Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Układ Słoneczny uformował się około 4,6 mld lat temu. Powstał z obłoku materii międzygwiazdowej złożonej głównie z wodoru i helu oraz niewielkiej ilości pierwiastków ciężkich. Jego najważniejszą, bo stanowiącą aż 99,87% masy, częścią jest gwiazdagwiazdagwiazda centralna, czyli Słońce, w którym zachodzą termojądrowe przemiany wodoru w hel. Są one źródłem emitowanej energii i bardzo wysokiej temperatury. Żadne inne ciało w Układzie Słonecznym nie wytwarza promieniowania.

R1Epo0kRzXBu01
Układ słoneczny
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W Układzie Słonecznym wokół centralnej gwiazdy krąży osiem planet. Planety to ciała niebieskie, które krążą wokół Słońca i odbijają promieniowanie słoneczne, nie emitując własnego. Mają na tyle dużą masę, aby dzięki sile grawitacji osiągnąć kształt zbliżony do kulistego. Nie mają one w pobliżu swojej orbity innych ciał niebieskich o podobnych rozmiarach. W pobliżu Słońca znajdowały się cięższe pierwiastki, z których uformowały się cztery planety zbudowane ze skał, określane jako wewnętrzne lub jako planety grupy ziemskiej. Jest to Merkury, Wenus, Ziemia i Mars. W większej odległości od Słońca, a przez to również w chłodniejszych obszarach, krążyły lżejsze pierwiastki i związki, z których uformowały się planety zewnętrzne, nazywane także olbrzymami. Zaliczamy do nich Jowisza, Saturna, Urana i Neptuna.

Jeżeli ciało niebieskie, zwykle małych rozmiarów, posiada w swoim sąsiedztwie inne podobne obiekty, wówczas określa się je jako planetę karłowatąplaneta karłowataplanetę karłowatą. Większość z nich krąży poza orbitą Neptuna, np.: Pluton, Eris i Ceres.

Wokół planet mogą krążyć ich naturalne satelity, czyli księżyce. Obecnie ich liczba przekracza 160, ale w miarę rozwoju badań przestrzeni kosmicznej może ona wzrosnąć. Najwięcej księżyców posiada Jowisz, natomiast żadnego nie ma Merkury i Wenus.

Do najmniejszych ciał Układu Słonecznego zaliczamy planetoidy, meteoroidykomety. Planetoidy to niewielkie obiekty o średnicach nieprzekraczających 1000 km. Obserwuje się je skupione w pasie pomiędzy Marsem i Jowiszem oraz w peryferyjnych częściach Układu Słonecznego, gdzie tworzą tzw. Pas Kuipera. W najbardziej odległych przestrzeniach grupują się komety, czyli niewielkie obiekty o średnicy nieprzekraczającej kilkunastu kilometrów. Zbudowane są z lodu, zestalonych gazów i pyłów. Krążą wokół Słońca po bardzo wydłużonych orbitach, dlatego mogą być obserwowane z Ziemi niezwykle rzadko. Niewielkie bryłki materii i pyłu rozrzucone w przestrzeni międzyplanetarnej nazywają się meteoroidami. Jeżeli nie zostaną w całości odparowane w atmosferze ziemskiej i spadną na jej powierzchnię, to nazywane są meteorytami.

Polecenie 1

Wymień ciała niebieskie tworzące Układ Słoneczny.

R1Xde4HR3agaS
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Porównaj ciała niebieskie znajdujące się w Układzie Słonecznym i wymień zaobserwowane różnice.

RysHb9qP56wSH
(Uzupełnij).

Słownik

gwiazda
gwiazda

kuliste ciało niebieskie zbudowane z grawitacyjnie skupionej materii, które przez większą część swojego istnienia emituje promieniowanie elektromagnetyczne (w tym światło widzialne); centralną gwiazdą Układu Słonecznego jest Słońce

planeta karłowata
planeta karłowata

niewielkie ciało niebieskie o średnicy do 4000 km, okrążające gwiazdę po orbicie, której nie oczyściło z podobnych obiektów