Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.

Unia Europejska. Prawo wspólnotowe

W prawie UE należy rozróżnić prawo pierwotne i prawo wtórne (pochodne), które tworzą tzw. acquis communautaireacquis communautaireacquis communautaire.

Prawem pierwotnym są traktaty założycielskie (wraz z nowelizującymi je traktatami), jak również traktaty akcesyjne i stowarzyszeniowe oraz prawo międzynarodowe.

Prawem wtórnym (pochodnym) są akty prawne poszczególnych organów i instytucji UE, a także umowy zawierane przez UE oraz państwa członkowskie. Prawo pochodne musi być zgodne z prawem pierwotnym – o jego ewentualnej niezgodności orzeka Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Akty prawa pochodnego dzieli się na:

• akty wiążące: rozporządzenia, dyrektywy i decyzje;

• akty niewiążące: zalecenia i opinie.

Traktat paryski

Traktat paryski został podpisany w 1951 r. przez sześć państw założycielskich: Belgię, Francję, Luksemburg, Niderlandy, RFN i Włochy. Wszedł w życie w 1952 r.

R12yqZltkxYGl1

Zdjęcie przedstawia otwartą księgę z tekstem, odręcznymi podpisami oraz czerwonymi pieczęciami.

Utworzył on Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS). EWWiS zajmowała się wspólną polityką i kontrolą wydobycia węgla i produkcji stali na terytorium państw członkowskich. Jej organami były: Wspólne Zgromadzenie (parlamentarne), Wysoka Władza, Trybunał Sprawiedliwości, Komisja, Komitet Konsultacyjny (po 1965 r. – Komitet Ekonomiczno‑Społeczny) oraz Kontroler Finansów (późniejszy wspólny Trybunał Obrachunkowy). Traktat został podpisany na 50 lat z możliwością przedłużenia, o ile taką wolę wyrażą państwa członkowskie. Decyzją tych państw EWWiS przestała istnieć w 2002 r., a jej uprawnienia zostały przekazane Wspólnocie Europejskiej.

Traktaty rzymskie

ReSqq77GYiEG21

Zdjęcie przedstawia grupę ludzi, która siedzi przy podłużnym stole. Znajdują się w pomieszczeniu, którego ściany stanowią namalowany obraz.

Traktat rzymski o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej został podpisany w 1957 r. przez sześć państw założycielskich: Belgię, Francję, Luksemburg, Niderlandy, RFN i Włochy. Wszedł w życie w 1958 r.

EWG zajmowała się wspólną polityką gospodarczą państw członkowskich. Miała za zadanie zniesienie ceł oraz doprowadzenie do swobodnego przepływu osób, kapitału, towarów i usług oraz do wspólnej polityki handlowej, rolnej, transportowej i energetycznej. W ten sposób EWG działała na rzecz równomiernego rozwoju gospodarczego i podniesienia poziomu życia.

Organami EWG były: Rada Ministrów, Komisja, Trybunał Sprawiedliwości, Komitet Kontroli (później: Trybunał Obrachunkowy), Zgromadzenie Parlamentarne. Traktat doprowadził do powołania Europejskiego Banku Inwestycyjnego i Europejskiego Funduszu Społecznego. Ten traktat rzymski został zmieniony i uzupełniony przez Jednolity Akt Europejski, a przede wszystkim – przez traktat z Maastricht i kolejne traktaty nowelizujące.

Traktat rzymski o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratomu) został podpisany w 1957 r. przez sześć państw założycielskich: Belgię, Francję, Niderlandy, Luksemburg, RFN i Włochy. Wszedł w życie w 1958 r.

Euratom ma na celu pokojową współpracę państw związaną z rozwojem energii jądrowej. Na podstawie traktatu we Wspólnocie tej działały następujące instytucje: Rada Ministrów, Zgromadzenie Parlamentarne, Komitet Kontroli (późniejszy Trybunał Obrachunkowy Wspólnot Europejskich) i Komisja.

Jednolity Akt Europejski

RrS1EgwBji8XM

Zdjęcie przedstawia otwartą księgę.

Jednolity Akt Europejski został podpisany w 1986 r., a wszedł w życie w 1987 r. Wniósł on wiele zmian dotyczących instytucji i procedur obowiązujących we wspólnotach europejskich, rozszerzył zakres ich polityki oraz wprowadził reguły mające umożliwić EWG realizację rynku wewnętrznego.

