Pokrewieństwo

Pokrewieństwo to pochodzenie od wspólnego przodka. Wyznacza ono grono osób zaliczanych do rodziny.

Pokrewieństwo w linii prostej łączy osoby, które pochodzą bezpośrednio lub pośrednio jedna od drugiej (pradziadek, dziadek, ojciec, syn, wnuk, prawnuk, praprawnuk).

Pokrewieństwo w linii bocznej łączy osoby, które nie pochodzą od siebie, ale mają wspólnego przodka (rodzeństwo, kuzynostwo, dalsze kuzynostwo).

Pokrewieństwo jest mierzone w stopniach, a stopień pokrewieństwa określa się według liczby urodzeń, wskutek których ono powstało. Stopień pokrewieństwa w linii prostej jest równy liczbie pokoleń dzielących dane osoby (np. syn i ojciec są krewnymi pierwszego stopnia, prababka i prawnuczka są spokrewnione w stopniu trzecim). Krewni w linii prostej mogą być wstępnymi, jeżeli są starsi od osoby, wobec której ustalamy pokrewieństwo, albo zstępnymi, jeśli są od tej osoby młodsi. Stopień pokrewieństwa w linii bocznej równy jest liczbie urodzeń koniecznych do zaistnienia osób, których koligację określamy (np. rodzeństwo to krewni drugiego stopnia w linii bocznej, ponieważ do zaistnienia tego pokrewieństwa potrzebne były dwa urodzenia, każdego z rodzeństwa).

Pokrewieństwo, a także jego stopień są istotne, ponieważ mają wpływ na wiele praw i obowiązków, m.in. na:

• prawa rodzicielskie;

• prawa do zachowku w przypadku dziedziczenia testamentowego;

• dziedziczenie ustawowe;

• obowiązek alimentacyjny.

Linia prosta pokrewieństwa

Obliczając stopień pokrewieństwa, nie uwzględniamy Jana (np. Jan i Maria są spokrewnieni w drugim stopniu linii prostej):

Linia boczna pokrewieństwa

Obliczając stopień pokrewieństwa, nie uwzględniamy Jana (np. Sabina i Katarzyna są spokrewnione w szóstym stopniu linii bocznej):

Powinowactwo

Powinowactwo powstaje w związku z zawarciem małżeństwa. Jest to węzeł prawny łączący małżonka i krewnych drugiego małżonka. Cechą charakterystyczną powinowactwa jest to, że trwa ono mimo ustania małżeństwa. Powinowatym jest krewny małżonka, np. pasierb, teść, teściowa, szwagier, szwagierka. Linię i stopień powinowactwa określa się według linii i stopnia pokrewieństwa. Zgodnie z obowiązującymi przepisami obowiązuje zakaz zawierania małżeństw przez osoby, które są spowinowacone w linii prostej.

Przysposobienie (adopcja)

Przysposobienie jest instytucją prawa rodzinnego, która ma na celu stworzenie w sferze prawnej skutków tożsamych z pokrewieństwem naturalnym, a jej celem jest zapewnienie osobom tego pozbawionym zastępczego środowiska opiekuńczo‑wychowawczego.

Zgodnie z polskim prawem istnieje możliwość przysposobienia jedynie osób małoletnich dla ich dobra, przy czym wymaganie małoletności powinno być spełnione w dniu złożenia wniosku o przysposobienie. Dodatkowym warunkiem w przypadku osób, które ukończyły 13 lat, jest ich zgoda. W przypadku innych osób (młodszych), jeśli rozumieją znaczenie tej instytucji, wymagane jest ich wysłuchanie.

Ponadto wymagana jest odpowiednia różnica wieku, jaka dzieli naturalnych rodziców i ich dzieci.

Ważną przesłanką orzeczenia przysposobienia jest zgoda naturalnych rodziców osoby przysposabianej. Najwcześniej można jej udzielić po upływie sześciu tygodni od urodzenia dziecka. Zgoda ta nie jest wymagana, gdy rodzice naturalni zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej, są nieznani lub gdy porozumienie z nimi napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje też sytuację, że w przypadku rodziców o ograniczonej zdolności prawnejzdolność prawnazdolności prawnej sąd opiekuńczy jest zwolniony od konieczności uzyskania zgody, jeżeli jej brak jest oczywiście sprzeczny z dobrem dziecka.

Zgodę na adopcję powinien też wyrazić współmałżonek przysposabiającego i opiekun, jeżeli adoptowany jest objęty opieką. O przysposobieniu decyduje sąd opiekuńczy.

Skutki adopcji

Przysposobienie (adopcja) wywołuje różne konsekwencje.

Pełne przysposobienie powoduje przerwanie więzi prawnych wynikających z pokrewieństwa między przysposabianym a jego krewnymi naturalnymi. Między przysposabiającym i przysposobionym powstaje taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi. Przysposobiony nabywa prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa w stosunku do krewnych przysposabiającego. Ustają prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego krewnych i tych krewnych wobec przysposobionego.

