Przeczytaj
Etyka mediów – co to jest?
Etyka mediów to zbiór norm, zasad, poglądów i ocen w zakresie funkcjonowania środków masowego przekazu. Typologie etyki mediów, ze względu na stosowane w nich kryteria podziału, są bardzo zróżnicowane. Uwzględniając różne podmioty i obszary działań medialnych, można wyróżnić cztery podstawowe działy etyki mediów.
Działy etyki mediów
dotyczący struktur i funkcjonalności systemów medialnych
Obejmuje ocenę moralną działania wszystkich ludzi związanych z funkcjonowaniem mediów.
dotyczący szczegółowych kategorii mediów lub „produktów medialnych”, np. internetu, telewizji, filmu, informacji, komunikacji medialnej, cyberprzestrzeni
Określa kryteria ocen etycznych treści zawartych w mediach.
dotyczący twórców medialnych i dziennikarzy
Wypracowuje podstawowe zasady etyczne tworzenia i przekazu treści.
dotyczący odbiorców
Wskazuje na odpowiedzialność etyczną każdego odbiorcy treści medialnych jako fundamentu świadomego, wolnego i odpowiedzialnego korzystania z mediów.
Przypomnij sobie, jakie rodzaje norm funkcjonują w społeczeństwie.
Czy przestrzeganie norm prawnych jest wystarczające dla pozytywnej oceny pracy dziennikarzy?
Wolność mediów
Regulacje prawne wprowadzane przez władze państwowe mają zasadniczy wpływ na kształt i funkcjonowanie środków masowego przekazu. W państwach niedemokratycznych często stosowana jest przez władzę cenzuracenzura, prześladowani są dziennikarze, a media stają się elementem propagandypropagandy. Prowadzi to do całkowitego braku wolności mediów lub też do poważnych naruszeń tej wolności. Również w państwach demokratycznych mogą występować sytuacje, w których władze dążą do uzyskania kontroli nad mediami. Zróżnicowanie państw, uwzględniające zakres wolności mediów, przedstawia poniższa mapa.
Stan wolności mediów na świecie w 2019 roku
Poszukaj informacji o stanie wolności mediów w poprzednich latach. Czy można zaobserwować tendencje do zmian w tym względzie? Jakie są ich przyczyny?
Kontrola mediów w PRL
W Polsce od 1946 roku istniał Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Był to organ cenzury badający wszelkie formy oficjalnego przekazu informacji z punktu widzenia ich zgodności z aktualną polityką państwa i zakazujący rozpowszechniania informacji i treści niepożądanych przez rządzącą monopartię komunistyczną. W lipcu 1981 roku GUKPPiW został przekształcony w Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk. Od zwycięstwa Komitetów Obywatelskich „Solidarność” w wyborach 4 czerwca 1989 roku w praktyce nie pełnił swej funkcji i został zlikwidowany w kwietniu 1990 roku.
Stowarzyszenia dziennikarzy
Dziennikarze, jak każda grupa zawodowa, mogą zrzeszać się w organizacjach, których celem jest reprezentowanie środowiska w relacjach z innymi podmiotami.
Zastanów się, jakie mogą być przyczyny braku jednolitej reprezentacji środowiska dziennikarskiego. Zwróć uwagę na adresy siedzib największych organizacji dziennikarzy.
Zobowiązania etyczne mediów i dziennikarzy w Rzeczypospolitej Polskiej
W Polsce po 1989 roku media i dziennikarze uzyskali możliwość funkcjonowania w sposób charakterystyczny dla państw demokratycznych. W 1993 roku Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy uchwaliło Europejski Kodeks Deontologii Dziennikarskiej. Dwa lata później przedstawiciele działających w Polsce stowarzyszeń zawodowych dziennikarzy oraz wydawców, producentów i nadawców podpisali Kartę Etyczną Mediów. Zadeklarowali w niej, że w swojej pracy będą kierować się siedmioma zasadami podanymi na poniższym schemacie.
Zastanów się, która z powyższych zasad jest łamana w sytuacji, gdy obiektywnemu przekazowi wizualnemu towarzyszy subiektywny przekaz słowny.
Zasada prawdy
Oznacza, że dziennikarze, wydawcy, producenci i nadawcy dokładają wszelkich starań, aby przekazywane informacje były zgodne z prawdą. Sumiennie i bez zniekształceń relacjonują fakty w ich właściwym kontekście, a w razie rozpowszechnienia błędnej informacji niezwłocznie dokonują sprostowania.
Zasada obiektywizmu
Oznacza, że autor przedstawia rzeczywistość niezależnie od swoich poglądów, rzetelnie relacjonuje różne punkty widzenia.
Zasada oddzielenia informacji od komentarza
Oznacza, że wypowiedź ma umożliwiać odbiorcy odróżnienie faktów od opinii i poglądów.
