Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Wraz z rozwojem cywilizacji człowiek zaczął przekształcać powierzchnię terenu oraz wybrzeża morskie zgodnie ze swoimi potrzebami. Rozwój osadnictwa przyczynił się do przejmowania naturalnych terenów wybrzeży i wykorzystywania ich pod infrastrukturę techniczną i budynki mieszkalne. Wraz z rozwojem żeglarstwa u brzegów najbardziej strategicznych miejsc powstawały porty morskie, bazy przeładunkowe i stocznie. W wyniku rozwoju turystyki w atrakcyjnych miejscach zaczęto wznosić luksusowe kurorty i dostosowywać plaże do potrzeb turystów; powstały liczne lokale gastronomiczne, hotele, mola i promenady. Przekształcenia antropogeniczne wiążą się także z ochroną wymienionych terenów przed niszczącą siłą fal lub ruchami masowymi w obrębie klifów, stąd falochrony, ostrogi, sztuczne nasadzenia traw i sosen oraz zabezpieczenia stoków specjalnymi metodami.

Polecenie 1

Stwórz listę haseł uzupełniających poniższą mapę myśli o dwa przykłady powstawania wybrzeży antropogenicznych z każdej grupy.

RsJmTeoyT5cRu
(Uzupełnij).
R1CCCPljIQ08l1
Ciekawostka

W niektórych miejscach na świecie prymitywne salinysalinysaliny ewoluowały w rozbudowane skupiska zajmujące się produkcją soli na skalę przemysłową.

ReQgY9uiL1Xm9
Salina w San Francisco
Źródło: dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.

Wygląd wybrzeży antropogenicznych

Wybrzeża portowe zwiększyły swoją powierzchnię. Charakteryzują się one płaskim i wybetonowanym terenem. Podejmowane działania i zmiany naturalnego charakteru wybrzeży wiążą się z potrzebą dobrego funkcjonowania portu. Dokonano przeobrażenia spłyconych powierzchni brzegu w głębokie kanały, wybudowano falochrony w celu ochrony przed prądami i falowaniem. Porty są bowiem nie tylko miejscem cumowania statków, lecz także węzłem logistycznym, na którego obszarze znajdują magazyny, silosy, place składowe i różnego rodzaju zbiorniki. Strefa przybrzeżna jest również dobrym miejscem lokalizacji przemysłu – stoczni, rafinerii, zakładów przemysłu chemicznego czy hut. Na całym świecie wokół portów rozwijają się wielkie miasta i metropolie – jako przykłady można wymienić Szanghaj czy Hongkong.

Ciekawostka

Tzw. Szklana Plaża (ang. Glass Beach) w Kalifornii jest wynikiem wieloletniego wyrzucania śmieci na obszar wybrzeża, wskutek czego cały jej obszar pokryty jest różnokolorowym, rozdrobnionym szkłem. Ma ono obły kształt w wyniku erozyjnej działalności fal morskich.

R1V6KS08hWxqX
Glass Beach w Kalifornii
Źródło: G. Gerdel, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 4.0.

Wybrzeża antropogeniczne to jednak nie tylko porty, lecz także m.in. plaże przekształcone do celów rekreacyjnych, nadmorskie kurorty i miejsca, w których wzniesiono falochrony i infrastrukturę mającą na celu ochronę brzegu. Coraz częściej spotyka się klify zabezpieczone przed ruchami masowymi (taka plaża występuje w Trzęsaczu). Niepokojącym zjawiskiem są plaże antropogeniczne powstałe wskutek nieodpowiedniej gospodarki odpadami. To tereny pokryte śmieciami, w pełni zanieczyszczone. Odpady te są nie tylko wynikiem nadmiernego ruchu turystycznego. W strefach monsunowych trafiają na wybrzeża z oceanu. Dzieje się tak np. na Bali.

R1Dq0o35dCbpS
Zanieczyszczona plaża nad Oceanem Indyjskim
Źródło: dostępny w internecie: pixabay.com, domena publiczna.
RTeQj9aHeUtey
Kurort San Alfonso del Mar
Źródło: Maxar Technologies, TerraMetrics, dostępny w internecie: earth.google.com.

