Przeczytaj
Zmiany minerałów zachodzące pod wpływem wody należą do procesów wietrzenia chemicznegowietrzenia chemicznego. Woda, wchodząc w reakcję z minerałami, może prowadzić do: 1) hydratacji i 2) hydrolizy.
1) Hydratacja (uwodnienie) polega na wiązaniu powstałych w wyniku dysocjacji wody kationów wodoru (H+) i anionów wodorotlenkowych (OH-) przez strukturę minerału.
Reakcje hydratacji powodują przemianę minerału bezwodnego w uwodniony oraz słabo uwodnionego – w silnie uwodniony.
Hematyt
występowanie: USA, Kanada, Meksyk, Wenezuela, Brazylia, Liberia, Indie, Ukraina, Kazachstan, Australia, Francja;
zastosowanie: minerał ten w 70% składa się z żelaza – stanowi rudę żelaza, jest wykorzystywany jako barwnik do farb.
Limonit
występowanie: Kongo, Angola, Algieria, Maroko, Wenezuela, Kuba, Niemcy, Hiszpania;
zastosowanie: do produkcji betonu, w produkcji pigmentów.
Przykładem hydratacji jest przekształcanie hematytuhematytu w limonitlimonit, reakcja ta zachodzi bardzo wolno:
2FeIndeks dolny 22OIndeks dolny 33+ 3HIndeks dolny 22O → 2FeIndeks dolny 22OIndeks dolny 33 Indeks górny .. 3HIndeks dolny 22O
hematyt + woda → limonit.
Anhydryt
występowanie: USA, Kanada, Meksyk, Chile, Indie, Rosja, Szwajcaria, Austria, Włochy, Wielka Brytania;
zastosowanie: w produkcji cementu, do wyrobu kwasu siarkowego(VI), w produkcji tynków.
Gips
występowanie: USA, Kanada, Meksyk, Chile, Indie, Rosja, Szwajcaria, Austria, Włochy, Wielka Brytania;
zastosowanie: w medycynie – do usztywnienia złamań, do produkcji tynków i zapraw.
Innym przykładem hydratacji jest przekształcanie anhydrytuanhydrytu w gipsgips:
CaSOIndeks dolny 44 + 2HIndeks dolny 22O → CaSOIndeks dolny 44Indeks górny . Indeks górny koniec . 2HIndeks dolny 22O
anhydryt + woda → gips.
Hydratacja łyszczykówłyszczyków prowadzi do wnikania części jonów HIndeks górny ++ i OHIndeks górny -- w przestrzenie międzypakietowe. Skutkiem tego jest rozszerzenie sieci kryształu i zwiększenie jego porowatości, co z kolei przyspiesza inne procesy rozkładu.
2) Uwodnieniu często towarzyszy hydroliza. Hydroliza polega na rozpadzie cząsteczek związku chemicznego pod wpływem kontaktu z wodą lub parą wodną na dwa lub więcej mniej złożonych związków.
Na podstawie przemian skalenia potasowegoskalenia potasowego zachodzących w różnych warunkach klimatycznych, przy różnym udziale cząstek wody można prześledzić powstawanie rozmaitych minerałów ilastychminerałów ilastych, w zależności od udziału potasu w reakcji chemicznej.
W wypadku, gdy cały potas został wymyty do roztworu, powstającym minerałem wtórnym jest kaolinitkaolinit. Ten typ wietrzenia dominuje w warunkach klimatu tropikalnego (równikowego).
Skalenie potasowe
występowanie: Niemcy, Włochy, Polska, USA, Czechy, Szkocja, Finlandia;
zastosowanie: do produkcji porcelany i glazury.
Kaolinit
występowanie: Chiny, USA, Niemcy, Czechy, Wielka Brytania, Włochy, Ukraina, Rosja;
zastosowanie: przemysł ceramiczny, do produkcji materiałów ogniotrwałych, w medycynie jako masa wypełniająca ubytki (stomatologia), w przemyśle farmaceutycznym jako adsorbent.
Krzemionka
występowanie: USA, Kanada, Brazylia, Urugwaj, Ukraina, Kazachstan, Madagaskar;
zastosowanie: przemysł optyczny – do produkcji szkieł i obiektywów, przemysł ceramiczny – produkcja szkła, w budownictwie – do produkcji wełny mineralnej, w jubilerstwie – kamień ozdobny (kwarc).
