W wyniku kontaktu z antygenemantygenyantygenem zostaje uruchomiony szereg reakcji obronnych (odpowiedź immunologiczna). W trakcie ich przebiegu organizm rozpoznaje antygeny ciała obcego, odróżniając je od antygenów własnych komórek i tkanek, oraz uruchamia mechanizmy zwalczające te antygeny.

Na odporność swoistą składają się dwa dość złożone mechanizmy: odpowiedź komórkowa, związana z działalnością limfocytów Tlimfocyty T (grasiczozależne)limfocytów T, oraz odpowiedź humoralna, realizowana przez przeciwciała produkowane przez limfocyty Blimfocyty B (szpikozależne)limfocyty B.

Odporność immunologiczna oparta na wytwarzaniu różnych rodzajów limfocytów T nosi nazwę odporności komórkowej.

Limfocyty T powstają w szpiku kostnym, a następnie przechodzą do grasicygrasicagrasicy (stąd ich druga nazwa, limfocyty grasiczozależne). Tam stopniowo dojrzewają i stają się zdolne do rozpoznawania ciał obcych (patogenów) na podstawie obecnych na ich powierzchni antygenów – są to wówczas tzw. komórki immunokompetentnekomórka immunokompetentnakomórki immunokompetentne. Te z limfocytów T, które nie potrafią rozpoznawać antygenów, ulegają zniszczeniu.

Limfocyty grasiczozależne krążą nieustannie między krwią, limfą i naczyniami chłonnymi. Żyją przeciętnie ok. pięciu lat, ale są i takie, które dożywają dziesięciu.

W zainicjowaniu odporności swoistej uczestniczą makrofagi (przekształcone monocyty o dużych zdolnościach do fagocytozy). Zachowują się one jak zwiadowcy i pochłaniając komórkę wroga, eksponują na swojej powierzchni jej fragment z antygenami. Dają w ten sposób znać limfocytom, jak wygląda „wizytówka obcego”. Limfocyty zaczynają dzielić się (proliferować) i w ten sposób powstaje cały klon identycznych limfocytów potomnych specyficznych dla danego antygenu, który pobudził je do podziału.

Limfocyty T mogą zachowywać się jak „snajperzy” i zabijać zainfekowane komórki – takie limfocyty nazywamy limfocytami cytotoksycznymi Tc. Mogą też stać się limfocytami pomocniczymi Th i rozsyłać po całym polu walki informacje, kim jest „wróg” (antygen). Informacje te mają postać polipeptydów zwanych cytokinamicytokinycytokinami.

Limfocyty T niszczą komórki zaatakowane przez bakterie lub wirusy oraz komórki nowotworowe.

Odporność związana z działalnością przeciwciał, wytwarzanych przez limfocyty B, nosi nazwę odporności humoralnej.

R1RRX9PRccFpf1

Widoczna jest ilustracja obrazująca limfocyty B. Zbudowane są z wielu niewielkich, okrągłych cząsteczek. Limfocyty B są ściśle ze sobą połączone tworząc strukturę.

Limfocyty B (szpikozależne)limfocyty B (szpikozależne)Limfocyty B (szpikozależne) dojrzewają w szpiku kostnym. Żyją krótko: od 5 do 10 dni. Występują w śledzionie i środkowej części węzłów chłonnych. Swoiście przekształcone limfocyty B produkują i przekazują do osocza białka z grupy immunoglobulin zwane przeciwciałamiprzeciwciałaprzeciwciałami, które mają zdolność do wiązania się z antygenamiantygenyantygenami i ich niszczenia. W ciągu 1 sekundy jeden limfocyt jest w stanie wyrzucić do osocza 2 tys. jednakowych przeciwciał.

Limfocyty B zwalczają bakterie i wirusy znajdujące się poza komórką. Odpowiedź humoralna jest powiązana z odpowiedzią komórkową, ponieważ jednym z efektów działania cytokin wytwarzanych przez limfocyty Th jest pobudzanie limfocytów B do podziałów i różnicowania się. W ten sposób powstaje duża liczba komórek odpornościowych zdolnych do produkcji przeciwciał. Więcej na ten temat przeczytasz tutajhttps://epodreczniki.pl/b/uklad‑odpornosciowy‑czlowieka–budowa‑i-funkcje/Pfw3sVji8tutaj.

Niewielką liczbę przeciwciał lub ich całkowity brak stwierdza się u płodów i noworodków, które trafiając do nowego środowiska, narażone są na wiele czynników chorobotwórczych. Dlatego też otrzymują one gotowe przeciwciała krążące we krwi matki, za pośrednictwem łożyska lub z pierwszym mlekiem (tzw. siarą) podczas karmienia piersią. W ten sposób organizmy nabywają odporność bierną naturalnąodporność bierna naturalnaodporność bierną naturalną.

Podawanie gotowych przeciwciał np. osobie, która została ukąszona przez żmiję, stanowi odporność bierną sztucznąodporność bierna sztucznaodporność bierną sztuczną.

W celu wywołania odporności czynnej sztucznejodporność czynna sztucznaodporności czynnej sztucznej osobom zdrowym podaje się szczepionki, czyli swoiste substancje zawierające osłabione lub zabite drobnoustroje chorobotwórcze bądź uwalniane przez nie osłabione toksyny. Szczepionka zwiększa liczbę komórek pamięci immunologicznejkomórki pamięcikomórek pamięci immunologicznej i powoduje produkcję przeciwciał, tym samym mobilizując układ odpornościowy i przygotowując go do następnego kontaktu z tym samym drobnoustrojem chorobotwórczym.

Natomiast przejście choroby wywołanej danym antygenemantygenyantygenem, np. ospy wietrznej, prowadzi do wykształcenia odporności czynnej naturalnejodporność czynna naturalnaodporności czynnej naturalnej.

Słownik