Przeczytaj
TranskrypcjaTranskrypcja jest procesem prowadzącym do powstania pre‑mRNApre‑mRNA. Nie jest to jeszcze cząsteczka, z której na rybosomach może być odczytana informacja o budowie białka podczas translacjitranslacji. Takie pre‑mRNA przed opuszczeniem jądra komórkowego musi mieć dołączoną czapeczkę i ogon poli(A) oraz wycięte introny. Sposób wycięcia intronów i eksonów z pierwotnego transkryptu (pre‑mRNA) determinuje rodzaj powstałego dojrzałego mRNA, wpływając tym samym na końcowy produkt ekspresji genu. Regulacja ekspresji genów może obejmować mechanizmy uruchamiane podczas obróbki potranskrypcyjnejobróbki potranskrypcyjnej. W ten sposób dostosowana jest synteza poszczególnych białek w komórkach w odpowiedzi na zmiany środowiskowe.
Więcej na ten temat w e‑materiale Modyfikacje potranskrypcyjne RNA u EukaryotaModyfikacje potranskrypcyjne RNA u Eukaryota.
Alternatywny splicing
W komórkach eukariotycznych na pierwotny transkrypt składają się odcinki kodujące informacje o budowie białka (eksony) oraz odcinki niekodujące (introny). W komórkach występują specyficzne dla danego rodzaju komórki białka regulatorowe, które kontrolują wybór wycinanych intronów i eksonów z pre‑mRNA. W konsekwencji wybrany odcinek pre‑mRNA może w jednych komórkach zostać wycięty, podczas gdy w innych może być częścią cząsteczki mRNA. W ten sposób powstaną różne transkrypty ostatecznetranskrypty ostateczne, a na podstawie informacji w nich zawartych zostaną utworzone różne warianty białka (izoformyizoformy).
Rola alternatywnego splicingu
Ponad 95% ludzkich genów składających się z kilku eksonów ulega alternatywnemu splicingowi, kodując co najmniej dwie izoformy białek. Ekspresja poszczególnych form białka jest specyficzna dla różnych typów tkanek oraz etapu rozwoju organizmu, a nawet dla poszczególnych osobników czy populacji. Alternatywny splicing jest zaangażowany w regulację procesów fizjologicznych, ale także patologicznych. Prawidłowo przebiegający alternatywny splicing przyczynia się np. do syntezy różnych wariantów przeciwciał przez komórki układu immunologicznego. Natomiast nieprawidłowy przebieg obróbki może doprowadzić do powstania komórek nowotworowych.
Więcej informacji na temat splicingu w e‑materiale Modyfikacje potranskrypcyjne RNA u EukaryotaModyfikacje potranskrypcyjne RNA u Eukaryota.
Słownik
zbiór podobnych białek, pochodzących z jednego genu lub rodziny genów
modyfikacje, dzięki którym z uzyskanego podczas transkrypcji pre‑mRNA powstaje dojrzały mRNA
RNA powstałe w wyniku transkrypcji, mające w swojej sekwencji eksony oraz introny
(łac. transcriptio – przepisywanie) proces syntezy RNA, podczas którego na matrycy DNA syntetyzowana jest komplementarna nić mRNA
mRNA, które składa się tylko z odpowiednich eksonów
drugi etap biosyntezy białka, podczas którego, na podstawie informacji zapisanej w nici mRNA, syntetyzowany jest polipeptyd