Illit
występowanie: Chiny, USA, Rosja, Japonia, Francja, Niemcy;
zastosowanie: przemysł ceramiczny – produkcja gliny, w budownictwie – produkcja zaprawy, w przemyśle papierniczym – produkcja papieru.
4K[AlSiIndeks dolny 33OIndeks dolny 88] + 6HIndeks dolny 22O → AlIndeks dolny 44[(OH)Indeks dolny 88SiIndeks dolny 44OIndeks dolny 1010] + 8SiOIndeks dolny 22 + 4KOH
skaleń potasowy + woda → kaolinit + krzemionkakrzemionka + wodorotlenek potasu
Jeżeli pewna część potasu nie ulegnie wymyciu i pozostanie w obrębie sieci krystalicznej, powstającym minerałem wtórnym jest illitillit. Ten typ wietrzenia dominuje w warunkach klimatu umiarkowanego.
5K[AlSiIndeks dolny 33OIndeks dolny 88] + 4HIndeks dolny 22O → KAlIndeks dolny 44[(OH)Indeks dolny 44AlSiIndeks dolny 77OIndeks dolny 2020] + 8SiOIndeks dolny 22 + 4KOH
skaleń potasowy + woda → illit + krzemionka + wodorotlenek potasu
Muskowit
występowanie: Indie, Rosja, Kanada, USA, Brazylia, Madagaskar, Australia, Włochy, Szwajcaria, Niemcy, Austria, Szwecja;
zastosowanie: w przemyśle elektronicznym – jako izolator, w ceramice – w produkcji szkła i w przemyśle papierniczym – w produkcji kolorowego papieru.
Ortoklaz
występowanie: Czechy, Hiszpania, Niemcy, Austria, Włochy, Madagaskar
zastosowanie: w przemyśle szklarskim – do produkcji szkła, w ceramice – w produkcji ceramiki, w jubilerstwie – jako kamień ozdobny.
Innym przykładem hydrolizy jest powstawanie muskowitu z ortoklazu:
3K[AlSiIndeks dolny 33OIndeks dolny 88] + HIndeks dolny 22O → KAlIndeks dolny 22(OH)Indeks dolny 22SiIndeks dolny 33OIndeks dolny 1010 + 6SiOIndeks dolny 22 + KIndeks dolny 22O
ortoklaz + woda → muskowit + krzemionka + tlenek potasu.
Słownik
(gr. an ‘bez’ i hydro ‘woda’; anhydros ‘bezwodny’, siarczan(VI) wapnia, nazywany czasem „gipsem bez wody”) substancja krystaliczna o barwie niebieskoszarej, rzadziej białej lub kremowej; łatwo wchłania wodę, co powoduje zwiększenie jej objętości o nawet 60%, może przy tym pękać i rozwarstwiać się, wykorzystywany w przemyśle cementowym (tynki, okładziny, posadzki) i do produkcji papieru
Indeks dolny Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Anhydryt Indeks dolny koniecŹródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Anhydryt
(gr. gypsos, łac. gypsum ‘czynność gipsowania’ albo ‘kreda’ lub ‘cement’, uwodniony siarczan(VI) wapnia) minerał bezbarwny lub różnie zabarwiony (biały, szary, różowy, miodowożółty), o szklistym, perłowym lub jedwabistym połysku; tworzy się jako produkt ewaporacji (odparowania) wód słonych jezior lub mórz, powszechny w budownictwie (wykonywanie tynków, ozdobnych detali architektonicznych, ścianek działowych, pustaków gipsowych itp.)
