Przeczytaj
O reżyserze
Jan Klata — urodził się w 1973 roku. Studiował reżyserię w Warszawie, jednak później przeniósł się do Krakowa. Pierwszą samodzielnie zrealizowaną przez niego sztuką był Rewizor według Gogola. W tej inscenizacjiinscenizacji zrealizowanej w Teatrze im. Szaniawskiego w Wałbrzychu przeniósł akcję do Polski okresu PRL‑u. Tym samym rozpoczął swą karierę od teatru politycznego, ośmieszającego okres rządów Edwarda Gierka. Trop polityczny kontynuował także i w innych dziełach. W Uśmiechu Grejpruta, sztuce na podstawie własnego tekstu, demitologizował świat mediów i odsłaniał pustkę wypełniającą życie współczesnych, młodych Polaków. Odniesienia do polityki i współczesności pojawiły się także w Lochach Watykanu według Andre Gide’a, zrealizowanych we wrocławskim Teatrze Współczesnym. Analogiczną strategię podjął w: Córce Fizdejki według Janulki, córki Fizdejki Stanisława Ignacego Witkiewicza, Fantazym według Juliusza Słowackiego, Nakręcanej pomarańczy według Anthony'ego Burgessa, Szewcach u bram według Stanisława Ignacego Witkiewicza. W Teatrze Telewizji zarejestrowane zostały dwa spektakle Jana Klaty - Rewizor oraz H.
Zarys fabuły
W adaptacji Jana Klaty znana historia duńskiego księcia Hamleta została przeniesiona do polskich realiów. Bohaterem sztuki jest wściekły nastolatek, który nie może odnaleźć się w rodzimej rzeczywistości. Współczesność zaś daleko odbiega od ideału. Tęskni zatem za symbolizowanymi przez ojca‑husarza wartościami, które przyświecały przemianom polityczno‑społecznym w 1989 roku, a po przejęciu rządów przez nową władzę szybko zostały zapomniane. Jednocześnie polski Hamlet targany jest nastoletnimi rozterkami wynikającymi z niespełnionej miłości do Ofelii, żalu wobec matki czy relacji przyjacielsko‑koleżeńskich. Te ostatnie, podobnie zresztą jak i miłość, okazują się miałkie, wyjałowione, chciałoby się powiedzieć migotliwe, jak ujęcia teledysku lub historie z taniego czasopisma dla kobiet.
Hanna Gęba pisze o sztuce następująco:
Hamlet-Polak cierpiReżyser sprawnie żongluje oryginalnym tekstem, nadając H. osobistego charakteru. Przedstawia widzom całkiem nowe odczytanie barokowej tragedii. Akcja spektaklu rozgrywa się w gdańskiej stoczni – historycznym ośrodku protestów Solidarności. Imiona szekspirowskich bohaterów pozostają niezmienione, jednak sceneria narzuca im zupełnie odmienne pochodzenie. Hamlet Klaty jest Polakiem uwikłanym w historię swojego kraju. Jego imię w tytule zostaje sprowadzone do jednej litery. Ukazuje to odczłowieczenie, które odczuwa bohater. Spektakl Klaty to opowieść nie tylko o losach bohatera szekspirowskiej tragedii, lecz także dostosowana do naszych realiów historia o polskości i zagubieniu współczesnego człowieka.
Już otwierająca scena widowiska wskazuje na odczuwany przez Hamleta bezsens istnienia i brak poczucia celu. Przedstawia ona głównego bohatera wraz z serdecznym przyjacielem Horacjem, rozgrywających partię golfa. W tle puszczony zostaje utwór rockowy Seven nation army w wykonaniu The White Stripes. Obraz dwóch, ubranych na biało, agresywnych mężczyzn z długimi kijami przypomina film Mechaniczna pomarańcza Stanleya Kubricka z 1971 roku. Jest to z pewnością nawiązanie nieprzypadkowe. Obraz Kubricka pokazuje zdegenerowane, skrajnie zdemoralizowane społeczeństwo, które osiągnęło już wszystko. Takim samym zdaje się być towarzystwo Hamleta w spektaklu Klaty. Dwór księcia jest bowiem już na pierwszy rzut oka fałszywy. Reżyser ukazuje króla i jego poddanych siedzących przy jednym stole, popijających wino. In vino veritas chciałoby się powiedzieć – nie tym razem niestety. Król popisuje się swoim francuskim, chwali trunek, a jego towarzysze śmieją się i skwapliwie przytakują. Władca zamiast zajmować się sprawami państwa, losem ludzi, preferuje uciechy towarzyskie i korzystanie ze swoich przywilejów. W ten sposób reżyser diagnozuje kondycję współczesnego polskiego społeczeństwa, które po upadku PRL‑u zachłysnęło się konsumpcją i wolnością. Czego skutki widzimy do dziś – afery reprywatyzacyjne, astronomiczne kredyty, wykańczanie zasobów ziemskich.
[...]
Spektakl Klaty to dzieło palimpsestowepalimpsestowe. Na podwalinach złożonych z szekspirowskiej tragedii rozgrywa się tragedia osobista, a także narodowa. Rewelacyjna obsada sprawia, że wypowiadane teksty zdają się być zupełnie naturalne i współczesne.
Źródło: Hanna Gęba, Hamlet-Polak cierpi. Cytat za: https://e-teatr.pl/hamlet-polak-cierpi-2716.
Klata wykorzystuje zatem klasyczny tekst, by na jego kanwie – fabuły dobrze znanej, dobrze rozpoznanej kulturowo – stworzyć rzecz nową, aktualną, dokonać pewnych reinterpretacji, zadać pytanie o aktualność Szekspirowskiego dzieła w realiach Polski początku XXI wieku. Dokonuje swoistej subwersji, XVII‑wieczny tekst nabiera bowiem nowego oblicza, można go inaczej odczytywać i oceniać.
Słownik
przystosowanie utworu literackiego do wystawienia na scenie lub do sfilmowania
wystawienie na scenie utworu literackiego lub muzycznego; interpretacja artystyczna tekstu dramatycznego w teatrze
dialogowość różnych dziedzin sztuki, najbardziej znaczącą formą intertekstualności jest w utworach literackich oddziaływanie „dialogicznych” konstrukcji tekstowych: cytatów, aluzji, parafraz, stylizacji, parodii, polemik
strategia używana najczęściej w sztuce zaangażowanej; polega na czerpaniu ze struktury i tworzywa innego dzieła, poddawanego krytyce, oraz przesunięciu znaczeń i/lub poddaniu go nowej ocenie
starożytny lub średniowieczny rękopis pisany na pergaminie, z którego wytarto tekst pierwotny