Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.

Pierwsze formy współpracy europejskiej

Unia Zachodnia

Idea wspólnego systemu obronnego w zachodniej Europie narodziła się już po koniec lat 40. XX w. Unia Zachodnia wyłoniła się z sojuszu bilateralnegobilateralizmbilateralnego francusko‑brytyjskiego zawartego na podstawie traktatu z Dunkierki w 1947 r. Propagatorem sojuszu międzynarodowego w tej części Europy był Ernest BevinErnest BevinErnest Bevin, który doprowadził do podpisania traktatu brukselskiego w 1948 r. tworzącego Unię Zachodnią. Jego sygnatariuszami było pięć państw: Belgia, Francja, Luksemburg, Niderlandy i Wielka Brytania. Powstała ona formalnie w obawie przed odrodzeniem się militaryzmu w Niemczech, jednak w rzeczywistości jedynym wojskowym zagrożeniem dla ówczesnej Europy było zawładnięcie wschodnimi Niemcami przez Związek Sowiecki. Była to pierwsza organizacja międzynarodowa w Europie, której zakres działań obejmował współpracę wojskową, zbiorową samoobronę, jak i współpracę w dziedzinach społecznej i kulturalnej. Jeszcze w roku podpisania traktatu brukselskiego rozpoczęto rozmowy z USA i Kanadą, mające doprowadzić do utworzenia sojuszu wojskowego na obszarze północnoatlantyckim. Wyłoniła się z nich idea Paktu Północnoatlantyckiego.

UZE – Unia Zachodnioeuropejska

Unia Zachodnioeuropejska była kontynuatorką Unii Zachodniej powstałej w 1948 r. Powstała na mocy tzw. traktatów paryskich (o współpracy w sprawach gospodarczych, społecznych i kulturalnych oraz o wspólnej obronie) w 1954 r., które miały na celu reformę Unii Zachodniej. Traktaty te zostały podpisane przez pięć państw założycielskich Unii Zachodniej (Belgię, Francję, Luksemburg, Niderlandy i Wielką Brytanię) oraz przez RFN i Włochy. Po 1990 r. do UZE przystąpiły kolejno takie państwa, jak: Hiszpania i Portugalia (1990 r.) i Grecja (1995 r.). Siedzibą UZE była Bruksela (do 1993 r. – Londyn).

Oprócz członkostwa istniały trzy formy współpracy z UZE:

Główne cele UZE to współpraca państw członkowskich w zakresie wspólnej polityki bezpieczeństwa oraz zapewnienie zbiorowej samoobrony w razie napaści na któreś z państw członkowskich. Zadania te były realizowane również przez współpracę polityczną i gospodarczą. Od 1992 r. UZE w ramach swoich kompetencji mogła udzielać pomocy humanitarnejpomoc humanitarnapomocy humanitarnej i ratowniczej oraz pomocy, której celem było utrzymanie pokoju w danym państwie.

W 1993 r. na mocy traktatu z Maastricht (Traktatu o Unii Europejskiej) UZE została włączona w struktury Wspólnoty Europejskiej – działała w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (II filar UE). Jednak zgodnie z decyzją Rady Ministrów UZE organizacja ta miałaby się stać zbrojnym ramieniem UE w ramach IV filaru (mającego dopiero powstać). Od tego czasu UZE była odpowiedzialna za prowadzenie polityki wojskowej UE.

Dopiero w 1995 r. doszło do przekształcenia UZE; zdecydowano wówczas o powołaniu międzynarodowych korpusów (składających się z oddziałów hiszpańskich, portugalskich, włoskich i francuskich). Utworzono korpus lądowy (Euroforce) oraz korpus morski (Euromarforce).

Na podstawie traktatu amsterdamskiego z 1997 r. cele UZE zostały przejęte przez UE. Od 1999 r. stanowisko sekretarza generalnego UZE oraz sekretarza generalnego Rady UZE było zajmowane przez Javiera SolanęJavier SolanaJaviera Solanę, wysokiego przedstawiciela UE do spraw wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.

Na podstawie zapisu traktatowego (traktat brukselski z 1948 r.) o zbiorowej samoobronie przeprowadzono wiele wspólnych operacji wojskowych nie tylko w Europie. Do 1988 r. UZE była odpowiedzialna za swobodną żeglugę w Zatoce Perskiej, w 1997 r. wraz z NATO czuwała nad egzekwowaniem embarga nałożonego przez ONZ na Jugosławię, w 1998 r. wysłała własną misję policyjną do Kosowa. Działała również w Bośni i Hercegowinie oraz w Albanii.

Nie należy mylić UZE z Korpusem Europejskim utworzonym na początku lat 90. XX w., który podlega bezpośrednio UE. Składa się z jednostek francuskich, niemieckich, belgijskich, luksemburskich i hiszpańskich oraz od 2008 r. także polskich. Obecnie został on przekształcony w Korpus Szybkiego Reagowania służący zarówno UE, jak i NATO.

Unia Zachodnioeuropejska zakończyła swoją działalność w roku 2011.

EWWiS – Europejska Wspólnota Węgla i Stali

RO7NhDnGYcngq1

Mapa przedstawia Europę Środkową. Zaznaczone są na niej kontury państw: Belgii, Francji, Luksemburga, Niderlandów, RFN i Włochy. W rogu mapy znajduje się dwukolorowa, granatowo-czarna flaga, na której znajduje się sześć żółtych gwiazd.