Indeks dolny Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Gips Indeks dolny koniecŹródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Gips
(gr. haema (haima) ‘krew’; haimatites ‘krwisty’) nazwa pochodzi od czerwonej barwy tego minerału po jego sproszkowaniu – pospolity minerał, tlenek żelaza, wykorzystywany w hutnictwie (do produkcji żelaza i stali) i do produkcji biżuterii
Indeks dolny Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Hematyt Indeks dolny koniecŹródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Hematyt
minerał z gromady krzemianów, zaliczany do minerałów ilastych; jest minerałem bardzo pospolitym i szeroko rozpowszechnionym na całym świecie; jego nazwa pochodzi od stanu Illinois w Stanach Zjednoczonych, gdzie minerał ten stanowi jeden z głównych składników gleb, wykorzystywany w przemyśle ceramicznym i w budownictwie
Indeks dolny Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Illit Indeks dolny koniecŹródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Illit
bardzo pospolity i szeroko rozpowszechniony minerał z gromady krzemianów, zaliczany do minerałów ilastych; jego nazwa pochodzi od chińskiej miejscowości Gaoling, gdzie znajdują się duże i od dawna znane złoża tego minerału, wykorzystywane m.in. do produkcji porcelany
Indeks dolny Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Kaolinit Indeks dolny koniecŹródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Kaolinit
tlenek krzemu(IV), nieorganiczny związek chemiczny z grupy tlenków, w którym krzem występuje na IV stopniu utlenienia, ma szerokie zastosowanie w kosmetyce, w budownictwie oraz w produkcji szkła
Indeks dolny Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Ditlenek_krzemu Indeks dolny koniecŹródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Ditlenek_krzemu
(żelaziak brunatny) bardzo drobnoziarnista lub skrytokrystaliczna mieszanina minerałów (tlenków i wodorotlenków żelaza), kiedyś uważana za odrębny minerał; obecnie uważany za rodzaj skały powstałej w wyniku procesów hydrotermalnych oraz sedymentacyjnych zachodzących w bagnach, w jeziorach, w wodach morskich, wykorzystywany do produkcji nawozów
Indeks dolny Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Limonit Indeks dolny koniecŹródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Limonit
uwodnione glinokrzemiany potasu i kationów dwu- lub trójwartościowych: glinu, magnezu, żelaza; ich powstanie wymaga obecności pary wodnej, dlatego występują głównie w magmowych skałach głębinowych; najpowszechniejszymi łyszczykami są muskowit i biotyt; wykorzystywane w budownictwie (m.in. w ozdobnych tynkach i produkcji papy)
Indeks dolny Źródło: http://home.agh.edu.pl/%7Ebartus/index.php?action=dydaktyka&subaction=geologia&item=sk_magmowe&target=lyszczyki Indeks dolny koniecŹródło: http://home.agh.edu.pl/%7Ebartus/index.php?action=dydaktyka&subaction=geologia&item=sk_magmowe&target=lyszczyki
(gr. ilos ‘błoto’) minerały zbudowane z uwodnionych glinokrzemianów glinu (a także magnezu i żelaza) o charakterystycznej, warstwowej budowie krystalicznej; do minerałów ilastych zaliczane są: kaolinit, talk, montmorillonit, illit, glaukonit, muskowit i smektyt
Indeks dolny Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Minera%C5%82y_ilaste Indeks dolny koniecŹródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Minera%C5%82y_ilaste
glinokrzemiany potasu, sodu, wapnia, rzadziej baru; dzielą się na skalenie sodowo‑wapniowe (plagioklazy) i skalenie potasowe
Indeks dolny Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Skale%C5%84 Indeks dolny koniecŹródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Skale%C5%84
minerały z gromady krzemianów zaliczane do grupy skaleni alkalicznych; skaleniami potasowymi są: ortoklaz, mikroklin i sanidyn, są wykorzystywane w przemyśle ceramicznym
Indeks dolny Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Skalenie_potasowe Indeks dolny koniecŹródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Skalenie_potasowe
procesy chemicznego rozkładu, w trakcie których dochodzi do rozpuszczania i uwalniania składników oraz syntezy nowych minerałów bądź pozostawiania trwałych produktów końcowych rozpadu; wietrzenie chemiczne jest spowodowane procesami rozpuszczania, hydratacji, hydrolizy, utleniania, redukcji i uwęglanowienia (karbonatyzacji), przebiegającymi głównie pod wpływem działania wody, tlenu, dwutlenku węgla, kwasów humusowych i bakterii
Indeks dolny Źródło: pl.wikipedia.org/wiki/Wietrzenie_chemiczne Indeks dolny koniecŹródło: pl.wikipedia.org/wiki/Wietrzenie_chemiczne