Skóra jest największym i najlepiej widocznym narządem organizmu. Waży 3–4 kg (z tkanką podskórną – ok. 20 kg), a jej powierzchnia u dorosłego człowieka wynosi od 1,5 do 2 mIndeks górny 2².

Naskórek nie jest ukrwiony. Składa się z wielu warstw komórek nabłonkowych, tworzących warstwy rogową i rozrodczą. Wszystkie warstwy ulegają wymianie w ciągu 6 miesięcy. Wraz ze złuszczającymi się komórkami naskórka z powierzchni skóry usuwane są mikroorganizmy oraz zabrudzenia i kurz. W ten sposób naskórek chroni głębiej położone tkanki przed wnikaniem mikroorganizmów chorobotwórczych czy szkodliwych substancji. Proces naturalnego złuszczania zwiększa też odporność naskórka na urazy mechaniczne. Wytwarzana w jego komórkach (melanocytach) melaninamelaninamelanina chroni głębiej położone komórki przed szkodliwym działaniem promieniowania ultrafioletowego i neutralizuje wolne rodniki tlenowe, które niszczą strukturę keratyny, zmniejszając jędrność skóry. Natomiast keratynakeratynakeratyna, zawarta w keratynocytach, zapewnia skórze wytrzymałość mechaniczną i elastyczność oraz tworzy wraz z glikolipidami barierę dla wody. Procesy obumierania komórek wielobocznych i wypełniania ich keratyną z wiekiem się wydłużają, w wyniku czego warstwa rogowa naskórka staje się grubsza, a skóra sucha i mało sprężysta. Warstwa rogowa wraz z wydzieliną gruczołów łojowych i potowych tworzy płaszcz lipidowy, którego kwaśne pH (5,0–6,0) chroni głębiej położone komórki przed rozwojem bakterii (na 1 cmIndeks górny 2² skóry żyje ok. 10 mln bakterii) i grzybów.

Z komórek nabłonkowych naskórka powstają jego wytwory: włosy (m.in. rzęsy, brwi, włosy głowy), paznokcie oraz gruczoły: potowe, łojowe i mlekowe.

Pod naskórkiem znajduje się skóra właściwa, stanowiąca najgrubszą część skóry. Zbudowana jest z tkanki łącznej włóknistej, a jej głównym składnikiem są włókna białkowe: kolagenowe, elastylowe i retikulinowe, które przeplatają się ze sobą. Nadają one skórze wytrzymałość mechaniczną i elastyczność. W skórze właściwej możemy wyróżnić dwie główne warstwy: brodawkową i siateczkową.

Skórę właściwą z głębiej położonymi tkankami łączy tkanka podskórna zbudowana z luźnej i zbitej tkanki łącznej, która otacza liczne skupiska komórek tłuszczowych. Znajdują się tu naczynia krwionośne, limfatyczne, nerwy, a także dolne odcinki korzeni włosów oraz części wydzielnicze gruczołów potowych.

R1IQX9WRXA80c

Zdjęcie mikroskopowe przedstawia siatkę komórek w kształcie wielokątów.

Obecność komórek tłuszczowych sprawia, że tkanka podskórna pełni funkcję podściółki tłuszczowej, która tworzy ochronną powłokę dla narządów wewnętrznych, chroni przed urazami i umożliwia przesuwanie skóry względem leżących pod nią narządów. Stanowi również magazyn związków energetycznych i zapasowych, warstwę termoizolacyjną oraz materiał budulcowy niektórych narządów, np. pięt.

Rozmieszczenie i grubość tkanki tłuszczowej zależą od płci, wieku, okolic ciała oraz gospodarki hormonalnej. U niemowląt rozmieszczona jest z reguły równomiernie; u osób dorosłych najwięcej tkanki tłuszczowej odkłada się w okolicach podbrzusza u mężczyzn oraz ud, pośladków i klatki piersiowej u kobiet. Najmniejsza jej ilość występuje na powiekach, wargach, nosie i małżowinie usznej.

Grubość skóry jest różna – waha się od 0,5 do 4 mm, zależnie od okolicy ciała i stopnia narażenia na działanie czynników zewnętrznych.

Najgrubsza skóra występuje na dłoniach i piętach, najcieńsza na powiekach. Skóra podeszwy ma gruby naskórek, grubą warstwę zbitej keratyny i gęstą sieć listewek naskórkowych (zapobiegają one oddzielaniu naskórka przy ucisku i pocieraniu), pozbawiona jest natomiast mieszków włosowych. Cienka skóra ramion i brzucha ma cienki naskórek z małą ilością keratyny, mało listewek naskórkowych, mało mieszków włosowych, wytwarzających cienkie włosy, i zmienną ilość gruczołów potowych.

Człowiek to jeden z nielicznych gatunków, u których można wyraźnie dostrzec budowę warstwową skóry. Dzięki takiej strukturze i współdziałaniu ze sobą komórek skóra stanowi największy narząd naszego organizmu, składający się z największej liczby elementów. Każda z warstw przystosowana jest do pełnienia różnych funkcji – najważniejsze z nich przedstawiono poniżej.

Słownik