Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Rozwiązywanie równań sześciennych

Pokażemy teraz zastosowanie wzorów skróconego mnożenia do rozwiązywania pewnego typu równań stopnia trzeciego. Wykorzystamy sposób opisany przez szesnastowiecznego matematyka Girolamo Cardano.

Przykład 1

Rozwiążemy równanie x3+6x=7.

Rozwiązanie:

Krok 1

Stosujemy podstawienie x=u-v.

Stąd:

u-v3+6u-v=7
u3-3u2v+3uv2-v3+6u-v=7
u3-v3-3uvu-v+6u-v=7
u3-v3+3u-v-uv+2=7

Krok 2

Ustalamy uv tak, aby -uv+2=0

stąd:

v=2uu3-v3=7

Podstawiamy wyznaczone v do równania.

u3-2u3=7
u6-7u3-8=0

Krok 3

Stosujemy kolejne podstawienie: u3=t.

t2-7t-8=0

Otrzymujemy znane nam już równanie stopnia 2. Obliczamy wyróżnik równania i pierwiastki.

Δ=49+32=81

t1=7-92=-1, stąd u1=-13=-1v1=2-1=-2

t2=7+92=8, stąd u2=83=2v2=22=1

Krok 4

Wyznaczamy pierwiastki równania.

x=u-v
x1=-1--2=1
x2=2-1=1

Odpowiedź:

Jedynym pierwiastkiem rzeczywistym równania jest liczba 1.

Aby ułatwić rozwiązywanie niektórych równań trzeciego stopnia, możemy też skorzystać z poniższego twierdzenia.

Równanie trzeciego stopnia z jednym pierwiastkiem
Twierdzenie: Równanie trzeciego stopnia z jednym pierwiastkiem

Równanie postaci x3+px+q=0, gdzie p, q ma dokładnie jeden pierwiastek

x=-q2-Δ3+-q2+Δ3

gdzie:

Δ=p33+q22Δ>0.

Przykład 2

Wykażemy, że liczba M=7-523+7+523 jest równa 2.

Rozwiązanie:

Skorzystamy z podanego wyżej twierdzenia.

Zauważmy, że:

M=7-523+7+523=7-503+7+503

Załóżmy, że M jest rozwiązaniem pewnego równania sześciennego typu x3+px+q=0.

Wtedy:

-q2=7Δ=p33+q22=50

Stąd:

q=-14p327+-1422=50

Wyznaczamy p:

p3=50-49·27, p=3.

Poszukiwane równanie to x3+3x-14=0.

Łatwo sprawdzimy, że pierwiastkiem tego równania jest liczba 2.

23+3·2-14=0
14-14=0
0=0

Ponieważ liczba 2 jest jedynym pierwiastkiem równania x3+3x-14=0, zatem M=2, co należało wykazać.

Przekształcanie wyrażeń

Przykład 3

Wyprowadzimy wzór a+b+c3.

Rozwiązanie:

Oznaczmy:

A=a+b+c3

Zapisujemy sześcian w postaci iloczynu.

A=a+b+c2·a+b+c

Skorzystamy ze wzoru na kwadrat sumy 3 wyrażeń.

a+b+c2=a2+b2+c2+2ab+2ac+2bc
A=a2+b2+c2+2ab+2ac+2bca+b+c
A=a3+3a2b+3a2c+3ab2+6abc+3ac2+b3+3b2c+3bc2+c3

Zapisujemy wzór na sześcian sumy 3 wyrażeń w prostszej postaci.

A=a3+b3+c3+3a2b+a2c+ab2+ac2+b2c+bc2+6abc
Ważne!

Wzór na sześcian sumy trzech wyrażeńsześcian sumy trzech wyrażeńsześcian sumy trzech wyrażeń:

a+b+c3=a3+b3+c3+3a2b+a2c+ab2+ac2+b2c+bc2+6abc

Słownik

sześcian sumy trzech wyrażeń
sześcian sumy trzech wyrażeń

jest równy iloczynowi kwadratu sumy tych wyrażeń przez sumę tych wyrażeń