Przeczytaj
Nomenklatura amin
AminyAminy możemy podzielić na alifatycznealifatyczne z podstawnikami alkilowymialkilowymi (), a także aromatycznearomatyczne z podstawnikami arylowymiarylowymi (). Rozróżniamy aminy pierwszorzędowe, drugorzędowe oraz trzeciorzędowe. Rzędowość określa się na podstawie liczby atomów węgla, połączonych z atomem azotu. Aminy drugo– i trzeciorzędowe mogą należeć do grupy amin symetrycznych lub niesymetrycznych, w zależności od rodzaju grup występujących w związku oraz sposobu rozmieszczenia względem atomu azotu. Aminy można nazwać symetrycznymi, gdy jedna strona związku ma odbicie lustrzane po drugiej stronie względem atomu azotu. Niesymetryczne aminy mają różne grupy i nie można określić symetrii cząsteczki. Określenie symetrii oraz rzędowości jest niezwykle ważne przy tworzeniu nazw amin. Zasady nazewnictwa przedstawiają podrozdziały poniżej.
Aminy –rzędowe
Nazwy -rzędowych amin-rzędowych amin konstruuje się poprzez dodanie nazwy „amina” do nazwy węglowodoru macierzystego.
Na przykład, w przedstawionym niżej wzorze widzimy, że grupa aminowa jest przyłączona do węglowodorowego łańcucha butanu – zatem jej nazwa to butano––amina. Atom węgla, bezpośrednio połączony z grupą aminową, nie musi być zawsze oznaczony lokantem . Ważniejsze jest bowiem, aby łańcuch węglowy był jak najdłuższy.
Inne przykłady amin –rzędowych wraz z ich nazwami systematycznymi podano poniżej:
Aminy – i –rzędowe
W celu nazwania aminy -- lub -rzędowej-rzędowej należy:
Wybrać najdłuższy łańcuch (lub pierścień) węglowy i nazwać aminę, tak jak to czyniliśmy w przypadku amin –rzędowych.
Dodać nazwy podstawników na atomie azotu, wskazując ich usytuowanie literą N.
Na przykład:
Poniżej przeanalizujemy inne wzory – i –rzędowych amin wraz z ich nazwami, pamiętając, że nazwa, zalecana dla pierścienia benzenowego podstawionego grupą aminową (benzenoaminy), to anilina. Właśnie tej nazwy powinniśmy używać.
Słownik
związek organiczny, pochodna amoniaku, w którego cząsteczce jeden, dwa lub trzy atomy wodoru są zastąpione grupami alifatycznymi — aminy alifatyczne, lub aromatycznymi — aminy aromatyczne
związki alifatyczne, organiczne związki acykliczne, związki łańcuchowe, węglowodory i ich pochodne o cząsteczkach, w których atomy węgla są połączone ze sobą w otwarte, proste (liniowe) lub rozgałęzione łańcuchy
jest równa liczbie atomów wodoru przy atomie azotu, zastąpionych atomami węgla
grupa alkilowa, to jednowartościowa grupa organiczna, wywodząca się z cząsteczki węglowodoru alifatycznego, uboższa od niej o jeden atom wodoru
cykliczne węglowodory (areny) i niektóre ich pochodne, które mają płaskie pierścienie z układem sprzężonych wiązań podwójnych; występuje w nich elektronów () i duże wartości energii rezonansu (aromatyczność); podstawowym węglowodorem aromatycznym jest benzen
grupa arylowa, ; jednowartościowa grupa organiczna, powstała z cząsteczki węglowodoru aromatycznego przez formalne oderwanie atomu wodoru; np. fenyl (wywodzi się z cząsteczki benzenu (z cząsteczki naftalenu
)
amina, w której cząsteczce jeden atom wodoru przyłączony do atomu azotu został zastąpiony grupą alifatyczną lub aromatyczną
amina, w której cząsteczce dwa atomy wodoru przyłączone do atomu azotu zostały zastąpione grupami alifatycznymi lub aromatycznymi
amina, w której cząsteczce trzy atomy wodoru przyłączone do atomu azotu zostały zastąpione grupami alifatycznymi lub aromatycznymi
Bibliografia
Dudek‑Różycki K., Płotek M., Wichur T., Węglowodory. Repetytorium i zadania, Kraków 2020.
Dudek‑Różycki K., Płotek M., Wichur T., Związki organiczne zawierające azot oraz wielofunkcyjne pochodne węglowodorów. Repetytorium i zadania, Kraków 2021.
Dudek‑Różycki K., Płotek M., Wichur T., Kompendium terminologii oraz nazewnictwa związków organicznych. Poradnik dla nauczycieli i uczniów, Kraków 2020.
M. Krzeczkowska, J. Loch, A. Mizera, Repetytorium chemia : Liceum – poziom podstawowy i rozszerzony, Warszawa – Bielsko‑Biała 2010.