Miasteczko jest to jednostka osadnicza o charakterze przejściowym między miastem a wsią. Według podziału GUS za małe miasta uznaje się miejscowości o liczbie mniejszej niż 20 tys. osób mieszkańców.

Według danych GUS struktura miast Polski w 2016 r. wyglądała następująco:

Małe miasta dominują w strukturze Polski, stanowią one istotny element sieci osadniczej i odgrywają ważną rolę w rozwoju lokalnym. W rozwoju małych miast duże znaczenie mają pełnione przez nie funkcje oraz lokalizacja ośrodków gospodarczych, głównie o zasięgu lokalnym. Zaspokajają potrzeby swoich mieszkańców oraz okolicznych wsi lub miejscowości o podobnej wielkości. Często są ośrodkami wielofunkcyjnymi. Miasteczka są:

• siedzibą władz gmin,

• miejscem pracy mieszkańców ościennych wsi niezajmujących się działalnością rolniczą,

• lokalnym i często jedynym rynkiem zbytu dla małych przedsiębiorców,

• centrum kulturowym dla mieszkańców miasta oraz mieszkańców okolicznych wsi,

• niektóre pełnią wyspecjalizowaną funkcję turystyczną.

Jak wyglądają małe miasta?

Symbolem małych miast często są historyczne rynki zlokalizowane w samym centrum, lecz nie wszystkie z nich go posiadają. Nowoczesne miasteczka natomiast charakteryzują się gęstą, intensywną zabudową, która zachowuje podobny styl architektoniczny.

RLIwkucKcvta0

Na zdjęciu jest widok na starówkę miasta. W centrum stoi biały budynek z wysoką wieżą. Dookoła niego jest plac oraz kamienice z czerwonymi dachami. W oddali jest zbiornik wodny.

R9I847SwzPZpP

Zdjęcie przedstawia widok z góry na miasto o zwartej zabudowie. Po prawej stronie fotografii jest plac. Dookoła niego są budynki, zabudowa sprawia wrażanie chaotycznej.

RN3lC12dGZsfL

Zdjęcie przedstawia widok z góry na miasto. Na środku zdjęcia jest plac z budynkiem z wieżą. Dookoła stoją kamienice z czerwonymi dachami. Poza starówką stoją współczesne bloki.

Krajobrazkrajobraz Krajobraz małomiasteczkowy można podzielić na:

• Małe miasta o zachowanych historycznych układach urbanistycznych - zauważalnie wyodrębnia się obszar zwartej zabudowy na tle otwartego otoczenia. Omawiany typ krajobrazu cechuje się zabudową obszaru na dużej powierzchni, koncentryczną, gęstą siecią ulic. Występują elementy zabudowy zabytkowej mającej wagę historyczną i wiążącą się z dawnym osadnictwem (często sprzed kilku wieków), elementy zabudowy publicznej (ratusz, urząd miasta, szkoła), diecezjalnej (kościół, cmentarz) oraz osiedla blokowisk zlokalizowane często w sąsiedztwie historycznych centrów.

• Małe miasta o charakterze współczesnym - zauważalnie odróżniająca się od otoczenia zwarta oraz intensywna zabudowa znajdująca się na dużej powierzchni i mająca cechy osadniczo‑miejskie. Omawiany rodzaj krajobrazu cechuje się występowaniem współczesnych elementów architektury i zabudowaniami pełniącymi funkcje publiczne, może występować centralny plac o charakterze rynku. Nowoczesny charakter małym miastom nadają gęsto zabudowane osiedla domków jednorodzinnych, małe centra handlowe, niskie osiedla bloków i plan miasta skupiony wokół parku, placu lub budynku użyteczności publicznej czy sakralnej. W takich miastach większą uwagę zwraca się na funkcję przestrzeni publicznej, zauważalna jest większa ilość miejsc parkingowych oraz estetyka i obecność zieleni między zabudowaniami. Ważną rolę w tworzeniu małych miast o charakterze współczesnym odgrywa miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Ma on za zadanie ujednolicić zabudowę terenu, określa dokładne warunki zagospodarowania, a także warunki rozmieszczenia inwestycji celu publicznego. Stosowanie się mieszkańców do zaleceń umieszczonych w miejscowym planie zagospodarowania pozwala uniknąć chaosu architektonicznego i znacznie wpływa na estetykę i funkcjonalność ośrodków miejskich.

