawie lub herbacie, resztki posiłków (z wykluczeniem mięsa i tłuszczu). Jeżeli mamy taką możliwość, to warto zrobić własny, przydomowy kompostownik, trzeba pamiętać jednak, żeby nie zamienić go w śmietnik. Trzeba więc zorientować się, czego nie należy do niego wyrzucać, a odpadki przesypywać warstwami ziemi.

R6KWoqLlx3kVo

Na ilustracji znajduje się dom, obok którego w ogrodzie jest przydomowy kompostownik z licznymi warstwami. W stronę kompostownika zmierza mężczyzna z taczką. Pomiędzy domem a kompostownikiem w kole, nieco nad powierzchnią ogrodu, jest kosz na śmieci. Na koszu są obrazki odpadów, których nie należy kompostować, na przykład mięso, rybie ości, papier, puszki.

Ograniczenie ilości odpadów można także uzyskać poprzez ich gromadzenie na składowiskach. To najtańsza i najpowszechniej stosowana metoda ich unieszkodliwiania. Na składowiska kierowane są z reguły odpady, które nie zostały poddane innym metodom unieszkodliwiania, a także pozostałości po biologicznych i termicznych procesach utylizacji. Odpady komunalne, przemysłowe czy pogórnicze gromadzone są na powierzchni ziemi lub w odpowiednio przygotowanych wyrobiskach poeksploatacyjnych z uszczelnionymi ścianami i podłożem. Zapewniony jest także drenaż odcieków i gazu składowiskowego, oczyszczanie odcieków oraz ciągły monitoring stanu i wpływu składowiska na otaczające środowisko.

Z każdym rokiem wzrasta ilość odpadów gromadzonych na składowiskach. Powoduje to znaczące zagrożenie środowiska przyrodniczego wynikające z zanieczyszczenia chemicznego. W przypadku odpadów organicznych możliwe jest także zanieczyszczenie mikrobiologiczne, głównie wód powierzchniowych i podziemnych, powietrza i gleb. Niezwykle uciążliwe są emitowane przez składowisko odory.

Zagrożenie środowiska jest związane także z odpadami pogórniczymi (poeksploatacyjnymi) gromadzonymi w hałdach. Hałdy przemysłowe pochodzą z dwóch źródeł: są tworzone jako składowiska skały płonnejskała płonnaskały płonnej towarzyszącej wydobywanym kopalinom lub też odpadów powstających przy przekształcaniu przemysłowym materiałów mineralnych w ostateczne wyroby. Do tych ostatnich należą żużel i popiół, które powstają przy spalaniu węgla kamiennego w celach energetycznych. Przyjmuje się, że odpady z sektora wydobywczego stanowią ok. 75‑80% wszystkich odpadów przemysłowych (w Polsce tylko w wyniku prowadzenia eksploatacji węgla kamiennego rocznie powstaje około 40 mln ton odpadów). Jedną z alternatywnych form minimalizacji tych odpadów jest ich wykorzystanie jako materiału budowlanego, głównie w budownictwie drogowym, jako materiału do rekultywacjirekultywacjarekultywacji terenów zdegradowanych (np. wypełnienie zapadlisk poeksploatacyjnych) czy też jako surowca do produkcji materiałów budowlanych.

R19RdB5pI6V4x

Zdjęcie przedstawia wzniesienie. Gleba ma na nim kolor pomarańczowy. Gdzieniegdzie na wzniesieniu rosną drzewa. W tle jest pole, a daje zabudowania.

Jedną z metod ograniczania ilości odpadów jest także stosowanie odnawialnych źródeł energii. Energia słoneczna, wiatrowa czy geotermalna nie wytwarza odpadów zanieczyszczających środowisko. Odnawialne źródła energii zostały omówione w e‑materiale „Przykłady racjonalnego gospodarowania zasobami środowiska przyrodniczego”.

Słownik