Zmiany przyjęte w Jednolitym Akcie Europejskim:

• poszerzenie możliwości głosowania kwalifikowaną większością głosów w Radzie Ministrów; wcześniej regulacje zakładały w większym stopniu podejmowanie decyzji jednomyślnie, co czasami doprowadzało do całkowitego ich blokowania we wspólnotach europejskich; przykładem tych ostatnich praktyk była tzw. polityka pustego krzesła wprowadzona przez Francję w celu wymuszenia jednomyślności;

• wprowadzenie procedury kooperacji‑współdziałania bądź współpracy instytucjonalnej między Radą Ministrów a Parlamentem Europejskim; na tej podstawie Parlament Europejski uzyskał prawo wprowadzania poprawek do propozycji przedkładanych przez Radę Ministrów;

• wprowadzenie procedury zgodności zwiększającej kompetencje Parlamentu Europejskiego, który dzięki niej miał prawo udzielenia bądź nieudzielenia zgody na propozycję przedkładaną przez Komisję Europejską;

• powołanie w 1989 r. Sądu Pierwszej Instancji przy Trybunale Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, który rozpatruje skargi osób prawnych i fizycznych;

• przyjęcie zasady, zgodnie z którą Komisja Europejska wprowadza w życie decyzje podejmowane przez Radę Ministrów;

• poszerzenie zakresu wspólnej polityki wspólnot europejskich o sektory: walutowy, społeczny, ochrony środowiska, badań naukowych i rozwoju technologicznego;

• stworzenie prawnych podstaw funkcjonowania Rady Europejskiej jako celu Europejskiej Współpracy Politycznej (wspólna polityka zagraniczna);

• zdefiniowanie jednolitego rynku wewnętrznego jako obszaru bez granic wewnętrznych, na którym zostaje zapewniony wolny przepływ osób, towarów, usług i kapitału (tzw. cztery wolności); określono również datę jego wprowadzenia na rok 1992.

Traktat o Unii Europejskiej – traktat z Maastricht

RhJrZgJ5YHFdd

Zdjęcie przedstawia otwartą księgę z tekstem, odręcznymi podpisami oraz czerwonymi pieczęciami. Do księgi przymocowane jest pióro.

Traktat o Unii Europejskiej został podpisany w Maastricht w 1992 r. i wszedł w życie w roku 1993 po ratyfikacji przez wszystkie państwa członkowskie i Parlament Europejski. Jednym z efektów ratyfikowania traktatu z Maastricht było przekształcenie traktatu rzymskiego z 1957 r. o ustanowieniu EWG w Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską.

Głównym celem traktatu z Maastricht było przekształcenie trzech Wspólnot Europejskich w Unię Europejską. Poza tym w zakresie instytucji i procedur wprowadził następujące zmiany:

• zmiana nazwy EWG na Wspólnotę Europejską; wszystkie trzy wspólnoty (EWWiS, Euratom, Wspólnota Europejska) stały się częścią nowo powołanej Unii Europejskiej;

• wprowadził procedurę współdecydowania, dzięki której Parlament Europejski ma prawo zawetowania decyzji Rady Unii Europejskiej;

• nadał Parlamentowi Europejskiemu prawo do udziału w mianowaniu oraz odwoływaniu Komisji Europejskiej, a także prawo do udziału w podpisywaniu umów międzynarodowych;

• poszerzył zakres wspólnej polityki WE o sektory: sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, przemysłu, sieci transeuropejskich, ochrony konsumenta, edukacji, młodzieży, ochrony zdrowia, kultury;

• wprowadził obywatelstwo Unii Europejskiej jako równoległe do obywatelstwa państwowego i dał wiele nowych praw obywatelom, m.in.:

1. umożliwia obywatelom UE swobodne poruszania się po całym jej obszarze;

2. gwarantuje obywatelom państw członkowskich UE czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach samorządowych oraz do Parlamentu Europejskiego w kraju aktualnego zamieszkania, a niekoniecznie w kraju, którego jest się obywatelem;

3. zapewnia ochronę prawną (dyplomatyczną i konsularną) obywatelowi każdego państwa UE przez przedstawiciela każdego innego państwa członkowskiego, w sytuacji gdy państwo, którego jest obywatelem, nie ma przedstawicielstwa dyplomatycznego w kraju trzecim;

