Jean Jacques Rousseau Umowa społeczna

Znaleźć formę stowarzyszenia, która by broniła i chroniła całą wspólną siłę, osobę i dobra każdego jej członka i dzięki której każdy, łącząc się ze wszystkimi, słuchałby jednak tylko siebie i pozostał równie wolny jak przedtem”. Oto problem zasadniczy, który rozwiązuje umowa społeczna.

Jeżeli […] usuniemy z umowy społecznej to, co nie stanowi jej istoty, zobaczymy, że sprowadzamy się do następującej treści: „każdy z nas oddzielnie oddaje swoją osobę i całą moc pod naczelne kierownictwo woli powszechnej i wszyscy my pospołu, jako ciało polityczne, przyjmujemy każdego członka jako część niepodzielną całości.

cytat 1 Źródło: Jean Jacques Rousseau, Umowa społeczna, tłum. B. Strumiński. Cytat za: Barbara Markiewicz, Filozofia dla szkoły średniej, Warszawa 1988, s. 217.

Jean Jacques Rousseau Listy moralne II

Niech ludzie podziwiają dowoli doskonałość sztuk, ilość i doniosłość ich odkryć, rozległość i wzniosłość umysłu ludzkiego; czy trzeba im gratulować, że poznali naturę ludzką, nie znając samych siebie, i że posiedli wszystkie sztuki poza umiejętnością bycia szczęśliwym? Jesteśmy szczęśliwi – wykrzykują żałośnie – ileż mamy źródeł dobrobytu, ileż udogodnień nieznanych naszym ojcom, iluż zaznajemy radości, które były im obce. Tak, to prawda, życie nasze jest łatwiejsze, a oni byli szczęśliwsi, wy jesteście mędrkami, a oni byli mędrcami, wy jesteście kulturalni, a oni byli ludzcy, wszystkie nasze przyjemności pochodzą z zewnątrz, ich – tkwiły w nich samych, a jakaż jest cena okrutnych rozkoszy, które garstka kupuje kosztem mas. Zbytek miejski powoduje na wsi nędzę, głód, rozpacz; jeśli nawet niektórzy ludzie są szczęśliwi, rodzaj ludzki zasługuje jeszcze bardziej na litość. Mnożąc udogodnienia dla garstki bogaczy, doprowadza się tylko do tego, że większość musi uważać się za nędzarzy. Jakież jest to barbarzyńskie szczęście, które można odczuwać tylko kosztem innych? Czułe dusze, powiedzcie, czym jest szczęście, które kupuje się za pieniądze? Wiedza, powiada się, czyni ludzi łagodnymi, nasz wiek jest mniej okrutny, przelewamy mniej krwi. O, nieszczęśni, czy powodujecie mniej łez, a skrzywdzeni, którzy konają powolną śmiercią przez całe życie, czyż nie woleliby raczej zginąć na szafocie? Będąc łagodniejsi, czy jesteśmy mniej niesprawiedliwi, mniej mściwi, czy cnota jest mniej uciśniona, władza mniej despotyczna, lud mniej ciemiężony, czy popełnia się mniej zbrodni, złoczyńcy są mniej liczni a więzienia mniej pełne?

cytat 3 Źródło: Jean Jacques Rousseau, Listy moralne II, tłum. M. Pawłowska. Cytat za: Barbara Markiewicz, Filozofia dla szkoły średniej, Warszawa 1988, s. 213.

Oswald Spengler Zmierzch Zachodu

Zmierzch Zachodu oznacza ni mniej, ni więcej tylko problem cywilizacji. Mamy tu do czynienia z jednym z zasadniczych pytań wszelkiej wielkiej historii. Czym jest cywilizacja pojmowana jako skutek organiczno‑logiczny kultury; jako jej spełnienie i wynik?

Każda kultura ma bowiem swą własną cywilizację. Po raz pierwszy oba te słowa, które oznaczały dotychczas jedynie nieokreśloną różnicę natury etycznej, ujmowane są tutaj w sensie periodyzacyjnym, jako określenia ścisłej i koniecznej kolejności organicznej. Cywilizacja stanowi nieuniknione przeznaczenie każdej kultury. […] Cywilizacje są najbardziej zewnętrznymi i sztucznymi stanami, do których zdolny jest wyższy rodzaj ludzki. Stanowią zakończenie. Następują po stawaniu się, jako to, co się stało, po życiu jako śmierć, po rozwoju jako skostniałość, po wsi i duchowym dzieciństwie, ujawnianym przez styl dorycki i gotyk jako duchowa zgrzybiałość i kamienny, skamieniały świat miejski. Stanowią nieodwołalny koniec, lecz pojawiały się z najbardziej nieubłaganą koniecznością wciąż od nowa.

Teraz dopiero zrozumieć można Rzymianina jako następcę Hellena. Dopiero teraz późny antyk zostaje wystawiony na światło, które ujawnia jego najgłębsze tajemnice. Cóż bowiem ma znaczyć to – czemu można zaprzeczać jedynie pustymi słowami – że Rzymianie to barbarzyńcy, którzy nie poprzedzają wielkiego rozwoju, lecz go kończą? Bezduszni, bez filozofii, bez sztuki, rasistowscy aż po brutalność, kierujący się bezwzględnie realnymi sukcesami, znajdują się pomiędzy kulturą helleńską a nicością. Ich wyobraźnia, skierowana jedynie na względy praktyczne, to cecha, której się w Atenach zupełnie nie spotyka.

cytat 4 Źródło: Oswald Spengler, Zmierzch Zachodu, tłum. M. Skwieciński. Cytat za: Barbara Markiewicz, Filozofia dla szkoły średniej, Warszawa 1988, s. 370-371.