Skutki przekształcania wybrzeży

Przekształcanie wybrzeży łączy się z całkowitym lub częściowym zahamowaniem rozwoju organizmów żywych. Wybetonowane powierzchnie powodują wzrost temperatury, co wiąże się ze zmianą warunków klimatycznych w danym miejscu. Wraz z rozwojem miast, miejsc rekreacyjnych oraz komunikacji dochodzi do zwiększenia zanieczyszczenia plaż i wód morskich.

RIUlMqfa8qeAo1
Mapa przedstawia Europę, zachodnią część Azji oraz północną część Afryki. Zilustrowane jest na niej przekształcanie wybrzeży. Zaznaczono na niej 10 cyfr. 1 na Morzu Północnym. 2 w Polsce. 3 w Holandii. 4 we Francji. 5 we Włoszech. 6 na Wyspach Kanaryjskich. 7 w Turcji. 8 w Izraelu. 9 w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. 10 w Dubaju. 1. Zdjęcie przedstawia piaszczyste wybrzeże morskie z plażą, od której w głąb morza odchodzą prostopadłe falochrony zbudowane z pali. Wyspa Sylt na Morzu Północnym to największa z Wysp Północnofryzyjskich. Brzeg morski zabezpieczony jest ażurowymi ostrogami brzegowymi, wychodzącymi w morze poprzecznie do linii brzegowej. Ich zadaniem jest rozproszenie energii fal morskich oraz ograniczenie ruchu rumowiska morskiego. Ostrogi wykonane są z drewnianych bali wbitych w dno., 2. Zdjęcie przedstawia wybrzeże morskie, które składa się z linii wody oraz piaszczystej plaży. Nad plażą umiejscowiona jest wysoka skarpa , na szczycie której znajduje się ściana wpół zawalonego budynku z czerwonej cegły z otworami okiennymi. Trzęsacz – wieś w zachodniej części wybrzeża zachodniopomorskiego. Wybrzeże antropogeniczne ukształtowane w celu ograniczenia procesów abrazji i cofania klifu, umocnione betonowymi blokami, kostką, łomem skalnym, wzmocnione stalową siatką. Na ilustracji widoczne są ruiny kościoła w Trzęsaczu, który został zbudowany na przełomie XIV i XV wieku w odległości prawie 2 km od morza. Do dziś pozostał jedynie fragment jego południowej ściany., 3. Fotografia przedstawia długi i szeroki pas lądu, na którym znajduje się kilkupasmowa ulica. Poruszają się na niej samochody. Na horyzoncie wał łączy się ze stałym lądem. Afsluitdijk – zapora wodna w Holandii o długości 32 km, 90 m szerokości i 7,25 m wysokości, zbudowana w pierwszej połowie XX w. na morskiej zatoce Zuiderzee. Jest ona przykładem antropogenicznego przekształcenia wybrzeża w celu osuszenia dawnej zatoki, co umożliwiło założenie żyznych polderów i zwiększenie lądowej powierzchni kraju. Zapobiega też wlewom wód Morza Północnego., 4. Fotografia lotnicza przedstawia wybrzeże Nicei – śródziemnomorskiego miasta. Woda łączy się z plażą. Dalej w głąb lądu wybetonowany jest deptak, wzdłuż którego biegną palmy. Za nimi znajduje się ulica, a obok niej białe miejskie zabudowania. Nicea – miasto położone na Lazurowym Wybrzeżu Morza Śródziemnego. Antropogeniczne przekształcenie wybrzeża związane jest z intensywnym rozwojem turystyki masowej. Szerokość plaży uległa zredukowaniu. Równolegle do plaży przebiega promenada i główna ulica miasta (Promenade des Anglais), wzdłuż której zlokalizowano obiekty hotelowe i pensjonaty., 5. Zdjęcie przedstawia krajobraz włoskiego miasta Positano położonego nad wodą. Woda bezpośrednio łączy się z górami, na ich zboczach znajdują się kolorowe miejskie zabudowania. Positano – miejscowość w Kampanii we Włoszech. Skaliste, strome wybrzeże schodzące do Morza Tyrreńskiego zostało przekształcone