Fabuła Kandyda jest złożona z trzydziestu krótkich części pisanych prozą, w których zostały przedstawione przygody tytułowego bohatera. W każdej z nich poznajemy wybrany epizod z życia Kandyda lub innych bohaterów powiastki. Ale nie kolejność losów tych postaci jest najważniejsza, a sposób ich prezentowania. Dlatego też próba streszczenia fabuły powiastki jest trudna, ponieważ ginie wówczas to, co najważniejsze, czyli język Woltera, jego śmiech, zgryźliwy humor, ironia, sposób widzenia i przedstawiania świata. Fabułę powiastki filozoficznej cechuje też szkicowość i schematyczność, co przejawia się w takiej samej budowie każdej z trzydziestu części utworu.

Autorzy powiastek filozoficznych, wymyślając fabułę utworu, sięgali najczęściej po motyw podróży. Przemieszczanie się głównego bohatera, poznawanie przez niego różnych krain, uczestniczenie w wydarzeniach politycznych czy historycznych oraz spotykanie nowych postaci i odkrywanie ich myśli pozwalało obserwować edukację głównego bohatera – jego dojrzewanie, zmianę poglądów czy zachowań. Przyczyny podróży mogły być różne: ciekawość świata, miłość, ucieczka, pogoń za kimś lub czymś, poszukiwanie kogoś lub czegoś. Kandyd swoją wędrówkę rozpoczyna od wygnania z zamku barona de Thunder‑ten‑tronckh, gdzie spędził młodość. Musiał opuścić zamek, gdyż pocałował córkę barona – Kunegundę. Próba streszczenia tej sytuacji nie odda wyjątkowego stylu Woltera uchwyconego w tłumaczeniu przez Tadeusza Boya Żeleńskiego:

RBp0Qg3LHJOhh

Ilustracja

Szkicowość i schematyczność powiastki filozoficznej wpływa na sposób kreowania postaci i ich charakterystykę. W utworze nie znajdziemy dokładnych opisów bohaterów, ich ubioru czy wyglądu. Prezentacja osób ogranicza się zazwyczaj do podania nazwisk, wskazania cech pozytywnych lub negatywnych. W utworze występuje jeden główny bohater (Kandyd) i kilku pobocznych (Kunegudna, Kakambo, Pangloss, Marcin). Postaci drugoplanowe pełnią rolę tła dla bohatera i jego poglądów. Imiona postaci są związane z ich główną cechą charakteru (zazwyczaj niezmienną) bądź sposobem postrzegania rzeczywistości. Imię tytułowego bohatera powiastki Woltera pochodzi z języka francuskiego (fr. candide) i wskazuje na jego postawę wobec świata: szczerość, naiwność, dobroduszność, natomiast nazwisko nauczyciela Kandyda – Panglossa – pochodzi od słów z języka greckiego „wszystko” oraz „język” i charakteryzuje jego zdolność tłumaczenia różnych, nawet najbardziej zawiłych zjawisk.

Narrator jest centralną postacią powiastki filozoficznej, choć nie zawsze możemy go poznać z imienia i nazwiska. Niemniej to on gwarantuje prawdziwość opowiadanej historii, na przykład posługując się zabiegiem znalezionego rękopisu, jak ma to miejsce w utworze Woltera. Prawdziwość ta jest jednak pozorna, gdyż to narrator opowiada losy bohaterów, niejednokrotnie umieszczając obok siebie wydarzenia, które z punktu widzenia logiki są nieprzystawalne, a nawet sprzeczne. Tym samym naprowadza czytelnika na interpretację utworu i ujawnia własne poglądy. Cechą narratora powiastki filozoficznej jest także to, że język, którym się posługuje, jest przez niego użyczany bohaterom. W utworze nie mamy do czynienia z indywidualizacją wypowiedzi poszczególnych postaci, tylko z ich ujednoliconym charakterem.

Fabuła Kandyda rozgrywa się w wielu miejscach, niekiedy znacznie od siebie oddalonych. Tytułowy bohater powiastki filozoficznej Woltera, wygnany z Westfalii, odwiedza w trakcie swojej podróży różne miasta i państwa: Lizbonę, Holandię, Hiszpanię, Buenos Aires, Paragwaj, Bordeaux, Paryż czy Wenecję. Nie są one jest jednak szczegółowo charakteryzowane – narrator nie podaje informacji topograficznych, architektonicznych czy kulturowych. Czytelnikowi musi wystarczyć wyłącznie nazwa miejsca, aby mógł zorientować się, gdzie Kandyd przebywa. Charakteryzowanie w ten sposób przestrzeni jest konsekwencją szkicowości i umowności fabuły powiastki filozoficznej.

Umowny jest także czas wydarzeń. Najczęściej jednak akcja powiastki filozoficznej rozgrywa się współcześnie do życia autora, ponieważ tylko w ten sposób może on odnieść się do aktualnych wydarzeń i ukazać ich wpływ na życie człowieka. Trudno jest określić dokładny czas trwania fabuły Kandyda. Pewne jest, że bohaterowie tej powiastki odwiedzają Lizbonę 1 listopada 1755 roku. Wtedy to zatrzęsła się tam ziemia, wskutek czego zginęło wiele tysięcy ludzi. Kandyd nieprzypadkowo trafił właśnie do Lizbony – opis tragedii miasta był potrzeby Wolterowi, aby zadać pytania o pochodzenie zła na świecie i istnienie opatrzności boskiej.

R1A8t0H19Gfd1

Ilustracja

Morał nie był obowiązkowym elementem powiastki filozoficznej. Jeśli występował, to umieszczony był raczej na końcu niż na początku utworu. I w tym też miejscu znajduje się w Kandydzie. Jego sens, zawarty w słowach, że trzeba uprawiać swój ogródek, jest wieloznaczny i poddawany nieustannym – od roku, w którym ukazała się powiastka – filozoficznym interpretacjom.