Przedstawiciele

RE2egb7P48jqW1

Ilustracja przedstawia rzeźbę popiersia dojrzałego mężczyzny. Ma krótkie włosy, prosty nos oraz zmarszczki na na pociągłej twarzy. Ma gęstą brodę z wąsami i ubrany jest w togę.

Mniej więcej w tym samym czasie co stoicyzm zrodził się drugi nurt filozoficzny, od imienia swego założyciela Epikura nazwany epikureizmem. Epikur (341‑271 p.n.e.) urodził się na wyspie Samos, w wieku 18 lat przybył do Aten, słuchał nauk atomistów i sceptyków, i tu w 306 r. p.n.e. założył w zakupionym sadzie własną szkołę. Z czasem zaczęto ją nawet nazywać ogrodem Epikura, a samych epikurejczyków - filozofami ogrodu. Najbardziej wyróżniającym się uczniem Epikura był Metrodoras z Lampsaku. Także w czasach rzymskich epikureizm znalazł swoich kontynuatorów w osobach poetów Horacego (65‑8 p.n.e.) i Lukrecjusza (95‑55 p.n.e.). Ten ostatni napisał dzieło po łacinie zatytułowane De rerum natura (O naturze rzeczy), będące najważniejszym źródłem filozofii epikurejskiej.

Poglądy

Zagadnienia fizyczne – atomizm

Budowę świata wyobrażał sobie Epikur na sposób materialistyczny; jego zdaniem istnieją tylko ciała, które człowiek postrzega zmysłami, oraz próżnia, w której możliwy jest ruch. Nawiązywał do atomizmu Demokryta; twierdził, że wszelkie ciała składają się z atomów. Atomy różnią się między sobą kształtem, wielkością i ciężarem. Znajdują się w próżni i z powodu swego ciężaru wciąż opadają; niektóre zderzają się ze sobą, łączą i w ten sposób powstają przedmioty.

RD5UMDRAW8j3c

Zdjęcie ukazuje kosmos z kolorowymi mgławicami. Na ich tle są kule różnej wielkości, w których odbija się kosmos.

Zagadnienia epistemologiczne i logiczne – sensualizmsensualizmsensualizm

Teorię poznania nazywał Epikur kanonikąkanonikakanoniką, miała ona służyć odróżnieniu prawdy od iluzji. Jej podstawą było przekonanie, że wszelkie poznanie odbywa się za pomocą zmysłów. Od przedmiotów złożonych z atomów odrywają się ich podobizny (eidola), które następnie, przechwycone przez organy zmysłowe, zostają odciśnięte w materialnej, składającej się ze specjalnych atomów, duszy. To, co ukazują zmysły, jest prawdą, błąd może pojawić się dopiero w ludzkim sądzie. Pewność w poznaniu osiąga się przez porównywanie różnych zjawisk, doszukiwanie się analogii, tworzenie wstępnych pojęć, które następnie są przekształcane przez rozum w mniemania. Czy mniemania są prawdziwe, okazuje się dopiero po ponownym skonfrontowaniu ich z doświadczeniem zmysłowym.

Zagadnienia etyczne

Najważniejszą dziedziną filozofii Epikura była etyka. Przyjemność definiowali epikurejczycy jako brak cierpień i trosk, była to tzw. ataraksjaataraksjaataraksja. Epikurejczycy nie wierzyli w nieśmiertelność człowieka, a duszę pojmowali materialnie jako układ atomów, dlatego też zachęcali do tego, by optymalnej przyjemności zaznać za życia.

R1YNeJHoMOkJQ

Ilustracja przedstawia dwie męskie twarze. Obydwie patrzą do góry, krzyczą, wyrażają lęk.

Pełnia szczęścia mogła zostać zakłócona przez różnego rodzaju lęki, od których życie ludzkie nie jest wolne. Epikur wskazywał cztery takie lęki i sposoby ich przezwyciężenia: lęk przed poczuciem niespełnienia niwelowało życie zgodne z rozumem, lęk przed cierpieniem – eliminowała świadomość, że cierpienie jeśli jest silne, to zarazem krótkotrwałe, jeśli zaś długotrwałe, to nie aż tak dotkliwe, lęk przed bogami – usuwała wiedza o budowie świata udowadniająca, że bogowie mieszkają w międzyświatach i nie ingerują w losy świata i ludzi, lęk przed śmiercią – zniosła świadomość, że nie dotyczy nas ona, póki żyjemy, a gdy przestajemy istnieć, śmierć znika też jako problem.

Wpływ i recepcja

Z największym odzewem spotkała się etyka epikurejczyków, a samego Epikura zaczęto kojarzyć przede wszystkim z hedonizmemhedonizmhedonizmem. Poglądy fizyczne stały się punktem odniesienia dla materialistycznych koncepcji budowy świata. W czasach chrześcijaństwa epikurejczycy byli traktowani z podejrzliwością nie tylko ze względu na etykę zorientowaną na przyjemność, ale także z powodu ateizmu, materializmu, negacji nieśmiertelności duszy.

W średniowieczu znany był poemat Lukrecjusza O naturze rzeczy, autora, którego ceniono w renesansie jako poetę. W tej epoce epikureizm pojawiał się w mocno schrystianizowanej wersji i był uzgadniany z platonizmem i stoicyzmem. Doktryna filozoficzna Lukrecjusza podjęta została ponownie w 1 poł. XVII w. za sprawą francuskiego księdza i filozofa Pierre’a Gassendi. Nawiązywali do niego także Giordano Bruno, Thomas Hobbes, Jean‑Jacques Rousseau, Wolter.

Słownik