Przeczytaj
Prawa człowieka – geneza
Deklaracja praw człowieka i obywatela z 26 sierpnia 1789 rokuArt. I
Ludzie rodzą się i pozostają wolnymi i równymi w prawach. Podstawą różnic społecznych może być tylko wzgląd na pożytek ogółu.
Źródło: Deklaracja praw człowieka i obywatela z 26 sierpnia 1789 roku, dostępny w internecie: libr.sejm.gov.pl [dostęp 20.04.2020 r.].
Każdy człowiek od urodzenia do śmierci ma przysługujące mu niezależnie od pochodzenia, koloru skóry, wyznania, narodowości, płci, wykształcenia i zawodu, prawa człowiekaprawa człowieka. Przysługują one nam z samego faktu bycia człowiekiem i są:
przyrodzone
nabywane przez fakt urodzenia się
powszechne
przysługują wszystkim obywatelom
niezbywalne
nie można się ich zrzec
nienaruszalne
nikt nie może pozbawić człowieka tych praw
Genezy praw człowieka możemy doszukiwać się w dekalogu, judaizmie, a nawet Kodeksie Hammurabiego. Jednak dopiero epoka oświecenia zapoczątkowała burzliwy rozwój idei praw człowieka. Znalazło to odzwierciedlenie w dziełach: Johna Locke'a Dwa traktaty o rządzie, Karola Monteskiusza O duchu praw, Jana Jakuba Rousseau Umowa społeczna oraz Thomasa Paine’a Prawa człowieka, w których autorzy zastanawiali się nad relacjami jednostka–społeczeństwo–władza państwowa. W efekcie powstała teoria umowy społecznej. W myśl jej zasad władza za legitymizację miała zapewnić przestrzeganie podstawowych praw. Filozofowie doby oświecenia podkreślali, że człowiek rodzi się wolny, ma prawo do życia, własności i wolności. Państwo powinno zapewnić tolerancję i praworządność obywatelom, co miała gwarantować konstytucja. Dalej poszli twórcy Deklaracji niepodległości Stanów ZjednoczonychDeklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych, którzy ogłosili równość stanów i ludzi wobec prawa. Znalazło to odzwierciedlenie w konstytucji amerykańskiej z 1787 roku – po raz pierwszy w praktyce zastosowano tu teorię Monteskiusza o trójpodziale władz.
Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki z 1776 rokuUważamy za oczywiste następujące prawdy: że wszyscy ludzie są stworzeni równymi, że Stwórca obdarzył ich określonymi, nienaruszalnymi prawami, a wśród praw tych jest życie, wolność i dążenie do szczęścia.
Źródło: Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki z 1776 roku.
W 1789 roku we Francji została ogłoszona Deklaracja praw człowieka i obywatelaDeklaracja praw człowieka i obywatela, która oficjalnie zapewniała wolność, własność, suwerenność ludu, braterstwo i równość oraz katalog praw obywatelskich. W myśl jej postanowień państwo miało chronić prawa jednostki.
Idee te następnie przeniesiono do konstytucji francuskiej z 1791 roku. Dalej poszli twórcy Konstytucji 3 maja, w której obok trójpodziału władzy wprowadzono swobodę wyznania, nietykalność osobistą mieszczan, wzięcie chłopów pod opiekę prawa czy tolerancję religijną dla mieszkańców Rzeczypospolitej.
Generacje praw człowieka
Współcześnie wyróżniamy trzy generacje praw człowieka. Autorem podziału był francuski prawnik Karel Vasak, który na podstawie Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych oraz Międzynarodowego paktu praw gospodarczych, socjalnych i kulturalnych z 1966 r. zaproponował wyodrębnienie trzech generacji praw człowieka.
Spełnianie praw I, II i III generacji jest gwarantowane zapisami konstytucyjnymi w większości państw i wynika z ustawodawstwa międzynarodowego.
Słownik
dokument przyjęty 4 lipca 1776 r. przez obradujący w Filadelfii II Kongres Kontynentalny, złożony z przedstawicieli 13 kolonii brytyjskich w Ameryce Północnej
programowy dokument rewolucji francuskiej 1789–1799, uchwalony 26 sierpnia 1789 r. przez Konstytuantę na wniosek M. J. La Fayette'a
podstawowe, niezbywalne i uniwersalne prawa przysługujące człowiekowi, bez względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, religię, poglądy, pochodzenie narodowe lub społeczne, majątek, urodzenie, stan zdrowia i inne
prawa nadawane szlachcie przez władców Polski pomiędzy XIII a XVI wiekiem