O autorce

Maria Kuncewiczowa urodziła się w 1895 roku w Rosji. Mieszkała w różnych krajach, m.in. wykładała literaturę polską na Wydziale Slawistyki Uniwersytetu w Chicago, jednak nigdy nie straciła kontaktu z Polską. Ostatecznie w latach 70. osiedliła się na stałe w Kazimierzu Dolnym. Jest autorką opowiadań, powieści i esejów, wielokrotnie nagradzaną za swą twórczość. Zwłaszcza w Cudzoziemce krytycy cenili jej zmysł obserwacyjny i znajomość ludzkiej psychiki. Dlatego też tą książką wpisała się w nurt prozy psychologicznej. Współpracowała z czasopismami takimi jak „Bluszcz”, „Kobieta Współczesna” czy „Wiadomości Literackie”.

Cudzoziemka w kręgu literatury kobiecej

Publikacja Cudzoziemki Marii Kuncewiczowej – w roku 1935 w odcinkach w „Kurierze Warszawskim”, a w następnym roku w wydaniu książkowym – zbiegła się w czasie z żywiołowymi sporami polskiego środowiska literackiego wokół pojęcia „literatury kobiecej”. Obejmuje ono utwory pisane przez kobiety, traktujące o specyficznie kobiecych doświadczeniach w sposób zsubiektywizowany, angażujący emocje (w przeciwieństwie do pisarstwa męskiego, charakteryzującego się na ogół dystansem pomiędzy autorem a narratorem oraz między narratorem a światem przedstawionym)Indeks górny 11 Indeks górny koniec¹¹.

RE5BqFQGp4jf9

Obraz przedstawia postać młodej kobiety. Pół-leży, pół-siedzi ona na tarasie, w wiklinowym fotelu. Kobieta jest ubrana w elegancką suknię. Szal spowija jej szyję. Na rękach ma mitenki. Za dekoltem ma zatknięty bukiecik kwiatów. Kobieta odpoczywa. W tle tarasu widać drzewa i inne rośliny.

W 1928 roku Irena KrzywickaIrena Krzywicka (1899–1994)Irena Krzywicka zaatakowała pisarstwo polskich autorek, zarzucając mu nadmierną i nieuzasadnioną ozdobność stylu, skłonność do przedkładania formy językowej utworu nad wyrażane treści i ubóstwo intelektualne. Pisała:

Głos w obronie kobiecego stylu pisarskiego, odpierający zarzuty Krzywickiej i innych krytyków, zabrała Maria Kuncewiczowa:

R3cezkVOMeXeN

Obraz przedstawia dwie postacie. Kobietę z małym dzieckiem. Oboje siedzą przy stole. Kobieta jest młoda. Ma wysoko upięte, długie włosy. Ubrana jest w elegancką suknię. Pod szyją ma zawiązaną kokardę. Obok kobiety siedzi na drewnianym foteliku dziecko. Jest jasnowłose. Jego włosy sięgają niemal do ramion. Na stole, przed dzieckiem, stoi pusty talerz. W tle postaci widać kwiat doniczkowy i obrazy powieszone na ścianie.

Wielowymiarowy portret kobiety

Tym „specjalnym materiałem” było w najważniejszych utworach Kuncewiczowej specyficzne doświadczenie kobiecości w jej wymiarze cielesnym, psychologicznym i społecznym. Takim wszechstronnym, a zarazem mistrzowskim studium kobiety jest Cudzoziemka, powieść stanowiąca pogłębiony portret głównej bohaterki - Róży Żabczyńskiej. Akcja utworu dzieje się w jednym dniu - ostatnim w życiu Róży. Z jej wspomnień, przemyśleń i marzeń wyłania się obraz kobiety z jednej strony głęboko nieszczęśliwej i rozczarowanej, przytłoczonej świadomością zmarnowanego życia i podejmującej próbę zmiany własnego losu, z drugiej zaś strony - despotycznej, mającej trudny charakter. Dla zrozumienia bohaterki niezbędne jest zrekonstruowanie sposobu, w jaki odgrywa ona swoje role społecznerola społecznarole społeczne i buduje relacje z osobami z najbliższego otoczenia:

Obcość jako rdzeń osobowości Róży

Sposób funkcjonowania Róży w każdej z tych ról i relacji opisuje metafora obcości, zapowiadana już w tytule powieści i rozwijana w wypowiedziach bohaterki. Obcy to postać nienależąca do danej społeczności, nieposiadająca w niej własnego miejsca, traktowana przez jej członków z nieufnością i postrzegana jako potencjalne źródło zagrożeniaIndeks górny 22 Indeks górny koniec²². Obcy może być przybyszem z innej rzeczywistości społecznej i kulturowej – jak Róża przywieziona z Taganrogu do Warszawy przez ciotkę. Obcym może też stać się ktoś, kogo otoczenie skłonne jest uznać za swojego, lecz kto nie chce być za takiego uznany, kto dystansuje się od zasad rządzących wspólnotą – świadomie lub podświadomie wybiera wyobcowanie. Przyczyny wyobcowania bohaterki tkwią w jej przeszłości, a ich rekonstrukcja na podstawie wspomnień pozwala zrozumieć, dlaczego dopiero w ostatnim dniu życia Róża przestała być cudzoziemką.

Słownik