Charakterystyka epoki

Nazwy „romantyzm” używali sami przedstawiciele tego okresu i formacji kulturowej. Słowo ma dość bogaty rodowód i kilka znaczeń, pochodzi: od określenia języka „ludowego”, nie łacińskiego (lingua romana), poprzez nazwę utworów pisanych takim językiem (romanse), po XV‑wieczny wyraz romanticus, odnoszący się początkowo do takich utworów, a później do wyjątkowo pięknego pejzażu czy wiersza. Zaczęto też mówić jako o „romantycznym” dramacie szekspirowskim i hiszpańskim, podkreślając ich średniowieczny rodowód.

Okres romantyzmu w Europie trwa od drugiej połowy XVIII w. do 1848 r. (umowna data końca epoki znaczonej wydarzeniami Wiosny Ludów), w Polsce od wydania BalladballadaBallad i romansów Mickiewicza (1822) do wybuchu powstania styczniowego w 1863 r. (z fazą dojrzałego romantyzmu w okresie między powstaniami, czyli w latach 1831‑1863).

Charakter romantyzmu został ukształtowany w Europie przez rewolucję francuską (1789), a w Polsce przez upadek państwa i walki narodowowyzwoleńcze. Jego wspólną cechą był bunt przeciw dotychczasowej kulturze dworskiej i równocześnie – skonwencjonalizowanej, „sztucznej”, odchodzącej coraz bardziej od natury cywilizacji mieszczańskiej. Swoją tożsamość okres ten budował w opozycji, stąd silne nacechowanie emocjonalne pary pojęć:

Romantycy uważali, że wybitna jednostka nieuchronnie popada w konflikt ze społeczeństwem i zawsze stawali po stronie jednostki, indywidualności, która jest zdolna zmienić losy świata (romantyczny indywidualizm). Równocześnie interesowały ich dzieje ludzkości jako historia ludów i narodów dążących do postępu. Pytali zatem o sens historii, wolność, rewolucję, stąd silny nurt tego okresu, zwany historyzmem. To także czas odkrywania kultur i tradycji, dotąd zaniedbywanych, zapomnianych czy nieznanych: począwszy od średniowiecza i baroku, poprzez kulturę Wschodu (orientalizmorientalizmorientalizm), po ludowość. Po raz pierwszy w tak wyraźny sposób pojawił się konflikt między zwolennikami epoki poprzedniej i nadchodzącej, przyczyniając się do powstania kolejnej opozycji romantycznej: młody – stary. Młodzi to zwolennicy nowego, romantycy, którym przeciwstawiają się starzy, czyli klasycy.

Spór (walka) klasyków z romantykami w Polsce

RQG4lgXzKejt41

Ilustracja przedstawia portret mężczyzny w sile wieku. Postać ukazana jest od piersi w górę. Mężczyzna prezentuje prawy półprofil. Jego twarz jest owalna. Mężczyzna ma wysokie czoło. Włosy mężczyzny są krótkie, mają podwinięte końcówki, są zaczesane na prawą stronę. Ma grube, wyraziste brwi, okrągłe oczy. Nos mężczyzny jest duży, lekko zgarbiony. Jego usta są wydatne. Mężczyzna ma bokobrody. Jest ubrany w koszulę i marynarkę. Pod szyją ma zawiązaną apaszkę. Zakłada ręce na piersi.

1818 – Kazimierz Brodziński, O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej – zwolennik sentymentalizmu – według niego „klasyczność” (głównie literatura francuska) to wierność tradycji antycznej, przestrzeganie zasad poetyki klasycznej, ustalone wzorce piękna; „romantyczność” (przede wszystkim literatura niemiecka) to powrót do tradycji chrześcijańskiego średniowiecza, uznanie przewagi natchnienia i wyobraźni, zakwestionowanie reguł.

1819 – Jan Śniadecki, O pismach klasycznych i romantycznych – uważał, że romantyzm wspiera zabobony i ciemnotę (do postaci tego autora – profesora Uniwersytetu Wileńskiego – nawiązał Mickiewicz w słynnej balladzie Romantyczność, będącej także głosem w dyskusji); kanony prawdy i piękna, ustalone w starożytności, są wieczne i obowiązują w każdej epoce; jeśli się przeciw nim występuje, nie można stworzyć dzieła prawdziwego i pięknego.