Przysposobienie niepełne wywołuje ograniczone skutki. Przerwanie dotychczasowych więzi adoptowanego z jego naturalną rodziną sprowadza się tylko do rodziców. W ich miejsce wstępuje przysposabiający. W pozostałym zakresie następuje utrzymanie dotychczasowych więzi pokrewieństwa.

Przysposobienie wspólne jest wówczas, gdy przysposabiającymi są małżonkowie, a syngularne, gdy przysposobienia dokonuje osoba samotna lub jedno ze współmałżonków.

Możemy mieć również do czynienia z adopcją zagraniczną. Jest ona dopuszczalna jedynie wówczas, kiedy tylko w ten sposób można zapewnić przysposabianemu odpowiednie zastępcze środowisko rodzinne.

Przysposobienie z ważnych powodów może ulec zniesieniu na wniosek adoptowanego, adoptującego lub prokuratora. O rozwiązaniu adopcji decyduje sąd rejonowy w drodze wyroku.

Rozwiązanie adopcji powoduje wygaśnięcie jej skutków. Możliwa jest jednak sytuacja, że adoptowany zachowuje nabyte imię i nazwisko.

Rozwód

Istnieją różne powody ustania małżeństwa. Może to być śmierć jednego z małżonków albo uznanie go za zmarłego, z powodu unieważnienia małżeństwa, ale także na skutek orzeczenia przez sąd rozwodu. Rozwód polega na ustaniu małżeństwa na podstawie wyroku sądu.

Z żądaniem rozwodu może wystąpić każde z małżonków. Rozwód jest orzekany, jeżeli zaistnieją przesłanki pozytywne w postaci trwałego i zupełnego rozkładu pożycia (ustają więzi uczuciowe, gospodarcze i intymne) i gdy nie wystąpi któraś z tak zwanych negatywnych przesłanek orzeczenia rozwodu. Negatywne przesłanki orzeczenia rozwodu występują wówczas, gdy:

• wskutek ustania małżeństwa mogłoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków;

• z innych względów byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego;

• rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładowi pożycia, a drugie z małżonków odmówiło zgody na rozwód (brak zgody tego małżonka podlega weryfikacji z punktu widzenia zasad współżycia społecznego).

Jeżeli istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa, sąd może skierować strony do mediacjimediacjamediacji. Przedmiotem mediacji może być zarówno pojednanie małżonków, jak i sporne kwestie, które w braku wspólnych ustaleń małżonków staną się przedmiotem rozstrzygnięcia sądu (alimenty, sposób sprawowania władzy rodzicielskiej, kontakty z dziećmi, sprawy majątkowe).

Separacja

Istota separacji polega na umożliwieniu sądowi wydania orzeczenia o rozłączeniu małżonków bez rozwiązywania związku małżeńskiego. Dzieje się tak w przypadku zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Separacja zakłada możliwość pojednania małżonków w przyszłości. Równocześnie separacja nie wyklucza orzeczenia rozwodu w przyszłości, ale nie jest ona etapem sprawy rozwodowej. Podstawową przesłanką orzeczenia separacji jest wystąpienie między małżonkami zupełnego rozkładu ich pożycia (przy rozwodzie rozkład pożycia musi być też trwały). Separacja nie jest dopuszczalna, gdy:

• wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków;

• z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Inaczej niż w przypadku rozwodu z żądaniem separacji może wystąpić małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia. Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie zgodnego wniosku małżonków. W przypadku orzeczenia separacji małżeństwo trwa nadal, ale więzi między małżonkami zostają rozluźnione wskutek uchylenia obowiązku wspólnego pożycia. Małżonkowie pozostający w separacji nie mogą zawrzeć nowych związków małżeńskich. Trwa między nimi obowiązek udzielania sobie wzajemnej pomocy, ale ograniczony do sytuacji, gdy przemawiają za tym względy słuszności. W wyroku orzekającym separację regulowane są te same kwestie, co w wyroku rozwodowym, tj. m.in.:

• kwestia winy;

• kwestia władzy rodzicielskiej;

• kwestia alimentacji dzieci;

• kwestia alimentacji małżonka;

• kwestia podziału majątku.

Separacja może być też zniesiona. Dzieje się tak na zgodne żądanie małżonków.

Intercyza

Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego po ślubie małżonkowie zostają objęci tzw. ustawową wspólnością majątkową. Wszystko, co od tej chwili zgromadzą, będzie częścią majątku wspólnego, który obejmie m.in. ich wynagrodzenie za pracę, dochody z innych działalności, kupione nieruchomości i ruchomości. Wspólnota ta nie będzie dotyczyła majątku, w którego posiadanie każdy z małżonków wszedł przed ślubem. Intercyza daje możliwość zmiany zasad ustawowej wspólności majątkowej przez ustalenie umownego ustroju majątkowego między małżonkami. Intercyza może być zawarta zarówno przed ślubem, jak i po nim i może przewidywać następujące rozwiązania kwestii majątkowych:

Słownik