Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Zapoznaj się z filmem, by dowiedzieć się, kiedy występowały okresy wielkiego wymierania organizmów na Ziemi, jakie są najważniejsze przyczyny i skutki tych procesów, a następnie wykonaj polecenie.

R15LPJl38v8sR
Film nawiązujący do treści materiału - dotyczy masowego wymierania organizmów i ich przyczyn.
1
Polecenie 1

Na podstawie filmu określ, jakie znaczenie dla ewolucji organizmów i biosfery miały wielkie wymierania.

RR8SFyu3J8QPc
(Uzupełnij).
1

Poniższa grafika interaktywna przedstawia przebieg wymierania gatunków od kambru do czwartorzędu. Po kliknięciu w numer, dowiesz się, co było przyczyną wymierania w poszczególnych okresach i jakie gatunki wymarły. Przeanalizuj grafikę interaktywną i wykonaj polecenia.

Zapoznaj się z grafiką interaktywną przedstawiającą przebieg wymierania gatunków od kambru do czwartorzędu. Dowiesz się, co było przyczyną wymierania w poszczególnych okresach i jakie gatunki wymarły. Następnie wykonaj polecenia.

R1aRfc9JqbOSo1
Ilustracja interaktywna przedstawia wymieranie poszczególnych gatunków prehistorycznych zwierząt od kambru do czwartorzędu. Ostatnią epoką na ilustracji jest paleogen/neogen/czwartorzęd. W tym okresie wymieranie jest największe. Na osi Y podano liczbę gatunków - od 0 do 6000, na osi X podano nazwy okresów. Kolejno opisano okresy poszczególnych er: 1. Wymieranie ordowickie. Około 438 milionów lat temu, wymarło 86% gatunków. Przyczyna nie jest określona jednoznacznie: promieniowanie gamma spowodowane wybuchem bliskiej supernowej, które zniszczyło warstwę ozonową, a w konsekwencji organizmy żywe, następujące po sobie zmiany klimatu najpierw zlodowacenie, wywołane zmniejszeniem zawartości dwutlenku węgla w atmosferze, potem ocieplenie; organizmy (głównie morskie), które przystosowały się do chłodniejszego klimatu, nie były w stanie przetrwać podwyższonej temperatury. Wymarłe gatunki: ramienionogi, mszywioły, graptolity, konodonty; duże zubożenie trylobitów. 2. Wymieranie dewońskie. Około 374 milionów lat temu, wymarło 75% gatunków. Przyczyna nie jest określona jednoznacznie: intensywny rozwój glonów w oceanach wskutek dostawy składników mineralnych z obszarów lądowych powodujący ostry niedobór tlenu dla organizmów, kolejne globalne ochłodzenie, które spowodowało zlodowacenie i spadek poziomu morza prowadzący do utraty siedlisk, uderzenie meteorytów (kratery uderzeniowe Alamo w USA i Woodleigh w Australii Zachodniej, które nie doprowadziły do bezpośredniej zagłady większości organizmów, ale zainicjowały zmiany w ekosystemach. Wymarłe gatunki: koralowce czteropromienne, fauna pelagiczna, konodonty, amonity, tentakulity, akritarchy i ryby pancerne. 3. Wymieranie permskie. Około 250 milionów lat temu, wymarło 96% gatunków. Przyczyna nie jest określona jednoznacznie: wzmożona aktywność wulkaniczna na Syberii, w wyniku której do atmosfery zostały wprowadzone ogromne ilości dwutlenku węgla, związków siarki i metanu, co wywołało zmiany w składzie atmosfery i następujące w ich efekcie znaczące ocieplenie lub ochłodzenie klimatu, występowanie kwaśnych opadów, zakwaszenie wód oceanicznych i inne, katastrofa kosmiczna, której pozostałością są kratery uderzeniowe pod lądolodem Antarktydy, na przykład krater Bedout o średnicy 195 kilometrów. Wymarłe gatunki: koralowce czteropromienne, trylobity, ponad 60% gadów i płazów, 30% owadów, gatunki drzewiaste widłaki, skrzypy i paprocie; w wyniku wymierania permskiego pojawiło się wiele nowych linii ewolucyjnych. 4. Wymieranie triasowe. Około 201 milionów lat temu, wymarło 80% gatunków. Powszechnie przypuszcza się, że przyczyną wymierania była wzmożona aktywność wulkaniczna powodująca zmiany w składzie atmosfery i w konsekwencji efekt cieplarniany i niedobór tlenu. Wymarłe gatunki: organizmy morskie – mięczaki, ramienionogi, fauna rafowa, amonity, ceratyty, konodonty) oraz wiele gatunków lądowych, m.in. większość ssaków i przedstawicieli tekodontów (aetozaury, fitozaury, rauizuchy i inne). 5. Wymieranie kredowe. Około 66 milionów lat temu, wymarło 60-76% gatunków. Powszechnie przypuszcza się, że przyczyną wymierania było uderzenie asteroidy na półwyspie Jukatan w Meksyku, o czym świadczyć może krater uderzeniowy Chicxu lub na granicy Zatoki Meksykańskiej i półwyspu Jukatan o średnicy 180 kilometrów; skutkiem uderzenia było zapylenie atmosfery ograniczające dopływ promieniowania słonecznego powodujące znaczące ochłodzenie klimatu oraz uniemożliwiające fotosyntezę; uderzenie mogło również spowodować lokalne pożary, trzęsienia ziemi, tsunami i kwaśne deszcze. Wymarłe gatunki: mięczaki, zwłaszcza amonity, nieptasie dinozaury, mozazaury, plezjozaury, ssaki, pterozaury, ptaki, jaszczurki, owady i większość roślin. 6. Wymieranie współczesne. Przyczyną współczesnego wymierania określanego także jako „szóste masowe wymieranie” jest działalność człowieka przyczyniająca się bezpośrednio, poprzez zabijanie lub pośrednio, poprzez wycinanie lasów, zmianę warunków siedliskowych, zanieczyszczenie środowiska, zmiany klimatu i tym podobne do wymierania gatunków. Współcześnie, według różnych ocen, wymiera od 5 tysięcy do 500 tysięcy gatunków rocznie; dotyczy ono niemal wszystkich grup systematycznych.
1
Polecenie 2

Określ, jakie czynniki środowiskowe przyczyniły się do cyklicznego wielkiego wymierania organizmów na Ziemi oraz wskaż prawidłowości występowania tych procesów.

RzOpDLC40dhBV
(Uzupełnij).
1
Polecenie 3

Określ, na czym polegają związki przyczynowo‑skutkowe między globalnymi czynnikami środowiskowymi (katastrofy kosmiczne, wulkanizm, zmiany klimatu, działalność antropogeniczna itp.) a wymieraniem gatunków.

RNnzqJEyQ13SZ
(Uzupełnij).