Przeczytaj
Cykl pracy serca a zastawki serca
Serce człowieka to pompa mięśniowa zbudowana z dwóch komór i dwóch przedsionków. Cykl pracy serca związany jest z sekwencyjnym skurczem i rozkurczem przedsionków oraz komór. Towarzyszy temu cykliczne zamykanie się i otwieranie zastawek serca: przedsionkowo‑komorowych (lewej, dwudzielnej i prawej, trójdzielnej) oraz półksiężycowatych (aorty i pnia płucnego). Warunkuje to jednokierunkowy, uporządkowany przepływ krwi przez ten narząd.
Cykl pracy serca rozpoczyna się od skurczu przedsionków, dzięki któremu krew tłoczona jest do komór serca przez otwarte w tym momencie zastawki przedsionkowo‑komorowe. Pod koniec skurczu przedsionków dochodzi do zamknięcia się zastawek przedsionkowo‑komorowych, co zapobiega cofaniu się krwi z komór do przedsionków. Po skurczu przedsionki rozpoczynają rozkurcz.
W momencie rozkurczania się przedsionków komory rozpoczynają skurcz. Zastawki przedsionkowo‑komorowe są zamknięte, podobnie jak zastawki półksiężycowate. Skurcz komór powoduje otwarcie zastawek półksiężycowatych i wyrzut krwi z komór do tętnic. Następnie dochodzi do rozkurczu komór i zamknięcia zastawek półksiężycowatych. W tym momencie serce jest w stanie spoczynku – zarówno przedsionki, jak i komory są w rozkurczu. Po chwili otwierają się zastawki przedsionkowo‑komorowe i krew swobodnie napływa do przedsionków i komór.
Czym są tony serca?
Tony serca to dźwięki, które powstają podczas prawidłowej pracy serca – wynikają z zamykania się zastawek w czasie skurczu i rozkurczu. Wyróżniamy dwa fizjologiczne tony serca: ton pierwszy – skurczowy (systoliczny) oraz ton drugi – rozkurczowy (diasystoliczny). Powinny być one słyszalne u każdego zdrowego człowieka. Tony serca można wysłuchać za pomocą stetoskopustetoskopu.
Pierwszy ton serca
Pierwszy ton serca nazywany jest tonem skurczowym. Wynika z zamknięcia się zastawek przedsionkowo-komorowych, które oddzielają przedsionki serca od komór.
Lewy przedsionek i lewa komora są oddzielone od siebie zastawką dwudzielną (mitralną), natomiast prawy przedsionek oddziela od prawej komory zastawka trójdzielna. Ich zamknięcie daje efekt dźwiękowy w postaci pierwszego tonu serca.
Zamknięcie się zastawek przedsionkowo-komorowych zachodzi we wczesnej fazie skurczu komór serca. Skurcz ten powoduje wyrzut krwi z komór do dużych tętnic: z lewej komory dochodzi do wyrzucenia krwi do aorty, a z prawej krew tłoczona jest do pnia płucnego. Dzięki zamknięciu się zastawek krew nie cofa się do przedsionków podczas skurczu komór. Umożliwia to jednokierunkowy przepływ krwi przez serce.
Drugi ton serca
Drugi ton serca nazywany jest tonem rozkurczowym. Wynika z zamknięcia się zastawki półksiężycowatej aorty i zastawki półksiężycowatej pnia płucnego. Zastawka półksiężycowata aorty oddziela lewą komorę od aorty, natomiast zastawka półksiężycowata pnia płucnego oddziela prawą komorę od pnia płucnego.
Zamknięcie się zastawek półksiężycowatych zachodzi na początku rozkurczu komór i zapobiega cofaniu się krwi z tętnic do komór serca. Dzięki temu krew nie powraca do serca i dociera do wszystkich tkanek organizmu człowieka.
Dodatkowe tony serca
W niektórych przypadkach słyszalne są dwa dodatkowe tony serca – trzeci i czwarty. Są to odgłosy powstające w wyniku wibracji podczas napełniania się komór krwią.
Ton trzeci jest zjawiskiem fizjologicznym u dzieci i młodzieży, słyszalnym przede wszystkim po wysiłku fizycznym lub kaszlu. Jeśli występuje u osób dorosłych, może wskazywać na choroby serca, szczególnie niewydolność lewej komory.
Ton czwarty również występuje fizjologicznie u dzieci i młodych, zdrowych osób. Nazywa się go tonem przedsionkowym, ponieważ jest odgłosem skurczu przedsionków serca. U dorosłych może być objawem m.in. zaawansowanego nadciśnienia tętniczego, zwężenia zastawki aortalnej czy choroby wieńcowej.
Tony serca a szmery serca
Tony serca są dźwiękami fizjologicznymi, które powstają podczas prawidłowo przebiegającego cyklu pracy serca. Natomiast szmery są dźwiękami patologicznymi, związanymi z nieprawidłowym przepływem krwi w sercu.
Szmery serca mogą się pojawić w następujących sytuacjach:
zwiększony przepływ krwi przez niezmienione naczynie, np. w ciąży, niedokrwistości;
przepływ krwi przez zwężenie zastawki albo naczynia;
cofanie się krwi przez zastawkę na skutek jej niedomykalności;
przepływ przez nieprawidłowe połączenia, np. ubytki w przegrodach.
Słownik
(gr. aeiro – dźwigam, unoszę) największa tętnica, odpowiedzialna za odprowadzanie utlenowanej krwi z lewej komory serca
duże naczynie, które przyjmuje odtlenowaną krew z prawej komory serca i odprowadza ją do płuc
(gr. stēthos – pierś, skopé – obserwacja, ogląd) przyrząd diagnostyczny stosowany w medycynie, dzięki któremu możliwe jest m.in. osłuchiwanie serca
dwupłatkowa zastawka oddzielająca lewą komorę od lewego przedsionka
trójpłatkowa zastawka oddzielająca prawą komorę od prawego przedsionka