Krótka charakterystyka: Sejm RP i Senat RP

Sejm Rzeczypospolitej PolskiejSejm Rzeczypospolitej Polskiej (Sejm RP)Sejm Rzeczypospolitej Polskiej składa się z 460 posłów. Są oni wybierani zgodnie z pięcioprzymiotnikowym prawem wyborczym, w myśl którego wybory są:

Rbp3BP3zxHzFA1

Grafika prezentuje rozkład mandatów poselskich w Sejmie VIII kadencji. 240 miejsc przypadało kołu PiS, 155 kołu PO (Koalicji Obywatelskiej), 22 miejsca kołu PSL, 16 miejsc kołu Kukiz’15, 4 Konfederacji, 4 UPR, 3 Przywróć Prawo, 3 Teraz. Koło PiS zasiadało po prawej i w środkowej części sali, koło PO w środkowej i lewej, reszta kół po lewej stronie sali obrad.

• powszechne – uprawnieni do głosowania są wszyscy pełnoletni obywatele państwa;

• równe – każdy głos ma taką samą wagę;

• bezpośrednie – wyborcy głosują bez żadnego pośrednictwa na osobę, która ma sprawować dany urząd;

• proporcjonalne – mandaty w wielomandatowych okręgach wyborczych rozdzielane są proporcjonalnie do uzyskanego przez poszczególne komitety wyborcze poparcia;

• odbywają się w głosowaniu tajnym – nikt nie może wymagać ujawnienia, na kogo dany wyborca głosował, wyborca zaś musi mieć zagwarantowaną możliwość oddania głosu w sposób niejawny.

RVWe6WXmI3rNe1

Grafika przedstawia logotyp Sejmu. Widoczny jest na nim napis Sejm Rzeczpospolitej Polskiej, nad którym widnieje dach przypominający kształtem główny budynek Sejmu.

Senat Rzeczypospolitej PolskiejSenat Rzeczypospolitej Polskiej (Senat RP)Senat Rzeczypospolitej Polskiej liczy 100 senatorów, wybieranych w wyborach powszechnych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Wybory odbywają się w jednomandatowych okręgach wyborczych.

Kadencja obu izb trwa cztery lata i jest połączona. Początkiem kadencji parlamentu jest dzień zebrania się sejmu na pierwsze posiedzenie, natomiast trwa ona do dnia poprzedzającego dzień zebrania się sejmu kolejnej kadencji. Skrócenie kadencji sejmu oznacza też skrócenie kadencji Senatu RP.

Funkcje władzy ustawodawczej w Rzeczypospolitej Polskiej

Zastosowanie zasady trójpodziału władzy oznacza, że parlament składający się z sejmu i senatu pełni funkcję ustawodawczą, zwaną też funkcją prawotwórczą. Tym samym obie izby parlamentu uczestniczą w procesie tworzenia prawa na terenie państwa polskiego. Istnieje duża różnorodność w klasyfikowaniu funkcji parlamentu, co zależy choćby od stosowanych kryteriów. W literaturze wymienia się od dwóch do pięciu podstawowych funkcji realizowanych przez parlament.

W przypadku legislatywy wyróżniamy następujące podstawowe funkcje:

Funkcja ustrojodawcza

Przez funkcję ustrojodawczą rozumiemy najczęściej prace parlamentu nad uchwaleniem nowej konstytucjiKonstytucja Rzeczypospolitej Polskiejkonstytucji. Jednak znaczenie tego pojęcia jest szersze i obejmuje też nowelizacje konstytucji i rewizje konstytucji. Rewizja konstytucji polega na zmianie naczelnych zasad obowiązującej ustawy zasadniczej. Nowelizacja natomiast dotyczy zmiany postanowień konstytucji bez naruszania podstawowych zasad ustrojowych.

Na mocy art. 235 Konstytucji RP z inicjatywą zmiany ustawy zasadniczej może wystąpić co najmniej ⅕ ustawowej liczby posłów, Senat RP lub Prezydent RP. Zmiana konstytucji następuje w szczególnym trybie i może być przeprowadzona jedynie w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm RP i Senat RP. Ustawa o zmianie konstytucji musi zostać uchwalona przez Sejm RP większością co najmniej ⅔ głosów. Senat RP musi ją uchwalić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Funkcja ustawodawcza

Zasadniczym zadaniem parlamentu jest tworzenie prawa w postaci ustaw. Zadanie to realizują wspólnie sejm i senat. Ustawy są uchwalane na drodze szczegółowej procedury, zwanej tokiem ustawodawczym lub legislacyjnym. Etapy trybu ustawodawczego:

RfYAfFVY1CvyY1

Zdjęcie przedstawia prawą stronę sali obrad Sejmu. W ławach rządowych zasiada rząd Ewy Kopacz.