Tykocin

RNR3L5bocYo76

Zdjęcie przedstawia biały kościół z dwiema wieżami - to Kościół Przenajświętszej Trójcy. Budynek jest biały. Ma dwie wieże po bokach. Połączone są z korpusem kościoła łukami i arkadami w kształcie półkolistych skrzydeł wykończonych w części dachowej misternie wykonanymi rzeźbami. Pomiędzy wieżami jest okazała fasada, tak zwana fasada parawanowa. Przypomina szeroką ścianę, zwężającą się ku górze, zwieńczona jest półkolistą formą. Po lewej stronie zdjęcia znajduje się pomnik. Pomnik przedstawia mężczyznę. To hetman Czarniecki ubrany w strój szlachecki, z podniesioną ręką, w której dzierży złotą buławę, patrzy na barokowy kościół Przenajświętszej Trójcy.

R1A9QnF3oQSvi

Zdjęcie przedstawia białe, niskie budynki miasta. Budynki mają czerwone dachy. Pomiędzy budynkami leży śnieg.

Przykładem krajobrazukrajobraz krajobrazu małomiasteczkowego na obszarze Polski jest Tykocin. Ta malownicza miejscowość położona jest nad Narwią w województwie podlaskim. Dominuje tu zabudowa o niewielkiej wysokości, a zwarty charakter występuje w centralnej części rynku. Tykocin posiada zabudowę o charakterze publicznym i diecezjalnym oraz o bogatej historii osadniczej. Miasto ma krajobraz miejski z zachowanym układem historycznym, czyli pierwotnie zagospodarowanym. Tykocin swoją historią sięga aż XV w. W mieście wielokrotnie przebywali królowie i książęta polscy. Tykocin w swej historii był grodem mazowieckim, skracał główny szlak handlowy przez przeprawę na Narwi, był również grodem rzędu kasztelańskiego, okresowo władany również przez rody litewskie, po potopie szwedzkim odbudowany przez Stefana Czarneckiego. Przed II wojną światową w Tykocinie znajdowała się jedna z największych gmin żydowskich. Żydzi w 1941 roku stanowili ok. 50% populacji miasta. W 2019 roku miasto zamieszkiwało ok. 2 tys. osób. Złożona historia własnościowa miasta oraz zmiany w strukturze kulturowej Tykocina mają swoje odzwierciedlenie w architekturze.

Według architektów najcenniejszą częścią Tykocina jest Plac Czarneckiego, który po przebudowie w XVIII w. zyskał barokowy charakter. Miasto jest rozciągnięte nad południowym brzegiem rzeki w kształcie wrzeciona. 

W Tykocinie można zobaczyć monumentalną synagogę z początku XVII w., w sąsiedztwie której zachowały się klasyczne kamienice.

RNIpIEUU2b8B9

Na zdjęciu są niskie, białe kamienice. Dachy pokryte są czerwoną dachówką. Okna są podłużne. W oknach są szprosy, czyli okno podzielone jest listewkami na mniejsze części. Do kamienic prowadzi po kilka schodów.

R16uI04Audifq

Zdjęcie przedstawia biały budynek z dachem z czerwonej dachówki. Przed budynkiem jest plac porośnięty niską trawą.

Na terenie Polski można spotkać wiele pięknych małych miasteczek z typowymi cechami małomiasteczkowego krajobrazu z niską, skoncentrowaną zabudową rozproszoną na dużej powierzchni, ze znajdującymi się w pobliżu budynkami użyteczności publicznej oraz z zachowanymi historycznymi elementami urbanistycznymi. Do najpiękniejszych i najciekawszych miasteczek Polski pod względem zabudowy historycznej zaliczyć możemy m.in.: Szydłów w woj. świętokrzyskim, Kazimierz Dolny w woj. lubelskim czy Trzebiatów w woj. zachodniopomorskim.

Słownik