R1DbxzSaT6uZs1

Fotografia przedstawia portret mężczyzny w sile wieku. Postać wychylając się przez otwarte okno, prezentuje lewy półprofil. Mężczyzna jest ukazany od piersi w górę. Lekko pochyla głowę. Włosy mężczyzny są zasłonięte czapką z krótkim daszkiem. Reżyser ma owalną twarz. Jego czoło jest lekko ocienione, niewysokie. Brwi postaci są cienkie, oczy zmrużone, lekko opuchnięte. Nos mężczyzny jest długi, prosty, dość kanciasty. Usta są szerokie, delikatnie otwarte. Postać ma gładko ogoloną twarz. Reżyser jest ubrany w sweter z golfem i marynarkę. Mężczyzna opiera dłonie o parapet okna.

Wojciech Jerzy Has (1925–2000) – był polskim reżyserem, scenarzystą, wykładowcą, a potem rektorem w łódzkiej szkole filmowej. Początkowo realizował filmy dokumentalne i oświatowe. Zafascynowany czarnym realizmem poetyckim, surrealizmem oraz ekspresjonizmem filmowym łączył te stylistyki w późniejszej twórczości. Debiutował filmem Pętla (1957) opartym na opowiadaniu Marka Hłaski. Jest też autorem kameralnych dramatów psychologicznych, takich jak Pożegnania (1958) czy Jak być kochaną (1962). Do jego najwybitniejszych filmów należą Rękopis znaleziony w Saragossie (1964) nakręcony na podstawie oświeceniowej powieści szkatułkowej Jana Potockiego oraz Sanatorium Pod Klepsydrą (1973), film inspirowany magicznym realizmem Brunona Schulza, w którym reżyser‑wizjoner zaprezentował szczyt swoich możliwości kreacyjnych.

Lalka w reżyserii Wojciecha Hasa

RHPH7hchQ0ick1

Fotografia przedstawia portret mężczyzny w sile wieku. Postać prezentuje lewy półprofil. Mężczyzna jest ukazany od piersi w górę. Włosy mężczyzny są krótkie, gęste, sterczące. Reżyser ma owalną twarz, wyraźne zakola. Jego czoło jest lekko zmarszczone, niewysokie. Brwi postaci są cienkie. Mężczyzna mruży lekko opuchnięte oczy. W ich kątach rysują się zmarszczki. Nos mężczyzny jest długi, prosty, dość kanciasty. Usta są szerokie. Postać ma gładko ogoloną twarz. Reżyser uśmiecha się. Mężczyzna jest ubrany w płaszcz.

Kiedy w 1968 r. Has nakręcił Lalkę, w prasie rozgorzała wielka dyskusja.
Opinie na temat filmu były bardzo podzielone, gdyż reżyser nie stworzył dzieła wiernie odzwierciedlającego literacki pierwowzór. Powstał oryginalny, dekadencki film, o pesymistycznym przesłaniu, w którym zamiast realizmu pojawia się mroczny symbolizm. Na pierwszy plan wysuwa się opowieść o wybitnej, wyobcowanej i samotnej jednostce. Krytycy zarzucali Hasowi, że odrealnił powieść Prusa i zdeformował obraz Warszawy. Nie podobało się usunięcie problemów społecznych, jakże ważnych dla pisarza. Chwalono, ale częściej ganiono estetyczną stronę filmu, nazywając obraz „romansem w rupieciarni”. Doceniano rolę Beaty Tyszkiewicz, natomiast w postaci Wokulskiego nie podobały się nawiązania do bohatera byronowskiego.

Wizjoner kina

Aby zrozumieć nadzwyczajność filmowej Lalki, przyjrzyjmy się najpierw oryginalnej twórczości jej reżysera. Filmy Wojciecha Jerzego Hasa zawsze zdecydowanie odbiegały od tego, co kręcili polscy filmowcy. Mimo iż wiekowo należy do generacji twórców polskiej szkoły filmowej, takich jak Andrzej Wajda, Andrzej Munk, Kazimierz Kutz czy Tadeusz Konwicki, jego twórczość przebiegała niejako obok wspólnego pokoleniowego nurtu. Jego rówieśników interesował los Polaka odnajdującego się po tragedii II wojny światowej, Hasa natomiast interesował dramat człowieka. Bohaterami filmów czynił ludzi o rozchwianej psychice, outsiderów niemogących odnaleźć się w rzeczywistości.

R1MCiij0sC6Lh

Fotografia przedstawia portret mężczyzny w sile wieku. Postać prezentuje się piersi w górę. Mężczyzna jest ukazany od tyłu, jedynie głowę obraca w lewą stronę. Włosy mężczyzny są krótkie, proste, zaczesane na prawą stronę. Ma bokobrody sięgające płatków uszu. Postać ma owalną twarz. Czoło mężczyzny jest lekko zmarszczone, wysokie. Brwi postaci są szerokie. Mężczyzna ma długi, prosty i spiczasty nos. Nosi okulary w szerokich oprawkach. Mężczyzna ma duże oczy. Jego usta są szerokie i zaciśnięte. Postać ma gładko ogoloną brodę. Lekko uśmiecha się. Mężczyzna jest ubrany w marynarkę w kraciasty wzór. Na prawym ramieniu postaci siedzi młody kot. Zwierzę patrzy na pana.

Oryginalność twórczości Hasa polegała jednak przede wszystkim na nadzwyczajnej urodzie plastycznej kreowanego przez niego świata. Stworzył własny, niepowtarzalny język filmu, którym wręcz malował niezwykłe opowieści.  Dlatego też krytycy filmowi zwykli nazywać Hasa wizjonerem kina, a rzeczywistość jego filmów „rupieciarnią” zagubioną w jakiejś minionej epoce. Reżyser w tak niezwykły sposób potrafił eksperymentować z wędrówkami po meandrach czasu i przestrzeni, łącząc nielinearną narrację z wyrafinowaną plastycznie scenografią, że często przypisuje mu się miano surrealistysurrealizmsurrealisty.

Na początku jest słowo

Literatura była główną inspiracją twórczości Hasa. Za każdym razem reżyser samodzielnie adaptował pierwowzór literacki na potrzeby scenariusza filmowego. W jego dorobku znajdziemy ekranizacjeekranizacjaekranizacje książek Bohdana Czeszki, Stanisława Dygata, Marka Hłaski, Jana Potockiego czy Brunona Schulza. Sięgając po doskonałą prozę, Has wyczarowywał tajemnicze, oryginalne i wizyjne dzieło filmowe.

Dlaczego literatura była w jego pracy tak ważna? Przyznał sam po latach:

Oglądając filmy Hasa, ma się wrażenie, że bohaterowie jego dzieł i wydarzenia, w jakich uczestniczą, nie były dla reżysera najważniejsze. Intrygował go przede wszystkim obraz rzeczywistości. Wszystko inne było zaledwie budulcem, z którego Has kreował swój świat przedstawionyświat przedstawionyświat przedstawiony – niezwykłą, oniryczną krainę prosto z wyobraźni. Krytycy zauważają wręcz, że z filmu na film, niezależnie od jego tematu ani od czasu, w którym dzieje się akcja, Has za każdym razem snuje przed widzem kolejną wizję tej samej nadrealnej rzeczywistości.

Słownik