Ład międzynarodowy

Od zarania dziejów trwa dążenie do stworzenia międzynarodowego ładu, gwarantującego pokojowe i harmonijne współistnienie różnych państw na świecie. Idea ta spopularyzowana w XX wieku szczególnego znaczenia nabrała w okresie zimnej wojny. Ładem międzynarodowymład międzynarodowy, system międzynarodowy, porządek międzynarodowyŁadem międzynarodowym nazywamy dążenie do stanu równowagi między państwami na arenie polityki międzynarodowej, często z wykorzystaniem potencjału ekonomicznego, gospodarczego oraz militarnego. Ład międzynarodowy przyjmuje różne formy. Jego kształt jest uzależniony od liczby biegunów, czyli mocarstwmocarstwomocarstw lub supermocarstwsupermocarstwosupermocarstw, które go kształtują.

System jednobiegunowy (monocentryczny)

Występuje, kiedy w stosunkach globalnych jest tylko jeden hegemon, hipermocarstwo. Jego przewaga nad pozostałymi mocarstwami jest co najmniej dwukrotna. Taka sytuacja miała miejsce w latach 1856–1890 w przypadku Wielkiej Brytanii oraz po 1991 roku w przypadku USA.

System dwubiegunowy (bipolarny)

Występuje, gdy mamy dwa supermocarstwa wyraźnie dominujące nad resztą mocarstw. Przykładem są stosunki między USA i ZSRS w latach 1945–1991.

System wielobiegunowy (policentryczny)

Występuje, gdy mamy do czynienia z trzema lub większą liczbą mocarstw. Wyróżniamy wtedy system trzybiegunowy, czterobiegunowy itd.

Z systemem trzybiegunowym mieliśmy do czynienia w okresie II wojny światowej, kiedy w latach 1941–1945 liczyły się trzy główne mocarstwa: USA, ZSRS i Niemcy.

Mocarstwa i ich rola

Mocarstwem nazywamy państwo, które ze względu na swój potencjał militarny i ekonomiczny pełni ważną rolę na świecie. Państwo takie jest uważane za regionalną potęgę, która wpływami przewyższa inne państwa. Kreuje stosunki międzynarodowe we wszelkich dziedzinach życia społecznego. Predestynują je do tego możliwości militarne, ekonomiczne, demograficzne. Na podstawie Karty Narodów Zjednoczonych status mocarstwa przysługuje członkom stałym Rady Bezpieczeństwa ONZ.

Typologia mocarstw

W celu usystematyzowania rodzajów mocarstw stosuje się następującą typologię:

RyCHSqsCzweXp
Mocarstwa dominujące Posiadają duże wpływy globalne we wszystkich dziedzinach stosunków międzynarodowych. Charakteryzuje je fakt posiadania przewagi nad innymi mocarstwami określany mianem hegemonii. Od końca II wojny światowej określamy je mianem supermocarstwa. Do rangi tej zaliczamy USA i ZSRS z okresu zimnej wojny. Po 1989 roku jedynym supermocarstwem pozostały Stany Zjednoczone, które czasem nazywa się hipermocarstwem. Twórcą tego pojęcia był francuski historyk i polityk Hubert Védrine., Wielkie mocarstwa, mocarstwa ponadregionalne Posiadają znaczne wpływy polityczne także poza własnym regionem. Dążą do rozszerzenia swoich wpływów na inne regiony świata, wykazując aspiracje globalne. Ich potencjał jest słabszy od supermocarstwa, ale aspiracje mają duże. Do grona wielkich mocarstw w przeszłości zaliczyliśmy Anglię/Wielką Brytanię, Francję, Hiszpanię, Rosję/ZSRS, USA, Niemcy i Japonię. Obecnie rolę wielkiego mocarstwa posiadają Chiny, Federacja Rosyjska, Japonia, Unia Europejska (lub Francja i Niemcy)., Mocarstwa regionalne (mocarstwa lokalne) Dominują w swoim regionie, ale już poza nim mają mniejsze znaczenie. Do grona mocarstw regionalnych zaliczamy: Koreę Południową w Azji Wschodniej, Kanadę w Ameryce Północnej, Indie i Pakistan w Azji Południowej, Brazylię w Ameryce Południowej, Meksyk w Ameryce Środkowej, Włochy w Południowej Europie, Wielką Brytanię w Północnej Europie, RPA i Nigerię w Afryce, Izrael, Iran, Arabię Saudyjską i Turcję na Bliskim Wschodzie oraz Indonezję i Australię w Azji Południowo-Wschodniej., Małe mocarstwa Państwa, które nie spełniają istotnej roli w regionie, ale posiadają potencjał do budowy własnego mocarstwa regionalnego. Często są rywalami istniejących mocarstw regionalnych. Do grona takich państw zaliczamy Argentynę, Hiszpanię, Polskę, Chile, Wenezuelę, Egipt, Portugalię., Supermocarstwa Państwo dysponujące największym potencjałem politycznym, gospodarczym i militarnym, które w skuteczny sposób kreuje stosunki w skali globalnej. Dzięki temu supermocarstwa mają większe znaczenie od innych mocarstw.

