Tadeusz Różewicz to jeden z najwybitniejszych współczesnych polskich poetów. W jego bogatym i zróżnicowanym dorobku znajdują się także utwory, które odwołują się do postaci romantycznych wieszczów, jednych z najlepiej rozpoznanych kulturowo i utrwalonych w historii literatury twórców: Adama Mickiewicza oraz Juliusza Słowackiego.

Wiersze pochodzą z tomu Uśmiechy (1955) i otwierają serię tzw. Różewiczowskich „czarnych kwiatów”, czyli utworów o artystach i ludziach wybitnych. Należą do cyklu zatytułowanego Portrety z zeszytów szkolnych, w którym poza przywołanymi znajdują się także utwory Nasz Trzeci Wieszcz oraz Cyprian K. Norwid.

Jak zauważa Stanisław Burkot, owe

Co więcej, w cyklu pojawia się typowe dla dziecięcego poczucia sprawiedliwości oburzenie na Mickiewicza, który skrzywdził młodszego od siebie Słowackiego. Tym samym stosunki pomiędzy wieszczami zostają sprowadzone do kłótni między szkolnymi kolegami. W oczach podmiotu‑ucznia poeci są przede wszystkim mali jako ludzie.

Wydaje się, że część sądów wyrażanych przez podmiot w Portretach z zeszytów szkolnych pochodzi od nauczyciela: widać wyraźnie ślad jego ingerencji.

Jeśli spojrzymy od tej strony na Portrety…, zobaczymy nie tylko obraz ucznia‑idioty, ale i niezbyt mądrego nauczyciela. Uczeń w oczywisty sposób popisuje się głupotą – części lekcji nie dosłyszał lub przekręcił (np. w Naszym Wieszczu Adamie pisał o Paszy Sadyku, a w Julu Słowackim o CadykucadykCadyku Paszy), w nieuprawniony sposób połączył fakty (pod koniec życia założył […] Żydowski Legion w związku z czym / zmarł na cholerę w Konstantynopolu). Jednak przekazał myśl nauczyciela, dla którego najważniejszy jest życiorys twórcy. Ale życiorys żałośnie okrojony, zinfantylizowany, sprowadzony do kilku faktów, a właściwie jednego wydarzenia, i to wspólnego dla obu poetów.

Warto także zwrócić uwagę, że w notatce mamy swoisty „ranking” poetów, „walkę” o pierwszeństwo pomiędzy Mickiewiczem a Słowackim. W tym boju zdecydowanie zwycięża Słowacki. Niewątpliwie on cieszy się większą sympatią – ma milszą powierzchowność, w przeciwieństwie do Mickiewicza odznacza się szlachetnością (wręczył wieszczowi Adamowi Mickiewiczowi / puchar jako gest pojednania) i jest niesłusznie skrzywdzony. W Naszym Wieszczu Adamie, gdy informacja dotyczy Mickiewicza, mówi się o kółku TowiańskiegoAndrzej TowiańskiTowiańskiego – określenie to ma w sobie wyraźny odcień lekceważenia. W Julu Słowackim poeta zostaje wyrzucony „za drzwi w czasie zebrania u Towiańskiego” (a więc nie z grona towiańczyków, tylko z pojedynczego zebrania). Sposób opisywania zdarzenia kładzie nacisk na, nazwijmy to tak, brak kultury Mickiewicza, jednocześnie grono, z którego został usunięty Słowacki, zostało potraktowane lekceważąco.

Owe wątki narzucania poglądów przez nauczyciela, powierzchowności edukacji, a także sprowadzenia sylwetek i dorobku wieszczów do kilku zdawkowych informacji sprawiają, że Portrety… przestają śmieszyć – jako refleksja o wizji poezji w szkole są lekturą nadzwyczaj przygnębiającą. Może więc jednak pod przykrywką błazenady kryje się charakterystyczny dla Różewicza tragizm?

Słownik