Przeczytaj
Sztuka w służbie ideologii
Dzieło socrealistyczne miało być czytelne (realistyczne) i nieść treści socjalistyczne, takie jak braterstwo broni, walka klasowa, robotnicy oraz rolnicy przy pracy (sojusz robotniczo‑chłopski), walka z imperializmemimperializmem. Artyści chętnie portretowali przywódców jako światłych ojców narodu i dobrych gospodarzy. Ważnymi elementami były dydaktyzmdydaktyzm oraz dwubiegunowe ukazanie rzeczywistości.
Realizm socjalistyczny objął wszystkie dziedziny twórczości. W architekturze cechował się surowością form i przesadnym monumentalizmemmonumentalizmem. Budowle miały odzwierciedlać potęgę i możliwości socjalistycznego państwa.
LeninŻe w bój poprowadził krzywdzonych,
że trwałość zwycięstwu nadał,
dla nadchodzących epok
stawiając mocny fundament -
grób, w którym leżał ten
nowego człowieczeństwa Adam,
wieńczony będzie kwiatami
z nieznanych dziś jeszcze planetŹródło: Wisława Szymborska, Lenin. Cytat za: poezja.org, [dostęp 23.12.2021].
W muzyce powstał nowy gatunek – pieśń masowa. Były to proste, przypominające nieco ludowe, utwory sławiące osiągnięcia ustroju i jego przywódców. Przykładami są usilnie upowszechniane Piosenka murarza czy Pieśń o planie sześcioletnim. Podobnie przesiąknięta ideologią była literatura. Mit polsko‑sowieckiego braterstwa broni, ruch robotniczy i rewolucyjny zdominowały twórczość pisarzy i poetów doby socrealizmu. Charakterystyczny patospatos mieszał się z przyziemnością tematu i wiernopoddańczymi hołdami składanymi przywódcom, jak np. w powieści Witolda Zalewskiego Traktory zdobędą wiosnę czy poemacie Władysława Broniewskiego Słowo o Stalinie.
W Polsce socrealizm stał się oficjalnym kierunkiem państwowym w 1949 r. Podobnie jak w innych krajach rządzonych przez reżim komunistyczny sztuka stała się narzędziem nachalnej propagandypropagandy, a twórcy, którzy nie podporządkowali się obowiązującej wykładni, byli szykanowani.
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D3HjnT6cU
Nagranie filmowe lekcji pod tytułem Sztuka w służbie ideologii.
Wymień najważniejsze elementy sztuki socrealistycznej. Czemu służył monumentalizm socrealistyczny w architekturze?
Słownik
(fr. avant garde – straż przednia) - grupa osób, których twórczość lub działalność w jakiejś dziedzinie jest nowatorska i niekonwencjonalna; ogół zróżnicowanych tendencji w sztuce XX w., odznaczających się radykalnym nowatorstwem
dążenie do kształtowania u kogoś właściwych postaw lub poglądów poprzez pouczanie go lub dawanie wzorów do naśladowania
(definicja na podstawie słownika PWN)
świadome, systematyczne i natarczywe wpajanie idei lub doktryn; władza, stosująca indoktrynację korzysta z propagandy, używa do jej rozpowszechniania środków masowego przekazu, systemu oświaty szkolnej i pozaszkolnej
(łac. imperialis - władczy) polityka zagraniczna państwa; charakteryzuje się tworzeniem monopoli i dążeniem kraju do panowania nad światem
(z łac. collectivus – zbiorowy) nadanie formy kolektywnej, przekształcenie drobnych indywidualnych gospodarstw rolnych w wielkie spółdzielcze przedsiębiorstwa rolne
zamożny chłop, jako warstwa kułacy ukształtowali się w wyniku wprowadzenia elementów kapitalistycznych w ramach Nowej Polityki Ekonomicznej; poddani ostrym represjom podczas kolektywizacji
dążenie do tworzenia rzeczy monumentalnych; wielkość tych dzieł
(gr. pathos - namiętność, wzruszenie) nastrój powagi; podniosłość, wzniosłość; ton lub styl mówienia, który podkreśla wzniosłość tematu
celowe działania mające doprowadzić do określonych zachowań i poglądów oraz służące do upowszechnienia informacji korzystnych dla nadawcy; w języku potocznym synonim kłamstwa i manipulacji
Słowa kluczowe
socrealizm, sztuka, pieśń masowa, stalinizm, komunizm, Pałac Kultury i Nauki, Nowa Huta, Polska po II wojnie światowej, stalinizm w Polsce
Bibliografia
R. Kaczmarek, Historia Polski 1914–1989, Warszawa 2010.
Marples D. R., Historia ZSRR. Od rewolucji do rozpadu, tłum. I. Scharoch, Wrocław 2011.
Pichoja R. G., Historia władzy w Związku Radzieckim 1945‑1991, tłum. M. Głuszkowski, P. Zemszał, Warszawa 2011.