Przeczytaj
Komunikaty pozajęzykowe
Komunikaty pozajęzykowe (niewerbalne) to zespół zachowań towarzyszących procesowi komunikacji, które nie są wyrażane słowami. Inaczej mówiąc – wszystko, co wpływa na odbiór wiadomości, np. wygląd, mimika, postawa ciała, gestykulacja interlokutorainterlokutora. Komunikaty pozajęzykowe są wysyłane przez człowieka naturalnie, w sposób nieświadomy. Istnieją jednak nieliczne wyjątki – dobry rozmówca czy negocjator potrafią kontrolować siłą woli wiele aspektów przekazu pozawerbalnego.
Rola komunikatów pozajęzykowych
W zależności od tego, jaka jest intencja nadawcy – komunikaty pozajęzykowe mogą wspierać i uzupełniać wypowiedź językową lub też stać z nią w sprzeczności, jeśli rozmówca mówi nieprawdę i próbuje to ukryć przed partnerem rozmowy. Mogą one również stanowić samodzielny komunikat, informujący np. o uczuciach w stosunku do interlokutora.
Komunikaty niewerbalne, podobnie jak środki językowe, mogą być narzędziem perswazji, gdy chcemy kogoś do czegoś przekonać, lub manipulacji, gdy wypowiedź jest nieszczera i ma wywrzeć na nieświadomym odbiorcy z góry założony efekt, np. nakłonić go do zakupu produktu, który wcale nie jest mu potrzebny, lub podjęcia określonego działania. Nieszczerość nadawcy i jego nieczyste intencje mogą zdradzać: mowa ciała, mimika i gesty, wyrażające delikatne zdenerwowanie oraz niepewność co do tego, o czym mówi. Sygnałami niepokojącymi są: brak kontaktu wzrokowego, zwłaszcza w kluczowych momentach rozmowy, mimowolne uciekanie wzroku, częste przełykanie śliny lub chrząkanie, delikatne wzruszanie ramionami, lekkie zaciśnięcie pięści. Mogą one świadczyć o nieszczerych intencjach nadawcy i wskazywać na możliwość manipulacji.
Typy komunikatów pozajęzykowych
Mimika
Z wyrazu twarzy odczytać można emocje towarzyszące rozmówcy, tj. szczęście, smutek, zdziwienie, pogardę. Marszczenie brwi, położenie kącików ust czy napięcie czoła zdradzają szereg uczuć, które zazwyczaj są bardzo wymowne. Twarz nieprzenikniona z kolei może sugerować dystans i chłód, który nie zawsze sprawdza się w konwersacjach.
Mowa ciała
To, w jaki sposób rozmówca siedzi lub stoi, również należy do zbioru przekazów pozajęzykowych. Przygarbiona postawa ciała świadczy o niepewności i pasywności, z kolei wysunięta do przodu klatka piersiowa i wyprostowane plecy oznaczają energię życiową, chęć działania oraz pewność siebie.
Kontakt wzrokowy
Na kontakt wzrokowy składa się wiele szczegółów, takich jak wielkość źrenic, ilość mrugnięć, stopień otwarcia oczu, ruchy gałek ocznych, długość utrzymywania kontaktu wzrokowego oraz częstotliwość jego zrywania. Nadmierne unikanie kontaktu wzrokowego interpretowane jest jako ignorowanie rozmówcy, antypatia, a nawet nieszczerość. Z kolei zbyt częsty i przedłużony kontakt wzrokowy może być odbierany jako nachalność wobec rozmówcy czy chęć pokazania dominacji.
Głos
Modulowanie głosu oraz jego tonu potrafią wzbudzić szereg uczuć w rozmówcy — od zaciekawienia po wyciszenie. Ważna jest też wymowa — poziom zrozumienia wypowiedzi w dużej mierze zależy od wyraźnej artykulacji i dykcji. Tempo mówienia pozwala na przyswojenie przekazu przez rozmówcę — zbyt szybkie wprowadza chaos, zbyt wolne z kolei może nużyć drugą osobę. Warto pamiętać też o kontroli oddechu i robieniu pauz, które wzmacniają siłę wypowiedzi.
Dystans fizyczny
To, w jakiej odległości znajdują się od siebie rozmówcy, świadczy o zaawansowaniu ich relacji. Podczas konwersacji z bliskim odległość ulega zmniejszeniu, gdyż naturalnie człowiek odczuwa większą pewność i zaufanie. Z kolei w kontaktach zawodowych lepiej jest zachować większą odległość, by nie wprowadzać drugiej osoby w zakłopotanie.
Dotyk i kontakt fizyczny
Dotyk i kontakt fizyczny często związane są z dystansem fizycznym, gdyż określają stopień zażyłości rozmówców. Podanie dłoni na początku spotkania odbierane jest jako wyraz chęci nawiązania relacji, z kolei poklepywanie po ramieniu może zostać odczytane jako traktowanie protekcjonalne.
Dźwięki paralingwistyczne
Dźwięki paralingwistyczne to wszystkie dźwięki, które nie są składowymi słów. Wszelkiego rodzaju pomruki, sapanie, śmiech, westchnięcia, a także wtrącenia, takie jak przedłużający się dźwięk „yyy”, wyrażają jasno stan emocjonalny rozmówcy.
Elementy środowiska zewnętrznego
To, gdzie odbywa się rozmowa, ma duży wpływ na jej przebieg. Charakter miejsca, temperatura, poziom hałasu, obecność innych osób, a nawet kolory i zapach decydują o tym, czy rozmówcy czują się komfortowo.
Ubiór, makijaż, gadżety
Wygląd zewnętrzny również podlega interpretacji rozmówcy. Zbyt wyrazisty makijaż czy krzykliwe ubrania odbierane są w niektórych środowiskach jako wyraz nieodpowiedzialności i braku profesjonalizmu, w innych zaś świadczą o kreatywności. Biżuteria, telefon komórkowy czy samochód mogą z kolei podpowiedzieć rozmówcy, czy dana osoba jest zamożna (i często, tym samym, czy jest wiarygodna). Schludny wygląd świadczy o zaangażowaniu i szacunku wobec drugiej strony, zaś niechlujstwo często odbierane jest jako wyraz nieodpowiedzialności i zbytniego rozluźnienia.
Słownik:
(łac. articulatio – członkowanie, rozczłonkowanie) ruchy i układ narządów mowy podczas wymawiania głosek; też: wymawianie głoski; sposób wydobywania dźwięków przez śpiewaka lub instrumentalistę
rozmówca