Zagadnienia etyczne – teoria czterech cnót kardynalnych i koncepcja miłości

Platon, kontynuując myśl Sokratesa, podnosił znaczenie cnoty (gr. arete), jako dzielności i szlachetności duszy. Każdej z trzech wyodrębnionych przez niego części duszy odpowiadał określony rodzaj cnoty: cnotą rozumu jest mądrość, popędliwości – męstwo, pożądliwości – panowanie nad sobą, inaczej umiarkowanie. Te trzy cnoty podporządkowane były czwartej – sprawiedliwości, która pojawia się wtedy, gdy każda z części duszy we właściwy sposób kieruje się przynależną jej cnotą. Poglądy etyczne pokrywały się u Platona z poglądami antropologicznymi i epistemologicznymi. Poznanie niezawodne i prawdziwe było bowiem możliwe wówczas, gdy duszy udawało się uniezależnić od ograniczeń i potrzeb ciała, a to z kolei mogło się dokonać wtedy, gdy każda z części duszy realizowała przyporządkowaną sobie cnotę, aż dusza osiągała stan równowagi i harmonii. Bardzo ważnym, wspomagającym czynnikiem, sprawiającym, że ludziom zależy na dążeniu do prawdy i dobra, był Eros.

Platon przedstawił swoją definicję miłości:

Platon

Uczta

Miłość jest to pragnienie posiadania na zawsze dobra.

Miłość jako pragnienie wyraża fundamentalne założenie, że istoty ludzkie są pożądliwe. Człowiek wiecznie poszukuje rzeczy, które zaspokoją i zrealizują jego potrzeby oraz zapewnią mu szczęście. Pragnienie oznacza chęć posiadania tego, co dobre. Platon wyjaśnia, że to co człowiek robi, pragnie i do czego dąży, jest bezpośrednio lub pośrednio związane ze zdobywaniem dobra. Platon uważa, że nie tylko ludzie ale i cały wszechświat wydaje się dążyć ku jakiemuś dobru. W rzeczywistości jednak, niewielu rozpoznaje przedmiot miłości, które motywuje ich dążenie i co leży u podstaw każdego pragnienia. Według Platona jest to Dobro i absolutne Piękno, które filozof utożsamia. Dla Greków piękno było funkcją harmonii – powstało ze związku między częściami, które nie mogłyby być harmonijne, gdyby nie były dla siebie dobre. Z tego Platon wnioskuje, że co jest naprawdę piękne, musi być dobre, a co naprawdę dobre musi być piękne. Czy Sokrates był dobry, ale brzydki? Czy kobieta może być piękna i zła? Według Platona taki związek jest niemożliwy. Rzeczywistość według Platona nie jest światem, który postrzegamy naszymi zmysłami, lecz światem wiecznych idei. Wszystko, co istnieje jest ich instancją. Wiedza o świecie to zawsze wiedza o ideach. Wszechświat nie jest przypadkowy, ale celowy i wiedza pokazuje człowiekowi, jak może osiągnąć to, co jest dobre dla niego i dla spełnienia jego istnienia. Dobro lub Piękno, absolutna dobroć lub absolut – najwyższa z idei jest ostatecznym warunkiem, który pozwala wyjaśnić rzeczywistość. Jest to warunek konieczny dla wszelkiego istnienia, w tym sensie, że wszystko dąży ku najwyższej idei. Miłość polega na poznaniu metafizycznej czystości. Kochankowie często są porywani cielesnym pięknem ukochanego. Największa miłość, według Platona, ujawnia dobro i wydobywa ukrytą harmonię, która kieruje wszystkimi istotami ku najlepszym z możliwych celów. Platon twierdzi, że nie ma nic więcej ponad posiadanie wieczystego dobra, ponieważ wszystkie przykłady dobra lub piękna są tylko kopią najwyższej idei, tak jak migoczące cienie w jaskini.