Rozwiązywanie równań sześciennych

Pokażemy teraz zastosowanie wzorów skróconego mnożenia do rozwiązywania pewnego typu równań stopnia trzeciego. Wykorzystamy sposób opisany przez szesnastowiecznego matematyka Girolamo Cardano.

Przykład 1

Rozwiążemy równanie x3+6x=7.

Rozwiązanie:

Krok 1

Stosujemy podstawienie x=u-v.

Stąd:

u-v3+6u-v=7
u3-3u2v+3uv2-v3+6u-v=7
u3-v3-3uvu-v+6u-v=7
u3-v3+3u-v-uv+2=7

Krok 2

Ustalamy uv tak, aby -uv+2=0

stąd:

v=2uu3-v3=7

Podstawiamy wyznaczone v do równania.

u3-2u3=7
u6-7u3-8=0

Krok 3

Stosujemy kolejne podstawienie: u3=t.

t2-7t-8=0

Otrzymujemy znane nam już równanie stopnia 2. Obliczamy wyróżnik równania i pierwiastki.

Δ=49+32=81

t1=7-92=-1, stąd u1=-13=-1v1=2-1=-2

t2=7+92=8, stąd u2=83=2v2=22=1

Krok 4

Wyznaczamy pierwiastki równania.

x=u-v
x1=-1--2=1
x2=2-1=1

Odpowiedź:

Jedynym pierwiastkiem rzeczywistym równania jest liczba 1.

Aby ułatwić rozwiązywanie niektórych równań trzeciego stopnia, możemy też skorzystać z poniższego twierdzenia.

Równanie trzeciego stopnia z jednym pierwiastkiem
Twierdzenie: Równanie trzeciego stopnia z jednym pierwiastkiem

Równanie postaci x3+px+q=0, gdzie p, q ma dokładnie jeden pierwiastek

x=-q2-Δ3+-q2+Δ3

gdzie:

Δ=p33+q22Δ>0.

Przykład 2

Wykażemy, że liczba M=7-523+7+523 jest równa 2.

Rozwiązanie:

Skorzystamy z podanego wyżej twierdzenia.

Zauważmy, że:

M=7-523+7+523=7-503+7+503

Załóżmy, że M jest rozwiązaniem pewnego równania sześciennego typu x3+px+q=0.

Wtedy:

-q2=7Δ=p33+q22=50

Stąd:

q=-14p327+-1422=50

Wyznaczamy p:

p3=50-49·27, p=3.

Poszukiwane równanie to x3+3x-14=0.

Łatwo sprawdzimy, że pierwiastkiem tego równania jest liczba 2.

23+3·2-14=0
14-14=0
0=0

Ponieważ liczba 2 jest jedynym pierwiastkiem równania x3+3x-14=0, zatem M=2, co należało wykazać.

Przekształcanie wyrażeń

Przykład 3

Wyprowadzimy wzór a+b+c3.

Rozwiązanie:

Oznaczmy:

A=a+b+c3

Zapisujemy sześcian w postaci iloczynu.

A=a+b+c2·a+b+c

Skorzystamy ze wzoru na kwadrat sumy 3 wyrażeń.

a+b+c2=a2+b2+c2+2ab+2ac+2bc
A=a2+b2+c2+2ab+2ac+2bca+b+c
A=a3+3a2b+3a2c+3ab2+6abc+3ac2+b3+3b2c+3bc2+c3

Zapisujemy wzór na sześcian sumy 3 wyrażeń w prostszej postaci.

A=a3+b3+c3+3a2b+a2c+ab2+ac2+b2c+bc2+6abc
Ważne!

Wzór na sześcian sumy trzech wyrażeńsześcian sumy trzech wyrażeńsześcian sumy trzech wyrażeń:

a+b+c3=a3+b3+c3+3a2b+a2c+ab2+ac2+b2c+bc2+6abc

Słownik

sześcian sumy trzech wyrażeń
sześcian sumy trzech wyrażeń

jest równy iloczynowi kwadratu sumy tych wyrażeń przez sumę tych wyrażeń