EWWiS to pierwsza w historii ponadnarodowa organizacja. Powstała na podstawie projektu Jeana MonnetaJean MonnetJeana Monneta. Projekt ów, po zaaprobowaniu przez Roberta SchumanaRobert SchumanRoberta Schumana, został ogłoszony jako tzw. deklaracja Schumana z 9 maja 1950 r. Wspólnota ta została formalnie powołana do życia w traktacie o utworzeniu EWWiS w 1951 r. (tzw. traktat paryski), a zaczęła funkcjonować od 1952 r. Traktat został podpisany przez sześć państw założycielskich: Belgię, Francję, Luksemburg, Niderlandy, RFN i Włochy. Zamierzeniem projektodawców było utworzenie Wspólnego Rynku Węgla i Stali, co miało się dokonać m.in. dzięki międzynarodowej kontroli przemysłu wydobywczego i ciężkiego; chodziło o to, aby żadne z państw (szczególnie RFN) nie zdominowało gospodarki europejskiej. Krok ten miał prowadzić do pokojowego zjednoczenia Europy i zapewnić w miarę równomierny rozwój jej gospodarki. Tak postawione cele zostały zrealizowane. Traktat o powołaniu EWWiS został podpisany na 50 lat i w 2002 r. wygasł. EWWiS przestała istnieć, a jej dorobek prawny, gospodarczy i organizacyjny został przejęty przez UE.

Euratom – Europejska Wspólnota Energii Atomowej

Euratom powstała na mocy jednego z dwóch traktatów rzymskich z 1957 r. Celem Euratomu jest zgodnie z art. 1 traktatu: „przyczynianie się do podniesienia stopy życiowej w krajach członkowskich oraz do rozwoju stosunków z innymi krajami przez stworzenie warunków niezbędnych dla szybkiego powstania i rozwoju przemysłów jądrowych”. Z tego artykułu wynikają szerzej pojęte zadania Euratomu, m.in.: sprawowanie kontroli nad użytkownikami paliw atomowych, dbałość o rozwój badań jądrowych i rozpowszechnianie ich wyników. Wspólnota wydała również akt zawierający podstawowe normy ochrony przed promieniowaniem, a pięć lat po katastrofie w elektrowni atomowej w Czarnobylu (ZSRS) w 1986 r. zdecydowano o zinstytucjonalizowaniu zachodnioeuropejskiej współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa nuklearnego.

Jedną z osobnych instytucji Euratomu jest Wspólny Ośrodek Badan Jądrowych. Pozostałe instytucje są jednocześnie organami UE. W 2007 r. podpisano międzynarodowe porozumienie w sprawie budowy ITER – doświadczalnego reaktora fuzyjnego, którego koszt ma wynosić około 10 miliardów euro. Jest to najdroższy po Międzynarodowej Stacji Kosmicznej projekt badawczy.

EWG – Europejska Wspólnota Gospodarcza

Idee utworzenia tej drugiej po EWWiS wspólnoty europejskiej powstała już na początku lat 50. XX w. Powołanie EWG zakładała Komisja Spaaka w 1955 r., ale wcześniej przewidywał to plan BeyenaJoachim Willem BeyenBeyena z 1953 r.

EWO – Europejska Wspólnota Obronna

O wspólnej armii europejskiej jest mowa w tzw. planie René PlevenaRene PlevenRené Plevena (premiera Francji w latach 1950–1951 i 1951–1952). Zakładał on powołanie armii europejskiej, która podlegałaby europejskiemu ministrowi obrony. Plan ten miał zapobiec odrodzeniu militaryzmu w RFN przez włączenie go do europejskich struktur obronnych. Inicjatywę tę poparł ówczesny kanclerz RFN Konrad AdenauerKonrad AdenauerKonrad Adenauer, który, jak większość ówczesnych władz państwowych i społeczeństwa niemieckiego, był przeciwny odbudowie niemieckiej armii narodowej. Formalny projekt funkcjonowania EWO opracował Jean Monnet, mimo iż plan ten wydawał mu się przedwczesny, sprzeczny z jego funkcjonalną ideą integracji realizowanej stopniowo. W 1952 r. sześć państw założycielskich (Belgia, Francja, Luksemburg, Niderlandy, RFN i Włochy) podpisało układ o powołaniu EWO. Jednak aby wszedł on w życie, musiał zostać ratyfikowany przez poszczególne państwa. Uczyniły to Belgia, Holandia, Luksemburg i RFN. We Włoszech ze względów technicznych przełożono termin głosowania. Jednak po tym, jak Francuskie Zgromadzenie Narodowe głosami zwolenników generała de Gaulle’aCharles de Gaullede Gaulle’a i komunistów odrzuciło ten projekt w 1954 r. (mimo iż wcześniej sam plan Plevena został zaakceptowany przez to Zgromadzenie w 1950 r.), głosowanie we Włoszech już się nie odbyło (choć było pewne, że plan ten zostanie zaakceptowany). Decyzja Francji przesądziła zatem o tym, że plan powołania EWO został odrzucony. Upadł też zaproponowany w tym czasie plan Europejskiej Wspólnoty Politycznej.

Słownik