U człowieka narząd węchu mieści się w górnej części jamy nosowej. Tworzy go znajdujący się tam nabłonek węchowy. Powierzchnia nabłonka węchowego wynosi 2,5–3 cmIndeks górny 2² w każdym przewodzie nosowym. Ulokowane są w nim – w liczbie ok. 50 mln – węchowe komórki receptorowe nazywane komórkami węchowymi.

Komórki węchowe to komórki nerwowe wyspecjalizowane do odbioru zapachowych substancji chemicznych. Są one dwubiegunowe. Szczytowe części dendrytów tych komórek tworzą pęcherzyki, na których zlokalizowane są tzw. rzęski. Znajduje się na nich wiele receptorów błonowychreceptor błonowyreceptorów błonowych (receptory węchowe), które pozwalają na czasowe połączenie z rozpuszczoną w śluzie substancją chemiczną (zapachową) i w następstwie pobudzają (powodując depolaryzację) komórkę węchową. Poza nią w nabłonku węchowym występują również komórki podstawne i podporowe, które pełnią funkcje ochronne dla rzęsek komórek węchowych.

W nabłonku węchowym zlokalizowane są również gruczoły węchowe (gruczoły Bowmana), które wraz z komórkami podporowymi biorą udział w produkcji śluzu pokrywającego rzęski komórek węchowych na całej powierzchni nabłonka. Poza funkcją ochronną śluz umożliwia wiązanie lotnej zapachowej substancji chemicznej, która „przykleja się” do niego i ulega rozpuszczeniu, łącząc się z receptorami błonowymi na rzęskach komórek węchowych. Rozpuszczenie substancji w śluzie jest zatem niezbędne do powstania wrażenia zapachu. Po połączeniu substancji zapachowej z określonym typem receptora dochodzi do otwarcia kanałów sodowych oraz wapniowych i powstania potencjału czynnościowego.

O ile ludzki węch, który nie jest gatunkowi niezbędny do przeżycia, należy do względnie słabo rozwiniętych zmysłów, to u większości ssaków jest zmysłem dominującym. Szacuje się, że człowiek potrafi zapamiętać i rozpoznać maksymalnie 10 tys. zapachów; pies – nawet 600 tys. Węch umożliwia zwierzętom orientację w przestrzeni, pomaga w zdobywaniu pokarmu i unikaniu zagrożeń. Może także służyć do komunikacji między osobnikami.

Słownik