O lokalizacji przemysłu decyduje najczęściej więcej niż jeden czynnik. Im niższy stopień rozwoju gospodarczego państwa, tym większe znaczenie czynników przyrodniczych. W krajach wysoko rozwiniętych rozwój przemysłu zaawansowanej technologii sprawił, że rośnie rola takich czynników pozaprzyrodniczych jak: kwalifikacje siły roboczej, bliskość placówek naukowo‑badawczych, rozwinięta infrastruktura komunikacyjna, natomiast ważnym czynnikiem przyrodniczym jest jakość środowiska naturalnego.

Baza surowcowa

Transport surowców mineralnych, płodów rolnych czy zasobów leśnych może być nieopłacalny z uwagi na ich dużą wagę, dlatego zakłady zlokalizowane są zwykle w rejonie występowania i pozyskiwania surowców oraz półproduktów. Innym powodem może być utrata właściwości lub wagi surowców w trakcie transportu (na przykład buraków cukrowych czy trzciny cukrowej).

R1CeVuqxSXLMu

Zdjęcie przedstawia koparkę w trakcie pracy w kopalni odkrywkowej. Koparka pracuje na zboczu, z którego osypuje się materiał. Unosi się gęsty kurz.

RRhMhVYIKK3J3

Zdjęcie przedstawia budynki i konstrukcje huty. To liczne kominy. Na pierwszym planie są żelazne konstrukcje.

RBWZY0DU8HYEY

Zdjęcie przedstawia budynki cukrowni. Po prawej stronie jest duży, okrągły silos i komin. Po lewej stronie są niższe silosy.

Baza surowcowa decyduje o lokalizacji:

• zakładów przemysłu wydobywczego (kopalni), ponieważ powstają one zawsze w miejscu złóż surowców, jak również zakładów produkujących materiały budowlane i zakładów przemysłu drzewnego,

• zakładów zużywających tanie surowce w dużej ilości (np. huty),

• zakładów przetwarzających surowce, które źle znoszą transport (np. cukrownie, elektrownie opalane węglem brunatnym).

Baza energetyczna

Z czynnikiem tym związane są zakłady wykorzystujące dużą ilość energii elektrycznej w procesach technologicznych. Im dalej zakłady znajdują się od elektrowni, tym większe są straty związane z przesyłaniem energii. Może to być energia wytworzona z surowców energetycznych lub odnawialnych źródeł energii.

RJJx0ySm1QKKW

Zdjęcie przedstawia kopalnię odkrywkową. Widoczna jest maszyna do wydobywania surowca. Teren jest pozbawiony roślinności.

R8ZyakuuJIeEz

Zdjęcie przedstawia wnętrze zakładu. To duża hala. Po lewej stronie w jednym rzędzie są identyczne konstrukcje zbliżone kształtem do stożków.

Jest to czynnik podstawowy tylko dla zakładów o dużym zużyciu energii na jednostkę wyrobu. Spora ilość energii potrzebna jest szczególnie w zakładach, gdzie na dużą skalę prowadzi się elektrolizęelektrolizaelektrolizę (rafinacja miedzi, otrzymywanie aluminium czy magnezu). Najbardziej energochłonne zakłady to: kopalnie, huty metali nieżelaznychmetale nieżelazne (kolorowe)metali nieżelaznych (np. huty aluminium) czy zakłady chemiczne.

Dostęp do wody

Woda ma wszechstronne zastosowanie w przemyśle. Jest surowcem do produkcji napojów (soków, piwa, wód mineralnych), a także stanowi surowiec pomocniczy do mycia warzyw i owoców. Służy również do chłodzenia maszyn i urządzeń oraz odprowadzania i utylizacji ścieków przemysłowych.

R14GBv5zAwm7h

Stare zdjęcie przedstawia kobietę i mężczyzn pracujących w hali. Stoją przy półokrągłych, podłużnych pojemnikach. W każdym z nich znajduje się taki sam rodzaj żywności.

R1cIfaA0K5prJ

Zdjęcie przedstawia wysoką konstrukcję zapory wodnej. Bariera jest betonowa. Nad zaporą jest zbiornik wodny, w dolnej części zapory płynie rzeka.

RaIpB0xAwQuCx

Zdjęcie nocne przedstawia dwie chłodnie kominowe. Wydobywa się z nich para. Na pierwszym planie jest zbiornik wodny.

Najbardziej wodochłonne są zakłady przemysłu celulozowo‑papierniczego, włókienniczego, spożywczego, chemicznego, energetycznego i hutniczego. Zakłady tego typu lokalizowane są nad dużymi rzekami i jeziorami.

Bariery ekologiczne i jakość środowiska

Pewne zakłady przemysłowe degradują środowisko, dlatego ich lokalizacja musi uwzględniać ochronę obszarów o cennych walorach przyrodniczych i antropogenicznych przed negatywnymi skutkami uprzemysłowienia. Chodzi tu o zakłady, które zajmują dużą powierzchnię (np. kopalnie odkrywkowe) oraz wytwarzają znaczną ilość zanieczyszczeń (np. elektrownie cieplne, huty). Należy pamiętać jeszcze o takich czynnikach jak klimat, fizjonomia i ukształtowanie terenu, jednakże ze względu na możliwości i postęp techniczny nie stanowią one obecnie przeszkody w lokalizacji przemysłu.

Rodzaje lokalizacji przemysłu

Wyróżnia się następujące rodzaje lokalizacji przemysłu:

• przymusową – dotyczy przemysłu wydobywczego, który uzależniony jest od miejsc występowania surowców;

• związaną – gdy waga surowca jest większa od wagi wyrobu gotowego, np. hutnictwo żelaza, miedzi, aluminium, cukrownie;

• swobodną – gdy waga surowca nie przekracza wagi wyrobu gotowego, np. przemysł zbożowo‑młynarski, elektrotechniczny i elektroniczny, produkcja środków transportu.

Słownik