• wykonanie inicjatywy ustawodawczej;

• rozpatrzenie projektu ustawy przez sejm w trzech czytaniach;

• rozpatrzenie ustawy przez senat, z możliwością zgłaszania poprawek bądź wnioskowania o odrzucenie ustawy;

• rozpatrzenie przez sejm stanowiska senatu;

• podpisanie ustawy przez Prezydenta RP;

• ogłoszenie ustawy w „Dzienniku Ustaw”.

Funkcja kontrolna

Funkcja kontrolna wynika z monteskiuszowskiej zasady podziału władzy. Jej realizacja przez parlament stanowi konsekwencję i uzupełnienie funkcji ustawodawczej i kreacyjnej. Z art. 95 ust. 2 Konstytucji RP wynika jasno, że wykonywanie funkcji kontrolnej nad działalnością Rady Ministrów przypada sejmowi, który:

• udziela rządowi absolutorium na mocy art. 226 Konstytucji RP;

• może kontrolować Rząd RP za pomocą Najwyższej Izby Kontroli lub komisji sejmowych;

• kieruje interpelacje do członków Rady Ministrów.

Funkcja kreacyjna

Funkcja kreacyjna sprowadza się do powoływania i odwoływania określonych organów państwowych bądź też wpływu na ich częściowy skład. Funkcja ta może być realizowana:

Funkcja współuczestniczenia w kształtowaniu podstawowych kierunków działalności państwa

Część badaczy polskiego prawa konstytucyjnego uznaje, że parlament przez uchwalanie ustawy budżetowej wpływa na politykę państwa. Dodatkowo wynika to z zapisu zawartego w preambule o współdziałaniu władz.

Zgromadzenie Narodowe

Zgromadzenie NarodoweZgromadzenie NarodoweZgromadzenie Narodowe jest odrębnym organem państwowym, usytuowanym w gronie organów władzy ustawodawczej. Składa się z posłów i senatorów. Jego kompetencje się zmieniały. Nowela kwietniowa z 1989 roku powierzyła Zgromadzeniu Narodowemu prawo wyboru prezydenta, kolejna, z 1992 roku, przyznała mu prawo uchwalenia konstytucji. Wspólne obrady posłów i senatorów stanowią Zgromadzenie Narodowe w następujących sytuacjach:

• przyjmowania przysięgi od nowo wybranego Prezydenta RP;

• uznania trwałej niezdolności Prezydenta RP do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia;

• decydowania o postawieniu Prezydenta RP w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu;

• wysłuchania orędzia Prezydenta RP;

• uchwalania własnego regulaminu.

R1QdXvwIOsGGa

Zdjęcie przedstawia zaprzysiężenie Andrzeja Dudy na Prezydenta. Andrzej Duda wraz z małżonką stoją przy stole marszałka Sejmu. Andrzej Duda ma uniesioną prawą dłoń, powtarza za Marszałkiem Sejmu, Małgorzatą Kidawą‑Błońską, słowa przysięgi.

Bikameralizm po polsku

Zastosowany w Polsce system dwuizbowości parlamentu określany jest mianem dwuizbowości nierównorzędnej lub zróżnicowanej. Oznacza to, że jedna izba ma większe uprawnienia niż druga. W polskiej rzeczywistości parlamentarnej większe uprawnienia ma Sejm RP, znaczna część kompetencji Senatu RP mieści się bowiem w zakresie działania sejmu. W przypadku różnicy zdań między izbami decyduje stanowisko Sejmu RP. Wynika to z art. 95 Konstytucji RP, który, przyznając władzę ustawodawczą sejmowi i senatowi wspólnie, zaznacza jednak, że sprawowanie kontroli nad działalnością rządu jest wyłączną kompetencją Sejmu RP. Innym przykładem nierównorzędnej pozycji obu izb jest fakt, że poprawki senatu do ustaw uchwalonych przez sejm mogą być przez ten organ odrzucone bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Należy dodać, że funkcja ustawodawcza w wykonaniu senatu jest korektą procesu ustawodawczego. Senat nie może zmienić istoty ustawy; może jedynie zaproponować w niej pewne zmiany.

Zasada supremacji jednej z izb parlamentu występująca w Polsce jest przeciwieństwem systemu równości obu izb, gdzie ich kompetencje są identyczne. Różnice zdań między izbami są usuwane na drodze procesu umożliwiającego zawarcie kompromisu. W przypadku jego braku sprawa nie zostaje rozstrzygnięta przez parlament. Taki model dwuizbowości występuje np. w Szwajcarii.

Słownik