W początkowym etapie rolnictwa jego wpływ na środowisko przyrodnicze był niewielki. Sprowadzał się on do wypalania i karczowania lasówkarczowanie lasówkarczowania lasów w celu uzyskiwania nowych terenów pod uprawy. Wpływało to niekorzystnie na żyjącą w tym środowisku faunę i florę. Z biegiem czasu antropopresjaantropopresjaantropopresja zwiększała się. Przykładem obszarów, na których doszło do całkowitego przekształcenia naturalnej roślinności, są kraje leżące nad Morzem Śródziemnym. Rozwijały się tam i prowadziły gospodarkę wielkie starożytne cywilizacje. Niegdyś charakterystyczne dla obszaru lasy podzwrotnikowe zostały zastąpione przez wtórną, niską, twardolistną formację krzewiastą - np. lasy składające się z dębu korkowego, sosny zostały zastąpione wiecznie zielonymi krzewami typu makia.

Polecenie 1

Podaj wykorzystanie przez człowieka roślin charakterystycznych dziś dla wybrzeża Morza Śródziemnego.

R18PeNgo1gcWW
(Uzupełnij).
RQtr0wr6ASthb
Krajobraz wybrzeża Morza Śródziemnego
Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Wpływ rolnictwa na środowisko przyrodnicze

Rolnictwo oddziałuje na różne geosfery, m.in. na pedosferę, biosferę, hydrosferę czy atmosferę.

Wysoki poziom chemizacji rolnictwa sprzyja degradacji glebydegradacja glebydegradacji gleby i powoduje wzrost zanieczyszczenia powietrza i wód, co w konsekwencji prowadzi do eutrofizacjieutrofizacjaeutrofizacji. Zbiorniki wodne i cieki, wzbogacone w pierwiastki biofilnepierwiastek biofilnypierwiastki biofilne, prowadzą do wzrostu trofiitrofia (trofizm)trofii wód. Znane są przypadki, kiedy bardzo silne zanieczyszczenie wody gnojówkągnojówkagnojówką doprowadziło do całkowitego zaniku organizmów żywych, za wyjątkiem cienkiej strefy przypowierzchniowej. Za eutrofizację odpowiedzialny jest przede wszystkim fosfor, który jest dostarczany do jezior i rzek również w wyniku zrzutów ścieków zawierających detergenty. Drugim niebezpiecznym pierwiastkiem jest azot, który przedostaje się do wód wraz z kwaśnymi opadami oraz nawozami mineralnymi.

Rozwój gospodarstw rolnych o dużej powierzchni i dużej specjalizacji produkcji prowadzi do wyjałowienia glebwyjałowienie glebywyjałowienia gleb i zmniejszenia bioróżnorodnościbioróżnorodnośćbioróżnorodności. Natomiast zwiększanie powierzchni terenów rolniczych na niekorzyść pierwotnych krajobrazów zaburza funkcjonowanie naturalnych ekosystemówekosystemekosystemów. Degradację gleb wywołać mogą również uprawy monokulturowemonokulturauprawy monokulturowe, źle prowadzona melioracja oraz deforestacjadeforestacjadeforestacja. W konsekwencji istnieje większe ryzyko powodzi i ruchów masowych.

R1B0svSSWYFsW
Uprawy monokulturowe wpływają niekorzystnie na glebę, powodując jej degradację i wpływając na rozwój chorób.
Źródło: dostępny w internecie: pixabay.com, domena publiczna.

Należy także zwrócić uwagę na uprawy genetycznie modyfikowane. Mogą one zakłócać funkcjonowanie naturalnych ekosystemów. Z drugiej strony wprowadza się je w celu uniknięcia wysokiego poziomu chemizacji na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania.

R15nYEQ6DdMm8
Modyfikacje genetyczne roślin mają na celu zmniejszenie kosztów oraz zmniejszenie negatywnych dla środowiska skutków produkcji przemysłowej.
Źródło: D. Sipler, CC BY 2.0, https://creativecommons.org/licenses/by/2.0/, dostępny w internecie: flickr.com.

Przykłady negatywnego wpływu na środowisko różnych typów rolnictwa

R1Ztj3n30Otig
Kultura ryżu Powierzchnia upraw zmniejsza się za sprawą rozwoju urbanizacji i przemysłu. Jednakże produkcja żywności systematycznie wzrasta, głównie za sprawą zwiększonego zużycia nawozów sztucznych. Deszcze monsunowe powodują ich wymywanie z gleby oraz dostarczenie do rzek i jezior, które w konsekwencji ulegają procesowi eutrofizacji. Problemem jest także zakwaszenie gleb i występowanie w nich metali ciężkich. Kultura ryżu w Chinach., Tytuł nagłówka opis WCAG, Tytuł nagłówka ABCDEF, Tytuł nagłówka Pierwszy element listy Drugi element listy Trzeci element listy
Źródło:
1. kevincure, CC BY 2.0 https://creativecommons.org/licenses/by/2.0/, dostępny w internecie: flickr.com
2. Mzximvs VdB from Brussels, CC BY-SA 2.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.0, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org
.

Słowniczek

antropopresja
antropopresja

wpływ człowieka na środowisko naturalne i zmiany w ekosystemie (sjp.pwn.pl)

badlands
badlands

(z ang. dosł. 'złe ziemie') obszary o skąpej roślinności, silnie rozczłonkowane, powstające w wyniku działalności wód deszczowych

bioróżnorodność
bioróżnorodność

rozmaitość form życia (sjp.pwn.pl)

deforestacja
deforestacja

niszczenie lasów; ogołacanie z lasów (sjp.pwn.pl)

degradacja gleby
degradacja gleby

pogorszenie właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych gleby (sjp.pwn.pl)

ekosystem
ekosystem

układ ekologiczny obejmujący związane ze sobą żywe organizmy i środowisko nieożywione (sjp.pwn.pl)

eutrofizacja
eutrofizacja

proces wzbogacania zbiorników wodnych w substancje pokarmowe (sjp.pwn.pl)

gnojówka
gnojówka

nawóz organiczny będący rozcieńczoną i przefermentowaną mieszaniną stałych i płynnych odchodów zwierząt hodowlanych (sjp.pwn.pl)

karczowanie lasów
karczowanie lasów

usuwanie drzew i krzewów oraz ich pniaków i korzeni w celu oczyszczenia gruntu i przygotowania go pod uprawę, a także pozyskania drewna (sjp.pwn.pl)

krążek Secchiego
krążek Secchiego

przyrząd do pomiaru przezroczystości wody złożony z krążka opuszczanego na wyskalowanej linie

monokultura
monokultura

system uprawy ziemi polegający na wieloletnim uprawianiu na tym samym obszarze roślin jednego gatunku (sjp.pwn.pl)

pierwiastek biofilny
pierwiastek biofilny

pierwiastek, który wchodzi w skład organizmów żywych, jest niezbędny do budowy ich ciała oraz dla procesów przemiany materii, np. wodór, węgiel, azot, tlen (sjp.pwn.pl)

pustynnienie
pustynnienie

stawanie się pustynią, upodabnianie się w jakiś sposób do pustyni, często także: wyludnianie się, pustoszenie wskutek nieprzyjaznych warunków do życia

trofia (trofizm)
trofia (trofizm)

stan zasobów pokarmowych danego terenu, np. zbiornika wodnego (sjp.pwn.pl)

wyjałowienie gleby
wyjałowienie gleby

wyeliminowanie drobnoustrojów z gleby