1. przyswoić sobie, pomimo niekorzystnej sytuacji wewnętrznej, dorobek filozoficzny krajów zachodnich (w tym ukształtować adekwatne do tego celu słownictwo polskie). Jan Matejko, Rejtan – upadek Polski, 1866, źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna. Obraz przedstawia komnatę królewską. Centralną postacią obrazu jest leżący na ziemi, u progu drzwi, mężczyzna, Rejtan, który rozdziera swoją koszulę na piersiach. Dojrzały mężczyzna, Adam Poniński ukazuje leżącemu Rejtanowi uniesioną ręką żołnierzy rosyjskich w uchylonych drzwiach sali zamkowej. Z lewej strony stoi Stanisław Szczęsny Potocki. Stojący nieopodal hetman Franciszek Ksawery Branicki ukrywa twarz w dłoniach. Po lewej stronie obrazu za przewróconym fotelem znajduje się Franciszek Salezy Potocki z karabelą, w bogatym szlacheckim kontuszu. Za nim znajduje się podgolona głowa Karola Stanisława Radziwiłła „Panie Kochanku”. Nieco dalej siedzi książę Michał Fryderyk Czartoryski. Przewrócony w ich pobliżu fotel to symbol upadku Rzeczypospolitej. Obok księcia siedzi w rozpiętej sutannie brat króla Michał Jerzy Poniatowski. Pod ścianą, na drugim planie, znajduje się postać młodzieńca w sarmackim stroju i czapką konfederatką w drugiej ręce. Obok niego jest postać szlachcica z uniesioną w górę ręką. Król Stanisław II August stoi obok tronu zamyślony i bezradny z zegarkiem w lewej ręce.

2. wyjaśnić - przy użyciu nowoczesnych kategorii pojęciowych - sytuację dziejową Polaków. Jan Matejko, Kazanie Skargi, 1864, źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna. Obraz przedstawia wnętrze komnaty królewskiej, w której jest zgromadzona duża grupa ludzi. Piotr Skarga stoi na podwyższeniu po prawej stronie. Jest w ciemnej sutannie z żółtą stułą na szyi. Mężczyzna ma uniesione obie ręce. Zgromadzony wokół niego dwór i król Zygmunt Trzeci Waza w większości słucha kaznodziei, są jednak tacy, którzy nie patrzą się na księdza. W centrum obrazu, na dywanie leży rękawica.

3. odmienić ducha Polaków, a w konsekwencji doprowadzić do odzyskania niepodległości. Józef Chełmoński, Modlitwa przed bitwą, 1906, źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna. Obraz przedstawia rozległe pole, na którym znajduje się duży oddział piechoty złożonej z chłopów z kosami osadzonymi na sztorc. Na przedzie mężczyźni klęczą, reszta z mężczyzn stoi. Wszyscy modlą się. W tle znajduje się oddział konnicy.