4. daje prawo każdemu obywatelowi państwa UE do złożenia skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich UE (ombudsmana);

• stworzył prawne podstawy funkcjonowania:

1. Unii Gospodarczej i Walutowej, mającej na celu wprowadzenie jednolitego rynku wewnętrznego, jednej waluty oraz jednolitej polityki pieniężnej i cenowej;

2. Europejskiego Banku Centralnego, powołanego w 1998 r.;

3. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa; po raz pierwszy państwa członkowskie zobowiązały się prawnie do zrealizowania wspólnej polityki zagranicznej.

Traktat amsterdamski

Traktat ten został podpisany w Amsterdamie w 1997 r. i wszedł w życie po ratyfikacji przez państwa członkowskie UE w 1999 r.

RLgoXVQPzmpJP

Zdjęcie przedstawia grupę ludzi, która stoi w kilku rzędach. Przed nią stoją dziennikarzy z kamerami i mikrofonami. Za grupą znajduje się kanał, przy brzegu którego znajdują się zacumowane statki.

Wprowadził on następujące zmiany:

1. W zakresie unijnych praw podstawowych:

• wprowadził możliwość narzucenia sankcji państwu, które nie przestrzega zasad demokracji, praw człowieka, podstawowych swobód i reguł prawa; karą może być nawet pozbawienie prawa głosu w Radzie Unii Europejskiej;

• wprowadził normy prawne umożliwiające Radzie Unii Europejskiej zwalczanie przejawów dyskryminacji na tle orientacji seksualnej, religijnym, pochodzenia etnicznego, wieku, różnicy płci, rasy, kalectwa;

• wprowadził zasadę równouprawnienia kobiet i mężczyzn do fundamentalnych praw UE;

• jako jedno z zadań UE ujął zwalczanie bezrobocia i osiągnięcie wysokiego poziomu zatrudnienia;

• doprowadził do konieczności uwzględnienia zagadnień związanych z ochroną środowiska przy realizowaniu polityk wspólnotowych;

• uznał, że obywatelstwo unijne nie zastępuje obywatelstwa narodowego, a tylko stanowi jego dopełnienie.

2. W zakresie instytucji i procedur:

• dotyczących Rady Unii Europejskiej:

1. wprowadził zasadę, zgodnie z którą Rada musi podać do wiadomości publicznej wyniki swoich głosowań;

2. prowadził zasadę konstruktywnego wstrzymania się od głosu w Radzie, stwarzając tym samym możliwość sprzeciwienia się bez blokowania wprowadzenia decyzji; zachowana została zasada głosowania jednomyślnego w sprawach interesu narodowego;

• dotyczących Parlamentu Europejskiego:

1. mając na uwadze przyszłe rozszerzenie Unii, ograniczył liczbę deputowanych PE maksymalnie do 700 osób;

2. ustalił, że sesje plenarne PE odbywają się co miesiąc w Strasburgu, a sesje nadzwyczajne i posiedzenia komisji – w Brukseli;

3. nadał PE kompetencje w zakresie zatwierdzania kandydata na Przewodniczącego Komisji Europejskiej oraz w osobnym głosowaniu zatwierdzania składu całej Komisji.

3. Wprowadził mechanizm wzmocnionej współpracy mającej na celu pogłębianie integracji europejskiej, w której nie muszą równomiernie uczestniczyć wszystkie państwa członkowskie (tzw. integracja dwóch szybkości). Współpraca ta dotyczyć ma pewnych konkretnych dziedzin; może być ona realizowana przez co najmniej osiem krajów.

4. W zakresie działania Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa:

• Unia Europejska może przyjmować wspólne cele i strategie;

• Unię reprezentuje na zewnątrz Przewodniczący Rady UE, który jest wspierany przez Sekretarza Generalnego Rady, czyli Wysokiego Przedstawiciela Unii Europejskiej ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa;

• Unia Zachodnioeuropejska uznawana za zbrojne ramię UE uzyskała możliwość wysyłania misji pokojowych, humanitarnych i ewakuacyjnych.

5. Przeniesiono politykę azylową i wizową do I filaru UE, co oznaczało, że tak jak pozostałe elementy tego filaru, miały one być objęte jurysdykcją Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Słownik