Poglądy Platona na sztukę

„Myśleć to, co prawdziwe, czuć to, co piękne i kochać, co dobre – w tym cel rozumnego życia” – tak uważał grecki filozof Platon. Poza najwyżej cenioną przez siebie ideą Dobra filozof sporo uwagi poświęcał też ideiideeidei piękna, przy czym piękno materialne czy cielesne stało niżej w hierarchii niż duchowe.

RvmjQwsxhs4sl1

Zdjęcie przedstawia marmurową rzeźbę młodego mężczyzny. Mężczyzna jest nagi i umięśniony. Jest w trakcie rzutu dyskiem.

Te poglądy legły u podstaw Platońskiej koncepcji sztuki i poezji. W jego stosunku do sztuki daje się jednak zauważyć pewną ambiwalencję: z jednej strony filozof traktował tę dziedzinę ludzkiej aktywności w sposób bardzo pragmatyczny, gdyż dostrzegał jej przydatność w procesie społecznej edukacji i wychowania, z drugiej jednak posądzał artystów o to, że wywierają na odbiorców także negatywny wpływ, mamią bowiem zmyślonymi obrazami, niepotrzebnie rozbudzają złe emocje i wprowadzają zamęt w sferze wartości moralnych.Wzorem poprzedników Platon zadawał pytania o to, skąd pochodzi sztuka i poezja oraz kim są artyści i poeci. Znajdował właściwie dwie odpowiedzi, pierwsza wiązała się z koncepcją poety‑wieszcza (profetes), druga z koncepcją poety- naśladowcy (poietes). W dialogu Ion (jednym z mniej znanych dzieł Platona) poeta‑wieszcz został opisany jako natchniony przez bóstwo lub muzy. Sztuka rodziła się w momencie, gdy artysta za sprawą boskiej ingerencji popadał w rodzaj szału (mania), opanowywał go „obłęd boży” i nagłe natchnienie (łac. furor poeticus). Tworzył jakby w transie, wyrwany ze stanu równowagi duchowej, stając się bezwolnym medium, przez które bóstwo, jako wewnętrzny głos (daimonion), przekazuje prawdy niemożliwe do zakomunikowania w inny sposób.

RWQdMhV9aOaPu1

Obraz przedstawia pokrojone melony, które znajdują się w szklanym pucharze i na srebrnej tacy. W jeden z kawałków jest wbity nóż.

Koncepcja poety‑naśladowcy wynikała z Platońskiej teorii sztuki mimetycznej. W myśl tej teorii sztuka sprowadzała się do naśladowania (mimesismimesis mimesis) zjawisk świata zewnętrznego, jak też uczuć, emocji i wszelkich stanów psychicznych człowieka. Tego rodzaju sztuki nie cenił grecki filozof zbyt wysoko, imitowała ona bowiem, i to często w sposób bardzo niedokładny, rzeczy przynależące do świata rzeczywistego, które - jak już wiemy - były zaledwie cieniami prawdziwych bytów, czyli idei. Sztuka mimetyczna mogła okazać się społecznie pożyteczna, ale pod warunkiem, że realizowała narzucone przez państwo ideały etyczne i wychowawcze. Jeśli pozwalała sobie w tych sprawach na samowolę, Platon zalecał zdecydowane ingerencje cenzury obyczajowej.

Słownik