Zasada uczciwości
Oznacza działanie w zgodzie z własnym sumieniem i dobrem odbiorcy, nieuleganie wpływom, nieprzekupność, odmowę działania niezgodnego z przekonaniami.
Zasada szacunku i tolerancji
Oznacza poszanowanie ludzkiej godności, praw, dóbr osobistych, a szczególnie prywatności i dobrego imienia.
Zasada pierwszeństwa dobra odbiorcy
Oznacza, że podstawowe prawa czytelników, widzów i słuchaczy są nadrzędne wobec redakcji, dziennikarzy, wydawców, producentów i nadawców.
Zasada wolności i odpowiedzialności
Oznacza, że wolność mediów nakłada na dziennikarzy, wydawców, producentów, nadawców odpowiedzialność za treść i formę przekazu oraz wynikające z nich konsekwencje.
Rada Etyki Mediów
Równocześnie z podpisaniem Karty Etycznej Mediów została utworzona Rada Etyki Mediów. Jej zadaniem jest strzec zasad zawartych w karcie, publicznie orzekając w sprawach ich przestrzegania i dokonując interpretacji jej zapisów. Sygnatariusze zobowiązują się również do upowszechnienia treści Karty, informacji o prawie składania skarg do Rady i niezwłocznego ogłaszania orzeczeń Rady. Od 2010 roku coraz wyraźniej uwidaczniały się różnice poglądów między sygnatariuszami Karty Etycznej Mediów w kwestii efektów działalności Rady Etyki Mediów. Z udziału w niej rezygnowały pojedyncze osoby, jak i organizacje ją współtworzące. Stopniowo skład rady jest coraz mniej pluralistycznypluralistyczny, co skutkuje spadkiem znaczenia tej instytucji.
Działalność stowarzyszeń dziennikarzy
Poza działaniami wspólnymi dla środowiska dziennikarskiego w Polsce poszczególne stowarzyszenia i instytucje działające na rynku mediów formułują własne zbiory norm etycznych. Należą do nich między innymi: Kodeks Etyki Dziennikarskiej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, Dziennikarski Kodeks Obyczajowy Stowarzyszenia Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej oraz Zasady Etyki Dziennikarskiej w TVP SA. Ponadto organizacje dziennikarzy podejmują inicjatywy związane z innymi aspektami działalności mediów. Najbardziej znaną z nich jest Centrum Monitoringu Wolności Prasy (CMWP) – pełna nazwa: Centrum Monitoringu Wolności Prasy Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Jest to organ działający w strukturze tego stowarzyszenia, a jego zadaniem jest publiczne zajmowanie stanowiska i udzielanie pomocy dziennikarzom w przypadkach zagrożenia wolności słowa i prasy.
Instytucje państwowe a media
W 1992 roku na mocy Ustawy o radiofonii i telewizji została utworzona Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiT, KRRiTV), która następnie uzyskała umocowanie konstytucyjne. Stoi ona na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. W skład rady wchodzi (po nowelizacji ustawy w 2005 roku) 5 członków: dwóch wybieranych przez Sejm RP, jeden wybierany przez Senat RP oraz dwóch powoływanych przez Prezydenta RP. Kadencja członków KRRiT trwa 6 lat.
Kompetencje Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
Zastanów się, czy sposób powoływania członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (art. 214 Konstytucji RP) zapewnia przestrzeganie przepisu art. 6. ust. 1 Ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji w zakresie pluralistycznego charakteru radiofonii i telewizji.
Rada Mediów Narodowych
Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie należy mylić z utworzoną w 2016 roku Radą Mediów Narodowych (RMN). Jej zadaniem jest powoływanie i odwoływanie zarządów i rad nadzorczych Telewizji Polskiej, Polskiego Radia oraz Polskiej Agencji Prasowej (PAP). W skład rady wchodzą trzy osoby wybierane przez Sejm RP i dwie powoływane przez Prezydenta RP. Kadencja członków rady trwa 6 lat.
Słownik
kontrola publicznego przekazywania informacji; polega na weryfikacji audycji radiowych, telewizyjnych, widowisk, internetu itp. przez organy państwowe
akt zgody władz publicznych na podjęcie i prowadzenie działalności przez określonego przedsiębiorcę; dotyczy działalności, która ma szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo lub ważny interes publiczny
forma wywierania wpływu na osobę lub grupę w taki sposób, by nieświadomie i z własnej woli realizowała cele osoby wywierającej ten wpływ
wyrażane publicznie przez wielkie zbiorowości ludzkie poglądy i oceny działań politycznych i społecznych
prawo do funkcjonowania w państwie nieograniczonej liczby niezależnych środków masowego przekazu; różnorodność mediów dotyczy kwestii społecznych, politycznych i ekonomicznych
celowe działanie zmierzające do ukształtowania określonych poglądów i zachowań zbiorowości ludzkiej lub jednostki