Źródła tego zjawiska upatrywane są w zmianach klimatu i składu gazów w atmosferze i wodach oraz związanych z tym innych zmianach, szczególnie obniżeniu poziomu morza, które towarzyszyło czterem z pięciu największych epizodów wymierania szczepównanoplanktonwymierania szczepów. Zmiany te z kolei mogły być spowodowane wyłącznie przez czynniki ziemskie (jak w przypadku wymierania pod koniec ordowiku) albo głównie pozaziemskie (np. podczas wymierania kredowego). Przemiany te działały na organizmy bezpośrednio i pośrednio, poprzez zaburzenie równowagi w biocenozachbiocenoza biocenozach, szczególnie w wyniku wędrówek zwierząt lądowych umożliwionych przez regresję morza i prowadzących do pojawiania się nowych drapieżników.

Do pierwszego wielkiego wymierania doszło w ordowiku ok. 438 milionów lat temu. Kryzys faunistyczny, związany ze zlodowaceniami na GondwaniegondwanaGondwanie, spowodował zubożenie ekosystemów ówczesnych mórz i oceanów (wymieranie szczepów), w wyniku czego wymarło ok. 100 rodzin organizmów morskich oraz znacznemu zubożeniu uległy też trylobitytrylobitytrylobity, łodzikiłodzikiłodzikiramienionogiłodziki, ramienionogiramienionogiramienionogi i liliowcestromatoporyliliowce.

R1E3l45erCC8E

Zdjęcie ukazuje skamieniałości podobne do muszli małży. Jest skorupa brzuszna i grzbietowa. Na muszli są żłobienia rozchodzące się od czubka muszli promieniście.

Wraz z końcem dewonu nastąpiło kolejne masowe wymieranie, które należało do najpoważniejszych w historii życia na Ziemi. Wywołany wieloma nakładającymi się na siebie w stosunkowo krótkim czasie czynnikami, do których zalicza się m.in. znaczne podniesienie się poziomu morza i „zatrucie” płytkowodnych biotopów beztlenowymi wodami przydennymi, doprowadził do przebudowy środowisk morskich. Straciły znaczenie stromatoporoidystromatoporystromatoporoidy i koralowce odgrywające ważną rolę skałotwórczą; toń wodna została opanowana przez swobodnie pływające mięczaki reprezentowane głównie przez głowonogi oraz przez ryby (w tym rekiny) i konodontyrudystykonodonty; stosunkowo liczne były liliowceliliowceliliowce, ramienionogiramienionogiramienionogi i cienkoskorupowe małże, rzadsze – osobnicze koralowce.

Na przełomie permu i triasu doszło do jednego z największych kryzysów rozwoju świata organicznego w historii Ziemi (wielkie wymieranie). Kryzys ten przebiegał dwuetapowo. Pierwszy etap zaznaczył się w najwyższym permie, etap drugi przebiegał pod koniec permu. Wymarły organizmy rafotwórcze i fuzulinyfuzulinyfuzuliny, trylobity. Kryzys rozwoju świata organicznego spowodował wyginięcie ok. 80% gatunków bytujących w morzach późnego permu, a jego ostatni etap wyznacza granicę między dwiema erami: paleozoikiem i mezozoikiem. Wymieranie permskie jest wiązane z różnymi przyczynami. Nowe hipotezy wskazują na jego katastroficzny charakter, np. uderzenie w Ziemię ciała kosmicznego lub bardzo silny wulkanizmwulkanizmwulkanizm związany z powstawaniem ryftów kontynentalnych.

R1Rxwxnq6T89T

Zdjęcie przedstawia skamieniałość - dwa wymarłe morskie stawonogi trylobity. Jeden jest dobrze widoczny, drugi gorzej. Trylobit ma owalne i spłaszczone ciało, z wyraźnie wyróżnioną częścią głowową, tułowiową i ogonową. Od strony grzbietu przykryty był pancerzem. Dwie głębokie bruzdy wzdłuż dłuższej osi ciała dzielą optycznie jego powierzchnię na trzy płaty.

Wraz z końcem triasu zaznaczyło się kolejne wymieranie z serii pięciu wielkich wymierań w historii Ziemi (wymieranie szczepów). Masowe wymieranie w triasie związane było ze  zmianami procentowego udziału poszczególnych izotopów węgla oraz tlenu. Wymarły niemal zupełnie terapsydy, czyli gady ssakokształtne, ale za to bezpiecznie rozwijały się dinozaury. Wymarły również plakodontyplakodontyplakodonty, wiele gatunków plezjozaurów i ichtiozaurów, kotylozaury i płazy tarczogłowe. Wśród bezkręgowców kryzys w największym stopniu dotknął małże i amonity, a całkowicie wymarły konodonty.

RImUcrWSCBfLo

Na zdjęciu znajduje się muszla w kształcie spirali.

Koniec okresu kredy znaczy jedno z największych w historii Ziemi wymierań organizmów, zwane wielkim wymieraniem (wymieranie szczepów). Raptownie wymierały amonity, belemnitybelemnitybelemnity, małże rudystyrudystymałże rudysty i inoceramy, wielkie gady. Kryzys rozwoju dotknął także nanoplanktonnanoplanktonnanoplankton wapienny, planktoniczne otwornice, mięczaki. To wielkie wymieranie na pograniczu kredy i trzeciorzędu nie obejmowało jednak lądowych roślin okrytozalążkowych. Wielkie wymieranie wielu innych grup organizmów wyznacza granicę między erami: mezozoiczną i kenozoiczną; spowodowane zostało albo upadkiem na Ziemię wielkiego meteorytu, lub — jak sądzą niektórzy badacze — powszechną regresją morza i ochłodzeniem klimatu.

Słownik