bg‑red

Lokalizacja i budowa nabłonka węchowego

R1XKMMVLU7517
Schemat przedstawia lokalizację nabłonka węchowego w ciele człowieka. Na ilustracji znajduje się głowa ludzka w przekroju. Cyfrą 1 oznaczona jest opuszka węchowa w postaci żółtej, płaskiej warstwy nabłonka węchowego, który znajduje się w górnej ścianie jamy nosowej. Cyfrą 2 są zaznaczone z kolei drogi węchowe. Łączą one mózg z opuszką węchową. Od opuszki w dół odchodzą opatrzone cyfrą 3 nerwy węchowe znajdujące się pod górną ścianą nerwu węchowego w postaci nieregularnych, połączonych ze sobą, żółtych linii. Cyfrą 4 zaznaczona jest jama nosowa znajdująca się wewnątrz nosa. W miejscu, gdzie znajdują się dziurki w nosie umiejscowione są nozdrza wewnętrzne opatrzone cyfrą 5. Cyfrą 6 jest oznaczone gardło, miejsce wewnątrz czaszki, gdzie jama ustna łączy się z nosową.
Lokalizacja nabłonka węchowego w ciele człowieka.
Źródło: Patrick J. Lynch, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 2.5.

U człowieka narząd węchu mieści się w górnej części jamy nosowej. Tworzy go znajdujący się tam nabłonek węchowy. Powierzchnia nabłonka węchowego wynosi 2,5–3 cmIndeks górny 2 w każdym przewodzie nosowym. Ulokowane są w nim – w liczbie ok. 50 mln – węchowe komórki receptorowe nazywane komórkami węchowymi.

Komórki węchowe to komórki nerwowe wyspecjalizowane do odbioru zapachowych substancji chemicznych. Są one dwubiegunowe. Szczytowe części dendrytów tych komórek tworzą pęcherzyki, na których zlokalizowane są tzw. rzęski. Znajduje się na nich wiele receptorów błonowychreceptor błonowyreceptorów błonowych (receptory węchowe), które pozwalają na czasowe połączenie z rozpuszczoną w śluzie substancją chemiczną (zapachową) i w następstwie pobudzają (powodując depolaryzację) komórkę węchową. Poza nią w nabłonku węchowym występują również komórki podstawne i podporowe, które pełnią funkcje ochronne dla rzęsek komórek węchowych.

R1Zhb9A0cxJCC1
Schemat przedstawia budowę nabłonka węchowego. Po lewej stronie ilustracji znajduje się ludzka głowa z zaznaczonym wycinkiem pochodzącym z górnej części jamy nosowej, który jest powiększony z prawej strony. Cyfrą 1 oznaczona jest żółta, gruba warstwa komórek zwana opuszką węchową. Wewnątrz niej znajdują się nerwy węchowe zobrazowane jako cienkie linie rozgałęziające się na końcu. Cyfrą 4 zaznaczono bardzo szeroką warstwę - nabłonek węchowy umiejscowiony pod opuszką węchową. Oddzielony jest od niej kością sitową, która zaznaczona jest cyfrą 3. Cyfrą 2 oznaczony jest gruczoł węchowy umiejscowiony w górnej części nabłonka. Ma on wachlarzowaty kształt. W dolnej części nabłonka węchowego znajdują się oznaczone cyfrą 5 owalne komórki podstawne. Znajdują się one na zaznaczonych cyfrą 6 podłużnych, pionowych komórkach podporowych. Pod tkanka zbudowaną z tych komórek znajdują się rzęski węchowe oznaczone cyfrą 7. Łączą się one z komórkami węchowymi znajdującymi się pomiędzy komórkami podporowymi. Są one zaznaczone cyfrą 8.
Budowa nabłonka węchowego.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W nabłonku węchowym zlokalizowane są również gruczoły węchowe (gruczoły Bowmana), które wraz z komórkami podporowymi biorą udział w produkcji śluzu pokrywającego rzęski komórek węchowych na całej powierzchni nabłonka. Poza funkcją ochronną śluz umożliwia wiązanie lotnej zapachowej substancji chemicznej, która „przykleja się” do niego i ulega rozpuszczeniu, łącząc się z receptorami błonowymi na rzęskach komórek węchowych. Rozpuszczenie substancji w śluzie jest zatem niezbędne do powstania wrażenia zapachu. Po połączeniu substancji zapachowej z określonym typem receptora dochodzi do otwarcia kanałów sodowych oraz wapniowych i powstania potencjału czynnościowego.

bg‑yellow

Komunikacja nerwowa nabłonka węchowego z mózgiem

O ile ludzki węch, który nie jest gatunkowi niezbędny do przeżycia, należy do względnie słabo rozwiniętych zmysłów, to u większości ssaków jest zmysłem dominującym. Szacuje się, że człowiek potrafi zapamiętać i rozpoznać maksymalnie 10 tys. zapachów; pies – nawet 600 tys. Węch umożliwia zwierzętom orientację w przestrzeni, pomaga w zdobywaniu pokarmu i unikaniu zagrożeń. Może także służyć do komunikacji między osobnikami.

RRCmYHBRGAUKW1
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.

Słownik

analizator węchowy
analizator węchowy

droga nerwowa od receptorów węchowych do miejsca w kresomózgowiu odpowiedzialnego za analizę i percepcję wrażeń węchowych

ciało migdałowate
ciało migdałowate

struktura kresomózgowia należąca do układu limbicznego, uczestnicząca w generowaniu emocji i wyzwalaniu reakcji obronnej organizmu

hipokamp
hipokamp

parzysta struktura kresomózgowia należąca do układu limbicznego, uczestnicząca w procesach utrwalania śladów pamięciowych oraz pamięci przestrzennej

percepcja bodźca
percepcja bodźca

świadomy odbiór bodźca na poziomie właściwej części kresomózgowia, możliwy jedynie wtedy, gdy informacja o bodźcu odebranym w receptorze dotrze do mózgu

recepcja bodźca
recepcja bodźca

odbiór bodźca na poziomie komórki receptorowej

receptor błonowy
receptor błonowy

białko pełniące funkcję receptora sygnału; po kontakcie z bodźcem inicjuje kaskadę przewodzenia sygnału i reakcję komórki

węchomózgowie
węchomózgowie

część kresomózgowia związana z odbiorem i przetwarzaniem odebranych bodźców węchowych, a także utrwalaniem śladów pamięciowych