antropogenicznie (starasowane) w celu wprowadzenia zabudowy. Budynki amfiteatralnie otaczają zatokę, w której istnieje niewielki port. U podnóża urządzono sztuczną plażę., 6. Na fotografii znajdują się saliny w Fuencaliente de la Palma w południowej części wyspy La Palma w archipelagu Wysp Kanaryjskich. Wybrzeże morskie sąsiaduje bezpośrednio z wyznaczonymi na lądzie przez pryzmy ziemi kwadratami wypełnionymi mętną wodą. Saliny w Fuencaliente de la Palma w południowej części wyspy La Palma w archipelagu Wysp Kanaryjskich. Antropogeniczne wybrzeże powstało wskutek wykopania na rozległej powierzchni płytkich, sztucznych basenów wypełnionych wodą morską i rozdzielonych groblami, wykorzystywanych do produkcji soli morskiej., 7. Zdjęcie przedstawia Korykos w Turcji. Na brzegu zbiornika wodnego są ruiny starożytnych budowli stworzonych z białego kamienia. Korykos, Turcja – niskie wybrzeże o znaczeniu strategicznym, przekształcone antropogeniczne wskutek budowy nadbrzeżnych zamków, fortec i warowni budowanych w starożytności i średniowieczu., 8. Na zdjęciu jest Akka – miasto w Izraelu. Jest położone na cyplu z trzech stron otoczonych wodą. Z jednej strony cypla w morze wysunięty jest port ze statkami. Zabudowa miejska ma piaskowy albo brązowy kolor. Akka – miasto w Izraelu nad Morzem Śródziemnym, uważane za jeden z najstarszych portów świata, którego historia sięga epoki brązu. Antropogeniczne przekształcenie wybrzeża związane było nie tylko z budową portu i kamiennych nabrzeży, ale także z intensywnym rozwojem miasta, sieci podziemnych sal i korytarzy oraz cytadeli., 9. Fotografia lotnicza przedstawia Port Jebel Ali w Zjednoczonych Emiratach Arabskich Dubaju – położony jest na piaszczystym wybrzeżu. Składa się z rozległych, betonowych powierzchni oraz ukształtowanych geometrycznych form nabrzeży. Port Jebel Ali w Zjednoczonych Emiratach Arabskich, w emiracie Dubaju – największy port świata, którego budowa spowodowała całkowite przekształcenie niskiego, piaszczystego wybrzeża i powstanie rozległych, betonowych powierzchni oraz ukształtowanie geometrycznych form nabrzeży., 10. Fotografia z lotu ptaka przedstawia antropogeniczne Wyspy Palmowe w Dubaju powstałe wskutek usypania sztucznych wysp wzdłuż niskiego piaszczystego wybrzeża. Wyspy Palmowe w Dubaju – antropogeniczne wybrzeże powstałe wskutek usypania sztucznych wysp wzdłuż niskiego, piaszczystego wybrzeża Dubaju. Ich budowa spowodowała erozję wybrzeża i zmiany transportu osadów w strefie przybrzeżnej.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. Grafiki w panelach bocznych: 1. domena publiczna, pixabay.com; 2. 7alaskan, licencja: CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org; 3. E. Soukharnikov, licencja: CC BY 2.5, commons.wikimedia.org; 4. Courrier International, licencja: CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org; 5. domena publiczna, pixabay.com; 6. B. Hecker, licencja: CC BY-SA 2.0 de, commons.wikimedia.org; 7. Dosseman, licencja: CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org; 8. domena publiczna, commons.wikimedia.org; 9. I. Solt, licencja: CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org; 10. T. Ashfaq, tylko do użytku edukacyjnego, flickr.com.

Słownik

saliny
saliny

miejsca, w których pozyskuje się sól kamienną poprzez odparowanie wody z solanki pochodzącej z mórz lub zbiorników wodnych