Klasycy

Klasycy

R1BeXMLWSDA3C

Ilustracja przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Postać ukazana jest od piersi w górę. Mężczyzna prezentuje całą twarz. Jest okrągła. Mężczyzna ma wysokie, zmarszczone czoło. Grzywka jest bardzo krótka. Włosy mężczyzny są krótkie, falujące, lekko sterczą. Ma grube, siwiejące, zmarszczone brwi oraz duże oczy. Nos mężczyzny jest prosty, duży. Jego usta są wąskie. Mężczyzna ma gładko ogoloną twarz. Jego policzki są rumiane. Jest ubrany w koszulę i marynarkę. Pod szyją ma zawiązaną apaszkę.

R1WvOpjk4Yoxp

Ilustracja przedstawia portret mężczyzny w sile wieku. Postać ukazana jest od piersi w górę. Mężczyzna prezentuje lewy półprofil. Jego twarz jest owalna. Mężczyzna ma wysokie, gładkie czoło. Włosy mężczyzny są krótkie, zaczesane równo na dwie strony, falują. Ma grube, wyraziste brwi. Oczy postaci są lekko przysłonięte powiekami. Nos mężczyzny jest duży, prosty. Jego usta są wąskie. Mężczyzna ma bokobrody. Jego uszy są duże. Jest ubrany w koszulę z wysokim kołnierzem i wysoko zapiętą marynarkę.

R4oZ1EHBv91uc

Ilustracja przedstawia portret mężczyzny w sile wieku. Postać ukazana jest od piersi w górę. Mężczyzna prezentuje lewy półprofil. Jego twarz jest owalna. Mężczyzna ma niskie, gładkie czoło. Włosy mężczyzny są krótkie, kręcone. Ma szerokie, przerzedzone brwi. Oczy postaci są duże, okrągłe. Nos mężczyzny jest duży, prosty, ma zaokrąglony czubek. Górna warga jest węższa od dolnej. Mężczyzna ma gładko ogoloną twarz. Jest ubrany w koszulę z wysokim kołnierzem i wysoko zapiętą marynarkę. Pierś mężczyzny zdobi duży krzyż wiszący na łańcuchu i dwie szarfy: biało‑czerwona i błękitna. Prawą dłoń opiera o trzonek małego młotka. Na blacie stołu stojącego obok postaci leży szabla i otwarta księga.

Romantycy

Romantycy

Rwur1cuvqMoeI

Ilustracja przedstawia portret mężczyzny w sile wieku. Postać ukazana jest od piersi w górę. Mężczyzna prezentuje prawy półprofil. Jego twarz jest okrągła. Mężczyzna ma dość wysokie, gładkie czoło. Włosy mężczyzny są krótkie, proste. Grzywka sięgająca połowy czoła jest zaczesana na lewą stronę. Ma wąskie, ciemne brwi. Oczy postaci są duże. Nos mężczyzny jest długi, lekko zgarbiony. Jego usta są małe. Mężczyzna ma wąskie bokobrody i zarost na brodzie. Jest ubrany w koszulę z wysokim kołnierzem i wysoko zapiętą marynarkę. Na szyi ma zawiązaną apaszkę.

R14zveldTpu7o

Fotografia przedstawia portret mężczyzny w sile wieku. Postać siedząc, prezentuje lewy półprofil. Włosy mężczyzny są nadzwyczaj gęste, grube, sięgające żuchwy pokrytej faworytami. Poeta ma owalną twarz, lekko zmarszczone, niewysokie czoło. Brwi są cienkie, oczy wyraziste. Nos mężczyzny jest pociągły, równy, dość kanciasty. Usta są wąskie. Poeta jest ubrany w marynarkę.

R1Y9RV9rmK0bj

Ilustracja przedstawia portret mężczyzny w sile wieku. Postać ukazana jest od pasa w górę. Mężczyzna prezentuje prawy półprofil. Jego twarz jest owalna. Mężczyzna ma wysokie, gładkie czoło. Włosy mężczyzny są krótkie, mają podwinięte końcówki, zaczesane do przodu. Ma grube, wyraziste brwi, duże oczy. Nos mężczyzny jest duży, prosty. Jego usta są wąskie. Mężczyzna ma gładko ogoloną twarz. Jest ubrany w surdut z wysokim kołnierzem. Zakłada ręce na piersi.

Kalendarium

Kontynuacja i nawiązania do epoki romantyzmu

Słownik