Supermocarstwa i mocarstwa na świecie

R1Z9DY9ESYKrc1
Mapa przedstawia supermocarstwa i mocarstwa na świecie. Supermocarstwo: USA. Wielkie mocarstwa: Rosja, Niemcy, Francja, Wielka Brytania. Mocarstwa regionalne: Brazylia, Indie, Australia, Włochy, Hiszpania, Kanada, Meksyk, Japonia, Korea Południowa. Małe, lokalne mocarstwa: Turcja, Pakistan,Iran, Wietnam, Tajlandia, Indonezja, Malezja, Filipiny, Tajwan, Algieria, Maroko, Arabia Saudyjska, Egipt, Nigeria, RPA, Argentyna, Chile, Kolumbia, Wenezuela, Polska, Czechy, Ukraina, Finlandia, Norwegia, Szwecja, Belgia, Holandia, Austria, Szwajcaria, Węgry, Rumunia, Grecja, Portugalia, Grenlandia, Nowa Zelandia.
Zastanów się, czy położenie geograficzne wpływa na pozycję państwa.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Twórcą pojęcia supermocarstwo jest William Fox, który w 1945 roku tak nazwał USA, ZSRS i Wielką Brytanię. Uznał on bowiem, że te trzy zwycięskie w II wojnie światowej państwa swoim potencjałem i globalną pozycją przewyższają dotychczasowe mocarstwa. Oczywiście z biegiem czasu pojawiły się inne próby definiowania pojęcia supermocarstwo. Witold Orłowski za supermocarstwo uważa państwo, którego siła wyraźnie dominuje nad siłami większości innych mocarstw, a siła państwa przekracza 20% siły świata. W myśl tej koncepcji na świecie nie mogą funkcjonować więcej niż dwa supermocarstwa. Inni teoretycy dodają jeszcze, że supermocarstwo ma zdolność rozszerzania dominacji i wpływów na skalę ogólnoświatową w więcej niż jednym regionie globu w określonym czasie. Dzięki temu jest w stanie osiągnąć status globalnego hegemona. Pozycję supermocarstwa zajmowały Stany Zjednoczone, jednak od kryzysu finansowego w 2008 roku system zmienia się powoli na wielobiegunowy.

Zbigniew Brzeziński Wielka szachownica

Na dłuższą metę realia polityki światowej z pewnością będą coraz mniej sprzyjać skupianiu się władzy hegemonistycznej w rękach jednego mocarstwa. Z tego powodu Ameryka jest nie tylko pierwszym i jedynym supermocarstwem naprawdę ogólnoświatowym, lecz prawdopodobnie także ostatnim.

cytat1 Źródło: Zbigniew Brzeziński, Wielka szachownica, Warszawa 1998, s. 213.
RHl0efrTpqeqX
Zbigniew Brzeziński wybitny polsko‑amerykański politolog, profesor nauk politycznych, dyplomata, doradca ds. bezpieczeństwa narodowego w USA w czasie prezydentury Jimmy'ego Cartera (1977–1981), doradca prezydentów USA Lyndona JohnsonaJohna F. Kennedy’ego. Kawaler Orderu Orła Białego. Poszukaj informacji o roli prof. Zbigniewa Brzezińskiego dla sprawy polskiej po 1989 roku.
Źródło: domena publiczna.

Słownik

ład międzynarodowy, system międzynarodowy, porządek międzynarodowy
ład międzynarodowy, system międzynarodowy, porządek międzynarodowy

wynik, wypadkowa stanu stosunków między państwami, a szczególnie między mocarstwami; jego zasadniczym elementem jest stan równowagi sił, głównie jądrowych

mocarstwo
mocarstwo

państwo, które ze względu na swój potencjał militarny oraz ekonomiczny pełni ważną rolę na świecie i potęgą, a zarazem siłami wpływów przewyższa inne państwa, wykazuje odpowiednią rolę, kreuje w znacznym stopniu stosunki międzynarodowe we wszelkich dziedzinach, posiada znaczne możliwości wewnętrzne (militarne, ekonomiczne itp.), w obu tych sferach wyraźnie górujące nad innymi państwami

supermocarstwo
supermocarstwo

(z ang. superpower – supermoc, supermocarstwo) państwo (mocarstwo) dysponujące największym potencjałem politycznym, militarnym oraz gospodarczym i mogące w skuteczny sposób kreować stosunki globalne, przez co ma większe znaczenie od pozostałych mocarstw