Przeczytaj
Ćwiczenia
W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;, udowodnij w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;, uzasadnij zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;, wykaż należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
wyjaśnij
twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodzi i dlaczego;
scharakteryzuj
należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, wymieniając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy;
porównaj
twoim zadaniem jest zestawienie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp. pod kątem występujących między nimi podobieństw oraz różnic;
rozstrzygnij
w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” - oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen;
rozważ
należy tu sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania;
oceń
to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów;
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;
udowodnij
w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;
uzasadnij
zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;
wykaż
należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.
Ochrona praw człowieka w ramach Unii Europejskiej
W terminologii prawno‑politycznej używanej w dokumentach Unii Europejskiej „prawa człowieka” są – szczególnie w aktach wewnętrznych – określane jako „prawa podstawowe”. W pierwszych traktatach wspólnotowych powołujących Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, Europejską Wspólnotę Gospodarczą oraz Euratom znalazły się zapisy, których charakter wskazuje na gwarancje dotyczące określonych praw człowieka. Dla dzisiejszego porządku prawnego kluczowe są jednak uregulowania zawarte w dokumentach utworzonych po powstaniu Unii Europejskiej.
Traktat z Lizbony umożliwił uznanie Europejskiej konwencji praw człowieka i podstawowych wolności za część dorobku prawnego Unii Europejskiej.
Dokumenty Wspólnot Europejskich/Unii Europejskiej dotyczące praw człowieka
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą
Traktat ten został uchwalony w 1957 r. w Rzymie, a wszedł w życie w 1958 r. Gwarantował swobodne przemieszczanie się pracowników na terytorium Wspólnoty oraz wolność przedsiębiorczości. Zawierał też przepisy dotyczące prawa pracy, ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, a także równości wynagrodzenia dla kobiet i mężczyzn za tę samą pracę.
Jednolity akt europejski
Ten uchwalony w 1986 r. akt mówi o demokracji w Europie, bazującej na prawach człowieka, szczególnie tych zapisanych w Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i Europejskiej karcie socjalnej.
Deklaracja podstawowych praw i wolności
Ten uchwalony w Strasburgu w 1989 r. sztandarowy dokument w dziedzinie praw człowieka, przyjęty przez Parlament Europejski, nie jest jednak dokumentem prawnie wiążącym. Parlament nie ma bowiem kompetencji do samodzielnego stanowienia prawa. Znaczenie Deklaracji polega na uporządkowaniu zagadnień związanych z prawami i wolnością jednostki.
Wspólnotowa karta socjalnych praw podstawowych pracowników
Jest uchwałą przyjętą na posiedzeniu Rady Europejskiej Wspólnot Europejskich w Strasburgu w 1989 r. i nie ma statusu prawa obowiązującego.
Traktat o Unii Europejskiej
Traktat został uchwalony w 1992 r. w Maastricht. Zgodnie z nim Unia jest ustanowiona na zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności
, jest więc zobowiązana do przestrzegania tych praw i są one jednym z celów unijnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Traktat ten respektuje podstawowe prawa zagwarantowane w Europejskiej konwencji praw człowieka. Zmienia też brzmienie Traktatu ustanawiającego EWG m.in. przez prawo do czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach lokalnych w państwie należącym do UE, w którym mieszka dany obywatel. Gwarantuje też każdemu obywatelowi prawo do składania petycjipetycji do Parlamentu Europejskiego.
