Przeczytaj
Charakterystyka epoki
Nazwy „romantyzm” używali sami przedstawiciele tego okresu i formacji kulturowej. Słowo ma dość bogaty rodowód i kilka znaczeń, pochodzi: od określenia języka „ludowego”, nie łacińskiego (lingua romana), poprzez nazwę utworów pisanych takim językiem (romanse), po XV‑wieczny wyraz romanticus, odnoszący się początkowo do takich utworów, a później do wyjątkowo pięknego pejzażu czy wiersza. Zaczęto też mówić jako o „romantycznym” dramacie szekspirowskim i hiszpańskim, podkreślając ich średniowieczny rodowód.
Okres romantyzmu w Europie trwa od drugiej połowy XVIII w. do 1848 r. (umowna data końca epoki znaczonej wydarzeniami Wiosny Ludów), w Polsce od wydania BalladBallad i romansów Mickiewicza (1822) do wybuchu powstania styczniowego w 1863 r. (z fazą dojrzałego romantyzmu w okresie między powstaniami, czyli w latach 1831‑1863).
Charakter romantyzmu został ukształtowany w Europie przez rewolucję francuską (1789), a w Polsce przez upadek państwa i walki narodowowyzwoleńcze. Jego wspólną cechą był bunt przeciw dotychczasowej kulturze dworskiej i równocześnie – skonwencjonalizowanej, „sztucznej”, odchodzącej coraz bardziej od natury cywilizacji mieszczańskiej. Swoją tożsamość okres ten budował w opozycji, stąd silne nacechowanie emocjonalne pary pojęć:
pozytywny stosunek emocjonalny
uczucia, serce, dusza, intuicja
natura, naturalność, pierwotność, oryginalność
„prawdy żywe”, poznane sercem
szczerość i autentyczność
negatywny stosunek emocjonalny
rozum, umysł, „szkiełko” mędrca
cywilizacja, sztuczność, wtórność
„prawdy martwe”, poznane rozumem
fałsz, konwenans, udawanie
Romantycy uważali, że wybitna jednostka nieuchronnie popada w konflikt ze społeczeństwem i zawsze stawali po stronie jednostki, indywidualności, która jest zdolna zmienić losy świata (romantyczny indywidualizm). Równocześnie interesowały ich dzieje ludzkości jako historia ludów i narodów dążących do postępu. Pytali zatem o sens historii, wolność, rewolucję, stąd silny nurt tego okresu, zwany historyzmem. To także czas odkrywania kultur i tradycji, dotąd zaniedbywanych, zapomnianych czy nieznanych: począwszy od średniowiecza i baroku, poprzez kulturę Wschodu (orientalizmorientalizm), po ludowość. Po raz pierwszy w tak wyraźny sposób pojawił się konflikt między zwolennikami epoki poprzedniej i nadchodzącej, przyczyniając się do powstania kolejnej opozycji romantycznej: młody – stary. Młodzi to zwolennicy nowego, romantycy, którym przeciwstawiają się starzy, czyli klasycy.
Spór (walka) klasyków z romantykami w Polsce
![Ilustracja przedstawia portret mężczyzny w sile wieku. Postać ukazana jest od piersi w górę. Mężczyzna prezentuje prawy półprofil. Jego twarz jest owalna. Mężczyzna ma wysokie czoło. Włosy mężczyzny są krótkie, mają podwinięte końcówki, są zaczesane na prawą stronę. Ma grube, wyraziste brwi, okrągłe oczy. Nos mężczyzny jest duży, lekko zgarbiony. Jego usta są wydatne. Mężczyzna ma bokobrody. Jest ubrany w koszulę i marynarkę. Pod szyją ma zawiązaną apaszkę. Zakłada ręce na piersi.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RQG4lgXzKejt4/1636420069/22ag9sRJLifuoiY7nERy66WtgPR9SP7w.jpg)
1818 – Kazimierz Brodziński, O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej – zwolennik sentymentalizmu – według niego „klasyczność” (głównie literatura francuska) to wierność tradycji antycznej, przestrzeganie zasad poetyki klasycznej, ustalone wzorce piękna; „romantyczność” (przede wszystkim literatura niemiecka) to powrót do tradycji chrześcijańskiego średniowiecza, uznanie przewagi natchnienia i wyobraźni, zakwestionowanie reguł.
1819 – Jan Śniadecki, O pismach klasycznych i romantycznych – uważał, że romantyzm wspiera zabobony i ciemnotę (do postaci tego autora – profesora Uniwersytetu Wileńskiego – nawiązał Mickiewicz w słynnej balladzie Romantyczność, będącej także głosem w dyskusji); kanony prawdy i piękna, ustalone w starożytności, są wieczne i obowiązują w każdej epoce; jeśli się przeciw nim występuje, nie można stworzyć dzieła prawdziwego i pięknego.
Kalendarium
Kontynuacja i nawiązania do epoki romantyzmu
Słownik
(gr. ballo - miotać się, wł. ballare - tańczyć) gatunek literacki pochodzenia ludowego, obejmujący teksty o charakterze epicko‑lirycznym, łączący cechy trzech rodzajów literackich: liryki, epiki i dramatu. Mimo różnic w genezie i ewolucji wzorców powiada stałe cechy charakterystyczne: tematem ballad są wydarzenia dziwne i zagadkowe, sposób ujęcia tematu cechuje naiwność i prostota, w balladach występuje jednowątkowa fabuła wzbogacona partiami dialogowymi. W warstwie językowej ballada operuje typowymi środkami poetyckimi: epitetami, porównaniami, powtórzeniami.
styl akcentujący cechy kultury Wschodu, zwłaszcza hinduską, japońską, arabską, perską, chińską