Karta praw podstawowych Unii Europejskiej
Podpisana na szczycie Rady Europejskiej w Nicei w 2000 r. Karta została inkorporowana do traktatu z Lizbony w 2007 r. Odwołuje się do doświadczeń w dziedzinie stosowania praw zawartych w Europejskiej konwencji praw człowieka. Karta praw podstawowych Unii Europejskiej zawiera katalog dotychczas uznawanych w UE klasycznych praw i wolności osobistych, politycznych, ekonomicznych i socjalnych, obejmujących obywateli UE i inne osoby, wobec których stosuje się prawo unijne. Poszczególne rozdziały tej Karty mówią o:
-
nienaruszalność godności człowieka, prawo do życia, nienaruszalność osoby ludzkiej, zakaz tortur, poniżającej kary i traktowania, zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej;
-
prawo do wolności i bezpieczeństwa, poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, ochrona danych osobowych, zawarcia małżeństwa i założenia rodziny; wolność myśli, sumienia i wyznania, gromadzenia się i zrzeszania; wolność sztuk, badań naukowych, pluralistycznych mediów, swobody wyrażania poglądów i wolność w otrzymywaniu informacji, prawo do nauki i do wykonywania pracy, wolność wyboru zawodu i działalności gospodarczej, prawo do własności, w tym do własności intelektualnej, prawo do azylu i ochrony przy ekstradycji;
-
równość wobec prawa, równość kobiet i mężczyzn, zakaz dyskryminacji ze względu na płeć i inne cechy genetyczne, wyznanie, rasę, orientację seksualną, niepełnosprawność, język, religię, światopogląd, poglądy polityczne, pochodzenie etniczne i społeczne czy majątek; prawa dziecka i osób starszych, prawo niepełnosprawnych do integracji oraz poszanowanie wielości kultur, religii i języka;
-
solidarność, prawo pracowników do rokowań zbiorowych i działań zbiorowych, w tym prawo do strajku, dostępu do bezpłatnego pośrednictwa pracy, sprawiedliwych i godnych warunków pracy, ochrony w przypadku niesprawiedliwego zwolnienia z pracy; zakaz pracy dzieci, ochrona życia rodzinnego i zawodowego, prawo do urlopu; prawo do ochrony zdrowia, zabezpieczenia społecznego i pomocy społecznej; ochrona konsumenta i środowiska;
-
prawa obywateli; prawo do czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach do Parlamentu Europejskiego i wyborach samorządowych; prawo do dobrej administracji, do dostępu do dokumentów i petycji; prawo do zwracania się do Rzecznika Praw Obywatelskich UE; wolność poruszania się i pobytu; prawo do ochrony dyplomatycznej i konsularnej na terytorium kraju trzeciego ze strony odpowiednich placówek wszystkich krajów UE;
-
prawo do skutecznego środka prawnego w celu obrony swojej osoby i swoich dóbr; prawo do bezstronnego sądu, do obrony i reprezentacji prawnej; uznanie prawa osoby do niewinności aż do formalnego uznania jej za osobę winną; zakaz karania za czyny, które w czasie ich popełnienia nie były prawnie karalne; zakaz nieproporcjonalnego i ponownego karania.
Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej ratyfikowałyratyfikowały bez zastrzeżeń wszystkie kraje UE z wyjątkiem Wielkiej Brytanii i Polski. Czechy uzyskały obietnicę polityczną, że również w przyszłym traktacie znajdzie się zapis o ograniczeniu stosowania przepisów Karty na terytorium tego państwa. Kraje te w tzw. Protokole brytyjskim uzyskały zapewnienie, że na ich terytorium nie będzie można dochodzić praw zawartych w Karcie ani w sądach krajowych, ani w trybunałach unijnych. Wielka Brytania i Polska odmówiły też na swoim terytorium stosowania rozdziału czwartego Karty.
Słownik
pismo zawierające jakieś żądanie; postuluje zmianę przepisów prawa, podjęcie jakiegoś rozstrzygnięcia lub innego działania w sprawie dotyczącej wnoszącego podmiotu
zatwierdzenie umowy międzynarodowej przez upoważniony do tego organ państwowy włączające dany akt prawny do prawa krajowego
odformalizowany środek kontroli w postępowaniu administracyjnym; przysługuje każdemu z podmiotów
wspólnoty europejskie
organizacje ponadnarodowe tworzące, od czasów traktatów rzymskich z 1957 roku do wejścia w życie w roku 2009 traktatu lizbońskiego, ramy instytucjonalne integrującej się Europy.
protokół brytyjski
protokół nr 30 dołączony do Traktatu z Lizbony, będący klauzulą opt‑out dotyczącą ograniczenia stosowania całości przepisów Karty praw podstawowych dla obywateli Wielkiej Brytanii i Polski. Powstanie protokołu spowodowane było brytyjskimi zastrzeżeniami związanymi ze specyfiką anglosaskiego systemu prawnego. Do protokołu, oprócz Wielkiej Brytanii ostatecznie przystąpiła także PolskaIndeks górny ..